Γερό χαστούκι για το κόμμα του Ταγίπ Ερντογάν αποδείχθηκαν οι εκλογές της Κυριακής. Ποιος ήταν ο στόχος του και με ποιον τρόπο το εκλογικό σώμα έβαλε ένα τέρμα στις φιλοδοξίες του να γίνει πρόεδρος με εκτελεστική εξουσία.Financial Times
του David Gardner
Πάντα υπήρχαν τουλάχιστον δύο πλευρές στον Recep Tayyip Erdoğan και οι δυο τους φάνηκαν απόλυτα στις τελευταίες εκλογές της Τουρκίας.
Υπάρχει ο ιδιαίτερα χαρισματικός, κάποιες φορές μεταρρυθμιστής πολιτικός που έχει κερδίσει 10 εκλογές στη σειρά, συμπεριλαμβανομένων τριών γενικών εκλογών κι ενός διαρκώς αυξανόμενου ποσοστού των ψήφων.
Kι από την άλλη υπάρχει ο επίδοξος σουλτάνος που καταδιώκεται από ύβρη και παράνοια, συμπεριφερόμενος στους Τούρκους σαν να είναι πατριαρχική του ιδιοκτησία – το έθνος μου, τους αποκαλεί συχνά, το οποίο, όπως λέει, θα καταπνίξει τη μεγάλη συνομωσία που προσπαθεί να ρίξει αυτόν και την Τουρκία.
Ο κ. Ερντογάν, ο οποίος ανήλθε από τη θέση του πρωθυπουργού στη θέση του προέδρου την περασμένη χρονιά, δεν ήταν αντικείμενο της ψηφοφορίας που έγινε την Κυριακή. Αλλά αυτές οι γενικές εκλογές δεν είχαν άλλο διακύβευμα, παρά το αν το νέο-ισλαμικό του κόμμα δικαιοσύνης και ανάπτυξης θα κέρδιζε μια πλειοψηφία ικανή για να αλλάξει το σύνταγμα, ώστε η κυβέρνηση να μην προκύπτει από τη βουλή, αλλά να έρχεται από τα πάνω προς τα κάτω, με εκτελεστική προεδρία, δίνοντας στον Ερντογάν ακόμα μεγαλύτερη εξουσία από αυτήν που ήδη έχει.
Ακόμα κι αν όμως αγνόησε την παρούσα συνταγματική απαγόρευση σε έναν εν ενεργεία πρόεδρο να εμπλέκεται στην κομματική πολιτική, συμμετέχοντας στην προεκλογική εκστρατεία με δύο ή τρεις συγκεντρώσεις την ημέρα υποσκιάζοντας τον εκλεκτό του πρωθυπουργό Ahmet Davutoğlu, ο Ερντογάν φαίνεται πως τελικά απέτυχε.
Το ΑΚΡ παραμένει αρκετά μπροστά από τους αντιπάλους του. Οι συντηρητικές μάζες της ανατολικής Τουρκίας - περιθωριοποιημένες ως θρησκόληπτοι «αγροίκοι» από την κεμαλική ελίτ η οποία κυβερνούσε τη χώρα ως κληρονόμος του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ιδρυτή της σύγχρονης τουρκικής δημοκρατίας από τα ερείπια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας - ξέρουν ότι ήταν ο Ταγίπ Ερντογάν που τις έβγαλε από το περιθώριο. Μπορούν να το δούν σε καινούρια σχολεία, κλινικές, δρόμους και αεροδρόμια, και, πάνω από όλα, σε αξιοπρέπεια. Μία προεκλογική συγκέντρωση του Ερντογάν είναι μία αναζωογονητική εμπειρία. Ακόμα ξεπερνά όλους τους αντιπάλους του. Αλλά το φωτοστέφανο που τον περιέβαλε έχει πια χαθεί. Οι Τούρκοι είπαν όχι στην καλπάζουσα προσωπική του φιλοδοξία.
