CARNEGIE MOSCOW CENTER
Της Tatiana Stanovaya
Η Ρωσία θα διενεργήσει κοινοβουλευτικές εκλογές το 2016. Το Κρεμλίνο το βλέπει αυτό ως μια περίοδο αυξημένης πολιτικής αναταραχής, την οποία ελπίζει να περάσει με όσο το δυνατόν λιγότερα χτυπήματα στην διάρκειά της. Η αντιπολίτευση βλέπει τις εκλογές ως ένα μικρό παράθυρο ευκαιρίας που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να κάνει πολιτικές διασυνδέσεις. Τί μπορεί να ελπίζει η φιλελεύθερη αντιπολίτευση αυτή τη φορά; Θα μπορέσει να συγκεντρώσει αρκετή δύναμη, ώστε να σταθεί αντιμέτωπη στο καθεστώς;
Ποιος είναι εκτός;
Η στρατηγική για τις εκλογές του 2016 θα πρέπει να προσδιοριστεί εκ του σύνεγγυς με τη μορφή της πολιτικής συμμετοχής και από τους διαθέσιμους πόρους στην αντιπολίτευση, όταν αρχίσει η προεκλογική περίοδος. Ο διακεκριμένος ηγέτης της αντιπολίτευσης Alexei Navalny, ο οποίος στα τέλη Απριλίου ανακοίνωσε ότι θα σχηματίσει συνασπισμό με τον πρώην Πρωθυπουργό Mikhail Kasyanov, είπε ότι προσπάθησε να δημιουργήσει μια φράξια στη Δούμα (Κάτω Βουλή της Ρωσίας), που θα εκπροσωπούσε εκείνους τους ψηφοφόρους που ψήφισαν υπέρ του στις δημοτικές εκλογές στη Μόσχα το 2013, δηλαδή, την προοδευτική μεσαία τάξη, τους διανοούμενους και το φιλελεύθερο τμήμα της κοινωνίας.
Σήμερα, αυτός ο στόχος φαίνεται να είναι σαφώς ανέφικτος. Οι διαμαρτυρίες έχουν υποχωρήσει και το Κρεμλίνο έχει επαναβεβαιώσει τη στρατηγική του για τη μεγιστοποίηση του ελέγχου επί της κοινωνίας. Οι αρχές είναι πεπεισμένες ότι η δημοτικότητα του Προέδρου Vladimir Putin είναι εκτός συναγωνισμού, γεγονός που καθιστά την απόφαση να απαγορευτεί στον Navalny η συμμετοχή στις εκλογές μια «πραγματικά δημοκρατική» επιλογή.
Ο Navalny είναι ο χαρακτήρας κλειδί σ’ αυτήν την εκστρατεία. Δημοσκοπήσεις που διενεργήθηκαν το 2011 και το 2012 τον αναδεικνύουν ως τον πιο δημοφιλή και αναγνωρίσιμο ηγέτη του κινήματος διαμαρτυρίας. Η ικανότητά του να συγκεντρώσει το 27% των ψήφων στις εκλογές για την ανάδειξη δημάρχου στη Μόσχα παρά τις δύσκολες συνθήκες, τον αναγορεύει σε έναν πολιτικό κορυφαίας βαθμίδας. Όχι μόνον αποδεικνύεται ότι ο Navalny διαθέτει εκλογικούς πόρους, αλλά ότι επίσης ήταν ο μόνος ηγέτης που το πέτυχε με μια στάση ειδικά αντί-Putin. Δεν υπάρχουν άλλοι πολιτικοί παίκτες δεύτερης ή τρίτης κατηγορίας που μπορούν να τον ανταγωνιστούν.
Στη σημερινή, αμετάβλητη κατάσταση της Ρωσίας, το πιο πιθανό σενάριο είναι ότι ο Alexei Navalny δε θα μπορέσει να λάβει μέρος στις εκλογές, υπό οποιαδήποτε ιδιότητα (δεν μπορεί να είναι στο ψηφοδέλτιο, εξαιτίας δύο ποινών σε αναστολή τις οποίες ήδη εκτίει). Το γεγονός αυτό καθιστά την απόφαση του Υπουργείου Δικαιοσύνης να ακυρώσει την εγγραφή του Κόμματος της Προόδου ένα «λογικό» βήμα. Το Κρεμλίνο αντιλαμβάνεται αναμφίβολα τον Navalny ως μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη απειλή και, ως εκ τούτου, λαμβάνει μάλλον μια πολιτική και όχι νομική στάση στην αντιπαράθεσή του με αυτόν. Προκύπτει λογικά ότι ουδείς εκ των εγγεγραμμένων υποψηφίων θα είναι σε θέση να ανταγωνιστούν για μια θέση στη Δούμα, αν αυτοί είναι συνδεδεμένοι με τον Navalny.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάθε συζήτηση σχετικά με το ποιό κόμμα θα πρέπει να επιλεγεί για να λάβει μέρος στις κοινοβουλευτικές εκλογές η αντιπολίτευση, δεν έχει νόημα. Μέχρι στιγμής, μόνο δύο εγγεγραμμένα κόμματα είναι διατεθειμένα να αναλάβουν αυτό το ρόλο: το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα της Ρωσίας-Λαϊκό Κόμμα της Ελευθερίας (RPR-PARNAS, υπό την ηγεσία των Mikhail Kasyanov και Ilya Yashin) και η Πρωτοβουλία Πολιτών του πρώην υπουργού οικονομίας Andrei Nechayev. Αλλά κανένα από αυτά τα κόμματα δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι εκπροσωπεί την μεσαία τάξη που υποστηρίζει την αντιπολίτευση χωρίς τον Navalny.
Το Κρεμλίνο βλέπει την συμμετοχή στις εκλογές ως ένα μέσο για την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης και τη διαμόρφωση μιας εναλλακτικής, κάτι το οποίο δεν μπορεί να είναι πολύ αισθητό στο ισοπεδωμένο πεδίο του πολιτικού παιχνιδιού του 2016, αλλά κάτι το οποίο μπορεί να εκδηλωθεί μακροπρόθεσμα, οπότε η σταθερότητα του ισχύοντος καθεστώτος είναι λιγότερο προβλέψιμη. Η πρόσβαση στις εκλογές επιτρέπει στους διεκδικητές να ακονίσουν τις πολιτικές τους ικανότητες, να εκπαιδεύσουν το προσωπικό των εκστρατειών και να αποκτήσουν σημαντική εμπειρία. Ο Alexei Navalny ήταν πολύ επιτυχημένος σε αυτό στις δημοτικές εκλογές της Μόσχας, αλλά του κόστισε την ευκαιρία της συμμετοχής σε οποιεσδήποτε μελλοντικές εκστρατείες. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Putin, ο οποίος πιθανότατα υπογράφει προσωπικά οποιαδήποτε απόφαση σχετικά με τον Navalny, είναι πραγματικά πεπεισμένος ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ τον στηρίζει ως μέρος μιας προσπάθειας να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη του ρωσικού λαού στην κυβέρνησή του με κάθε δυνατό μέσο. Το ερώτημα δεν είναι, επίσης, το αν ο Navalny μπορεί να κερδίσει ψήφους, διότι ο Putin δεν το φοβάται αυτό. Η κύρια απειλή για τον Ρώσο πρόεδρο είναι ότι ο Navalny θα μπορούσε να κερδίσει ή να επεκτείνει την υποστήριξη μεγάλων παραγόντων εντός του Κρεμλίνου ή εντός της ρωσικής επιχειρηματικής κοινότητας. Τα συμφέροντα της Alfa Group όσον αφορά στο Navalny φοβίζουν το Κρεμλίνο περισσότερο από το 27% των ψήφων.
Ποιος θα συμμετάσχει;
Παρ 'όλα αυτά, το Κρεμλίνο θα ψάξει για εναλλακτικές επιλογές που μπορεί να χρησιμοποιήσει για να αποσπάσει τα φιλελεύθερα τμήματα της κοινωνίας που αντιτίθενται στον Putin. Η πρώτη ομάδα αποτελείται από τους φιλελεύθερους της δεκαετίας του 1990, που, σε αντίθεση με τον Navalny, το Κρεμλίνο τους αντιμετωπίζει ως μη υπολογίσιμους. Εκτιμώντας ότι ο Navalny είναι ένας πολιτικός άξιος ιδιαίτερης προσοχής, οι φιλελεύθεροι του 1990 είναι ο ασήμαντος θόρυβος της μη-συστημικής αντιπολίτευσης. Στην πραγματικότητα κι ο ίδιος ο Navalny έχει μια παρόμοια στάση απέναντι τους, όχι γιατί είναι αλαζόνας, αλλά γιατί διαθέτει πολύ μεγαλύτερη πολιτική δυναμική. Τελικά, το ερώτημα του κατά πόσον αυτή η ομάδα θα συμμετάσχει στις εκλογές του 2016, δεν έχει νόημα όταν πρόκειται για το μέλλον του Κοινοβουλίου, εκτός αν το Κρεμλίνο διακινδυνεύσει να επιτρέψει στους φιλελεύθερους της δεκαετίας του 1990 να σχηματίσουν μια άτυπη συμμαχία με τον Navalny προκειμένου να τους δυσφημίσει πλήρως. Το τελευταίο σενάριο αυξάνει σημαντικά τους κινδύνους της λήψης σκληρών μέτρων κατά του ίδιου του Navalny, ο οποίος θα μπορούσε να καταλήξει με μια πραγματική ποινή φυλάκισης. Τουλάχιστον, ουδείς θα συνεχίσει να ανέχεται πλέον αυτά τα αμφιλεγόμενα περίπτερα των εκστρατειών στους δρόμους.
Η δεύτερη ομάδα, που κατά πάσα πιθανότητα θα έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχει στις εκλογές του 2016, αποτελείται από «δημιουργικούς φιλελεύθερους», αυτοί που είναι συμβατοί με το καθεστώς του Putin. Πρώτα από όλα πρόκειται για τον πρώην υπουργό οικονομικών Alexei Kudrin, που κάποτε φιλοδοξούσε να είναι ένας διαιτητής ανάμεσα στο Κρεμλίνο και στο κίνημα διαμαρτυρίας. Ο Kudrin μπορεί να είναι ένας βολικός άσπονδος φίλος. Η φιλελεύθερη ελίτ και η επιχειρηματική κοινότητα τον εμπιστεύονται, αλλά έχει αρκετά περιορισμένες δυνατότητες στις κάλπες. Ήταν το λεγόμενο «οικονομικό μπλοκ» της κυβέρνησης στις αρχές του 2000, που ήταν μεταξύ των λιγότερο δημοφιλών. Το πιο σημαντικό είναι πως ο ίδιος ο Kudrin δεν αξιώνεται πως είναι μια πραγματική εναλλακτική έναντι του Putin. Η συμμετοχή του στην πολιτική εκτείνεται τόσο όσο τα ανταγωνιστικά προγράμματα τα οποία εξετάζονται ήδη από την κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου Πασών των Ρωσιών (ένα κόμμα που ιδρύθηκε από τον Putin για να παρουσιάσει μια φαινομενική εναλλακτική λύση για την φίλα προσκείμενη στο Κρεμλίνο Ενωμένη Ρωσία), από τις επαγγελματικές κοινότητες, από τα επίσημα πολιτικά κόμματα και από τους μετριοπαθείς φιλελεύθερους. Εδώ τα μόνα ζητήματα είναι αυτά της οργάνωσης: πρόκειται το Κρεμλίνο να συνεχίσει με κάποιος είδος έκδοσης 3.0 της Union of Rights Forces (SPS); Η πρώτη έκδοσή του έχασε τις εκλογές του 2003, στον απόηχο του κλιμακούμενου αντι-ολιγαρχικού συναισθήματος και την αρχή του θανάτου της πετρελαϊκής εταιρείας Yukos. Τότε του κόμματος ηγείτο ο Ρώσος επιχειρηματίας Mikhail Prokhorov, ο οποίος ποτέ δεν πέτυχε ως πολιτικός. Ο Kudrin θα ήταν ο κατάλληλος υποψήφιος για να ηγηθεί ακριβώς ενός τέτοιου κόμματος.
Ωστόσο, όποια κι αν είναι η έκβαση των εκλογών του 2016, το καθεστώς μπορεί να χρησιμοποιήσει όλα τα πιθανά διοικητικά μέσα και βίαια μέτρα για να εξασφαλίσει ότι ο κατάλογος των υποψηφίων θα είναι της αρεσκείας του. Αν για κάποιο λόγο η εγγραφή του RPR-PARNAS ακυρωθεί, δεν θα υπάρξουν πλήθη εκατοντάδων χιλιάδων να διαδηλώνουν στους δρόμους. Εάν η μη συστηματική αντιπολίτευση καταλάβει (όπως κάνει) ότι η μάχη για μια θέση των δικών της στη Δούμα είναι λίγο πολύ ένα μέρος της πολιτικής σκηνής, ποιος είναι ο πραγματικός στόχος της δημιουργίας συμμαχιών; Ποιος μπορεί να ενωθεί με ποιόν, γιατί ή γιατί όχι;
Εάν το Κρεμλίνο πιέζει την πραγματική αντιπολίτευση έξω από το πολιτικό σύστημα, καθιστώντας την ανίκανη να ανταγωνιστεί στο πολιτικό πλαίσιο που υπαγορεύεται από το Σύνταγμα, η μη συστημική αντιπολίτευση θα αναγκαστεί να δεχτεί αυτούς τους κανόνες του παιχνιδιού. Στην πράξη, θα μπορούσαμε να δούμε την εμφάνιση μιας εναλλακτικής πολιτικής λύσης στην πλατφόρμα του Putin, ενός φιλελεύθερου προγράμματος που ισχύει de facto για μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά στο οποίο έλειπε πάντα το σωστό μέσο προβολής. Η ξεχωριστή πτυχή του έργου αυτού είναι ότι όλοι οι παίκτες με προοπτικές εκλογικής επιτυχίας είναι ήδη ενσωματωμένοι στο υπέρ του Putin καθεστώς. Ως εκ τούτου, ο αγώνας για την αναγνώριση και ψηφοφορίες υπό τις παρούσες συνθήκες δεν είναι ένα μέσο για την παγίωση εδρών στη Δούμα, αλλά μάλλον ένα ενδιάμεσο βήμα προς την συσσώρευση κοινωνικών και πολιτικών πόρων που μπορούν να μετατραπούν σε απτά πολιτικά οφέλη μόνο όταν το Κρεμλίνο χάσει την ικανότητά του να διατηρήσει το τρέχον πολιτικό σύστημα.
Δημοσίευση σχολίου