Τα αποτελέσματα μέχρι τώρα, τα οποία χρήζουν ακόμα επίσημης επιβεβαίωσης, λένε ότι το ΑΚΡ, το οποίο κυβερνούσε από μόνο του από το 2002, έχασε την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία. Το 2011 το κυβερνών κόμμα είχε κερδίσει 327 έδρες με περίπου 50% της λαϊκής ψήφου, άνετα περισσότερες από της 276 που είναι αναγκαίες για την πλειοψηφία. Χρειαζόταν τώρα 367 από τις 550 έδρες για να αλλάξει μόνο του το σύνταγμα, ή 330 για να κηρύξει δημοψήφισμα για ένα νέο προεδρικό σύστημα. Ο κ. Ερντογάν ζητούσε η «νέα Τουρκία» την οποία έχει εξαγγείλει, να του δώσει 400 έδρες. Το ΑΚΡ φαίνεται να έχει πέσει στο περίπου 42% με γύρω στις 260 έδρες.
Η Νέμεσις του κ. Ερντογάν δεν ήταν τελικά το κεμαλικό ρεπουμπλικανικό λαϊκό κόμμα (CHP) το οποίο έχει κολλήσει στο 25% και πασχίζει, όχι πολύ πειστικά, να μετατραπεί σε ένα μοντέρνο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Ούτε το εθνικιστικό ΜΗΡ, που κέρδισε γύρω στο 17%, αλλά είναι ακόμα παγιδευμένο στις πολιτικές παρυφές της «τουρκικής υπεροχής».
Ήταν το Δημοκρατικό Λαϊκό Κόμμα, ένας συνασπισμός υπέρ των Κούρδων, που αύξησε την απήχησή του στους Τούρκους φιλελεύθερους, τους αριστερούς και τις γυναίκες ψηφοφόρους, το οποίο έδωσε ένα γερό χτύπημα στην αύρα του Ερντογάν. Αυτό από μία άποψη είναι παράδοξο. Ο Ερντογάν είναι ο Τούρκος ηγέτης ο οποίος έκανε περισσότερα από ποτέ για να βάλει τέλος στην εχθρότητα μεταξύ Τούρκων και Κούρδων – περίπου το 1/5 του πληθυσμού – και να λύσει μια 30ετή εξέγερση από το Κουρδικό Εργατικό Κόμμα (ΡΚΚ) διαπραγματευόμενος με τον φυλακισμένο αρχηγό του, Αμπντουλάχ Οτσαλάν.
Αλλά το περασμένο Φθινόπωρο ο κ. Ερντογάν εξίσωσε τους Κούρδους συμμάχους του ΡΚΚ στη Συρία με το Ισλαμικό κράτος, καθώς οι τζιχαντιστές πολιορκούσαν το Κομπάνι υπό το βλέμμα των τουρκικών τανκς στα σύνορα με τη Συρία, απειλώντας να σφαγιάσουν τον πληθυσμό. Οι Κούρδοι σε όλη την νοτιοανατολική Τουρκία εξεγέρθηκαν, το Κομπάνι επιβίωσε, και η διεθνής αξιοπιστία των Κούρδων και των ισχυρισμών τους εκτινάχτηκε, ενώ η αξιοπιστία του Ερντογάν στους Κούρδους εξανεμίστηκε.
Το ΗDP, του οποίου ηγείται ένας χαρισματικός νομικός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο Selahattin Demirtas, δεν εξαργύρωσε μόνο αυτό το γεγονός, αλλά προσέλκυσε και τους ακτιβιστές του Ιουνίου του 2013 των διαδηλώσεων στο πάρκο Gezi κατά του ολοένα και πιο επεμβατικού ολοκληρωτισμού του κ. Ερντογάν. Πόνταρε ότι θα μπορούσε να ξεπεράσει το όριο του 10% για την ένταξη στο κοινοβούλιο, όριο που αρχικά μπήκε για να κρατήσει τους Κούρδους εκτός βουλής, εκτός κι αν είναι ανεξάρτητοι, και το ΗDP φαίνεται πως τώρα έχει κερδίσει γύρω στο 13% με 75-80 έδρες. Εάν το HDP είχε αποτύχει, αυτές οι έδρες θα πέρναγαν στο AKP.
Ωστόσο, και άλλα πράγματα στέρησαν το ΑΚΡ από την παλιά του ηγεμονία. Όταν η οικονομία πήγαινε καλά – και πήγαινε πολύ καλά όταν διπλασίασε το κατά κεφαλήν εισόδημα μετά το 2002 - λίγοι μόνο εκ των υποστηρικτών του κόμματος έγειραν ερωτήματα για τη συμπεριφορά των ηγετών του. Οι αποδείξεις για διαφθορά που έφτασαν μέχρι και τον κλειστό κύκλο του κ. Ερντογάν, οδηγώντας στην παραίτηση τεσσάρων υπουργών το 2014, δεν απέτρεψαν την εύκολη προεδρική του νίκη.
Τώρα όμως που η οικονομία βρίσκεται σε καθίζηση και το κατά κεφαλήν εισόδημα έχει να αυξηθεί από το 2007, οι επενδύσεις έχουν σταματήσει και η λίρα είναι σε ιστορικά χαμηλά, η ολοένα και πιο σπασμωδική συμπεριφορά του κ. Ερντογάν γίνεται αντικείμενο αμφισβήτησης ακόμα και στο δικό του στρατόπεδο. Οι εκρήξεις του εναντίον των συμμάχων της Τουρκίας σε Δύση και Ε.Ε. γίνονται όλο και πιο προβληματικές, καθώς η απειλή των τζιχαντιστών από τη Συρία και το Ιράκ που οι κυβερνήσεις του διευκόλυναν – με το να κάνουν τη χώρα του γραμμή ανεφοδιασμού για τους τζιχαντιστές στη Συρία – γίνεται όλο κι εντονότερη. Τι θα συμβεί τώρα;
Μία κυβέρνηση μειοψηφίας είναι μάλλον απίθανο να επιβιώσει για καιρό σε ένα τόσο πολωμένο περιβάλλον – κι ακόμα λιγότερο ο κ. Νταβούτογλου. Πρόκειται για τον αρχιτέκτονα της αποτυχημένης τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, ο οποίος βρέθηκε ξαφνικά σε μια πρωθυπουργία υποσκιασμένη από έναν πρόεδρο, που, δίχως εκτελεστική εξουσία, προεδρεύει υπουργικών συμβουλίων, αδιαφορώντας για τους νόμους. Είναι λοιπόν σίγουρο ότι θα αναλάβει την ευθύνη για την ξαφνική αντιστροφή του κλίματος για το ΑΚΡ.
Ίσως προσπαθήσει να διαμορφώσει μια συμμαχία, πιθανόν με το ακροδεξιό MHP. Aυτό όμως θα αποξενώσει τους Κούρδους, των οποίων η διεκδίκηση για αυτοδιοίκηση είναι κόκκινο πανί για τους εθνικιστές. Κάτι τέτοιο θα έβαζε στον πάγο τις ειρηνευτικές συνομιλίες με το ΡΚΚ. Και το CHP, το οποίο ο Ερντογάν χαρακτήρισε ως κόμμα της τουρκικής σιιτικής μειοψηφίας κατά τους λόγους του για σουνιτική υπεροχή, δεν είναι ακόμα η πλήρως ανεπτυγμένη αντιπολίτευση που χρειάζεται η Τουρκία.
Ο πρόεδρος Ερντογάν μπορεί λοιπόν να χρησιμοποιήσει την εξουσία του για να εξαγγείλει νέες εκλογές.
Ήδη ισχυρίζεται ότι οι κοινοβουλευτικές κυβερνήσεις είναι πολύ αδύναμες για να φέρουν την Τουρκία στο μεγαλείο που αυτός ενσαρκώνει, έτσι πιθανότατα πιστεύει ότι μία κυβέρνηση μειοψηφίας είναι ακόμα πιο αδύναμη. Είναι εξίσου πιθανόν ότι ο Abdullah Gul (Αμπντουλάχ Γκιουλ), συνιδρυτής με τον κ. Ερντογάν του ΑΚΡ και πρόεδρος τον οποίο αντικατέστησε, στο τέλος κάνει πιο έντονη την παρουσία του στο κόμμα.
Ο κ. Γκιουλ, ο οποίος αντιτάχθηκε στην εκτελεστική προεδρία και τον Απρίλιο ζήτησε να μπει ένα τέλος στην πόλωση, έχει υποστηρικτές στο ΑΚΡ, τους οποίους έχει μέχρι στιγμής απογοητεύσει. Ο κ. Demirtas και ο κ. HDP έκαναν ότι μπορούσαν για να ανατρέψουν τις φιλοδοξίες του κ. Ερντογάν.
Ίσως τώρα είναι η σειρά του κ. Γκιουλ.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου