Centre for European Reform
των Charles Grant, Christian Odendahl
Η μικροπολιτική μεταξύ της Ελλάδας και του Eurogroup εισέρχεται σε μια καθοριστική φάση. Εν τω μέσω κλιμάκωσης των απειλών -χρεοκοπία από την Ελλάδα, διακοπή οικονομικής βοήθειας από την ευρωζώνη- το πιο πιεστικό ζήτημα είναι αν η Γερμανία θα επέτρεπε μια έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη, είτε σκοπίμως (Grexit) είτε από ατύχημα (Greccident). Οι περισσότεροι απο τους κύριους φορείς χάραξης πολιτικής στο Βερολίνο δηλώνουν ότι εάν η Ελλάδα δεν αρχίσει να εφαρμόζει πραγματικές μεταρρυθμίσεις, θα πρέπει να εγκαταλείψει το ευρώ. Αλλά η Γερμανίδα Καγελάριος Angela Merkel χρειάζεται να εξετάσει την γεωπολιτική διάσταση, καθώς και τις πιέσεις από τις ΗΠΑ και την ΕΚΤ να διατηρηθεί η Ελλάδας εντός ευρώ, μαζί με την απροθυμία των Ελλήνων πολιτών να φύγουν. Για χάρη της Ευρώπης, θα πρέπει να κάνει το παραπάνω βήμα για να αποφύγει έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη. Αλλά οι πιθανότητες να συμβεί ένα Grexit, αυξάνονται.
Μέχρι η ελληνική κυβέρνηση να έλθει με ένα σοβαρό σχέδιο για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, η Γερμανία θα συνεχίσει να εμποδίζει την ροή περισσότερων χρημάτων για την Αθήνα. Δεδομένου ότι η Ελλάδα δυσκολεύεται ολοένα και περισσότερο να αποπληρώσει τα χρέη της, και να πληρώσει μισθούς και συντάξεις, μια ελληνική χρεοκοπία και μια πιθανή έξοδος από το ευρώ φαίνεται όλο και περισσότερο πιθανή κάθε εβδομάδα που περνάει. “Δεν βρεθήκαμε ποτέ πιο κοντά σε ένα Grexit, και είμαστε κοντά”, δήλωσε υψηλόβαθμος αξιωματούχος στο Βερολίνο. Οι αξιωματούχοι δηλώνουν ότι δεν μπορούν να ανιχνεύσουν καμία επιθυμία από την ελληνική κυβέρνηση να δεσμευτεί για την μεταρρύθμιση της αγοράς εργασίας, της καταπολέμησης της διαφθοράς, της βελτίωσης της συλλογής φόρων, της ενίσχυσης της δημοσιονομικής πειθαρχίας ή της επίθεσης κατά των κατεστημένων συμφερόντων. “Αντιμέτωπος με ένα Grexit, ο Αλ. Τσίπρας μπορεί να κάνει μια στροφή, και ίσως να αλλάξει τον κυβερνητικό του εταίρο. Αλλά δεν έχουμε ιδέα τι θα κάνει”, δήλωσε ένας αξιωματούχος. Η γερμανική κυβέρνηση δεν ξέρει εάν ο Αλ. Τσίπρας παίζει παιχνίδια και περιμένει από την Γερμανια να υποχωρήσει ή είναι απλώς ανίκανος να ελέγξει τις διάφορες (πολλές) πτέρυγες στην κυβέρνησή του. Ή ακόμη, εάν στα αλήθεια θέλει να κρατήσει την Ελλάδα στο ευρώ.
Οι Γερμανοί που τίθενται υπέρ του Grexit, υποστηρίζουν ότι θα ήταν καλό για την ελληνική οικονομία. Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή έχει παραγωγικό κενό της τάξης του 13% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ. Η οικονομία λειτουργεί πολύ χαμηλότερα από το δυναμικό της. Μια αυτόνομη ελληνική νομισματική πολιτική και ένα ασθενέστερο νόμισμα θα μπορούσε επομένως να επιταχύνει την ανάκαμψη, και να αποφύγει ένα περαιτέρω πλήγμα στην οικονομία που θα προκαλούσε παρατεταμένη ύφεση. Αλλά μια προϋπόθεση για μια τέτοια επιτυχημένη έκβαση θα ήταν η έξοδος να διαχειριζόταν σωστά, με την βοήθεια της ΕΚΤ, και με χρηματοδότηση-γέφυρα από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς για την ελληνική κυβέρνησης, ώστε να περιοριστούν οι βραχυπρόθεσμες διαταραχές. Επιπλέον, οι νέες ελληνικές αρχές της νομισματικής πολιτικής, θα έπρεπε να οικοδομήσουν γρήγορα εμπιστοσύνη, για να αποφευχθεί η συνέχιση της αστάθειας και ο υψηλός πληθωρισμός.
Οι υποστηρικτές του Grexit τείνουν να υποτιμούν τα πιθανά μειονεκτήματα. Η έξοδος από το ευρώ είναι πιο δύσκολη από την έξοδο από ένα currency peg: εκατομμύρια συμβολαίων θα πρέπει να ξαναγραφούν και το εξωτερικό χρέος (σε ευρώ ή σε δολάρια) θα εκτινασσόταν όταν θα μετατρεπόταν σε νέα δραχμή, αναγκάζοντας τις εταιρείες και ιδιαίτερα τις τράπεζες, σε χρεοκοπία. Οι πληθωριστικές πιέσεις θα ήταν ισχυρές, πλήττοντας τους καταναλωτές. Δεν είναι δεδομένο ότι μετά από ένα Grexit, το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα θα ήταν σταθερό και ο πληθωρισμός διαχειρίσιμος. Τα βαθύτερα θεσμικά και διαρθρωτικά προβλήματα του ελληνικού κράτους και της οικονομίας θα παρέμειναν ανεπίλυτα, οδηγώντας σε βραδεία ανάπτυξη όταν η οικονομία θα είχε επιστρέψει στη δυναμική παραγωγή της.
Ορισμένοι Γερμανοί αξιωματούχοι προβλέπουν ότι το Grexit θα μπορούσε να είναι μια σταδιακή διαδικασία. Η Ελλάδα δεν θα βρισκόταν εκτός μετά από μια απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ή της ΕΚΤ, θεωρούν. Αντιθέτως, η κυβέρνηση θα ξέμενε από ρευστό και θα έπρεπε να εκδώσει IOUs ως ένα παράλληλο νόμισμα, επιβάλλοντας παράλληλα capital controls και παρεμβαίνοντας στις τράπεζες για να τα στηρίξουν. Αυτό δεν θα ήταν μια σταθερή κατάσταση. Ως αποτέλεσμα, η κυβέρνηση θα σκεφτόταν προφανώς ότι θα ήταν καλύτερο μακροπρόθεσμα να κάνει το μεγάλο βήμα και να εγκαταλείψει επισήμως το ευρώ. Τότε τουλάχιστον η οικονομία θα ανακτούσε νομισματική αυτονομία, καθιστώντας πιο εύκολη την τόνωση της ζήτησης.
Γερμανοί αξιωματούχοι είναι αισιόδοξοι για τις συνέπειες του Grexit. “Δεν θα ήταν προβληματικό για τον προϋπολογισμό μας, τον χρηματοπιστωτικό κλάδο ή την οικονομική ανάπτυξη”, δήλωσε ένας. “Και ένα θετικό αποτέλεσμα θα ήταν ότι άλλες χώρες θα κάνουν την δουλειά τους και θα γινόταν περισσότερο πειθαρχημένες”, ένα επιχείρημα που χρησιμοποίησε προσφάτως το γερμανικό συμβούλιο οικονομικών εμπειρογνωμόνων επίσης. Οι φορολογούμενοι είναι υπεύθυνοι για τα περί τα 240 δισ. ευρώ ελληνικού χρέους, από τα οποία οι Γερμανοί θα μπορούσαν να χάσουν 70 δισ. ευρώ. Οι αξιωματούχοι θεωρούν ότι αυτό θα ήταν διαχειρίσιμο.
Οι περισσότεροι αξιωματούχοι εκτιμούν ότι το ρίσκο της μετάδοσης είναι μικρό. “Οι Ισπανία, Πορτογαλία, Ιρλανδία θα είναι εντάξει διότι έχουν κάνει αυτά που έπρεπε”, δήλωσε ένας. Αν και οι Ιταλία και Γαλλία δεν έχουν κάνει αρκετή δουλειά, θεώρησε ότι η μοίρα τους -και εάν θα μεταρρυθμιστούν- δεν θα σχετίζεται με ό,τι συνέβη στην Ελλάδα. Σε κάθε περίπτωση, η Ελλάδα ήταν μια ξεχωριστή περίπτωση, δήλωσε. Δεν υπάρχει πλέον μεγάλη τραπεζική έκθεση σε αυτήν.
Αναγνώρισε ότι εάν οι χρηματοπιστωτικές αγορές ζητούσαν εξασφάλιση προτού δανείσουν σε άλλες χώρες της ευρωζώνης ως αποτέλεσμα ενός Grexit, η Γερμανία θα έπρεπε να εξετάσει το ενδεχόμενο περαιτέρω ενοποίησης της ευρωζώνης, όπως αυστηρότερη δημοσιονομική πειθαρχία ή τη εισαγωγή “συμβολαίων οικονομικής μεταρρύθμισης”. Σε αυτή την περίπτωση θα έπρεπε να κινηθούμε γρήγορα, οπότε ελπίζω ότι θα ήμασταν σε θέση να αποφύγουμε αλλαγές στις συνθήκες της ΕΕ”. Μπορεί να είναι πολύ αδιάφορος: εάν οι αγορές πανικοβαλλόταν για την βιωσιμότητα του ευρώ, είναι εξαιρετικά απίθανο ότι τα μέτρια βήματα προς την κατεύθυνση της ενοποίησης της πολιτικής ή του επιμερισμού του κινδύνου, θα τις καθησύχαζαν.
Υπάρχει διαφορά μεταξύ των προσεγγίσεων του υπουργού Οικονομικών Wolfgang Schaeuble και της Angela Merkel; Αξιωματούχοι δηλώνουν ότι στις βασικές αρχές, δεν υπάρχει, αν και η ρητορική της Merkel είναι πιο ήπια. Και οι δύο θέλουν να κρατήσουν την Ελλάδα στο ευρώ, αλλά όχι υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, και όχι εάν η ελληνική κυβέρνηση δεν ενεργήσει. “Ως οικονομολόγος, δεν είμαι σίγουρος εάν η Ελλάδα θα πρέπει να παραμείνει στο ευρώ. Είναι δομικά μη ανταγωνιστική και θα μπορούσε να γίνει ένα δεύτερο Mezzogiorno”, δήλωσε ένας. Επισήμανε ότι η Λετονία, η Λιθουανία, η Ισπανία και η Ιρλανδία γνώριζαν ότι έπρεπε να αλλάξουν, και ως εκ τούτου έλαβαν επώδυνες αποδάσεις, αλλά θεωρούσε ότι κάποιες φορές η πίεση για μεταρρυθμίσεις δεν έφερε αποτέλεσμα. Εξέφρασε την ανησυχία ότι η διατήρηση της Ελλάδας στο ευρώ με κάθε κόστος, θα υπονόμευε την ευρωπαϊκή συνοχή.
Αναπόφευκτα, η merkel σκέφτεται περισσότερο το γεωπολιτικό πλαίσιο από ό,τι ο Schaeuble. Βρίσκεται υπό διακριτική πίεση από την κυβέρνηση του Obama, η οποία ανησυχεί για τον κίνδυνο μιας ελληνό-ρωσικής επαναπροσέγγισης. Το ΔΝΤ, η Κομισιόν, η Γαλλία και η Ιταλία, θέλουν επίσης να βρεθεί ένας τρόπος να παραμείνει η Ελλάδα εντός ευρωζώνης. Πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις θα ήταν απρόθυμες να να προχωρήσουν σε μια ορατή απομείωση των δανείων τους προς την Ελλάδα. Το SPD -ο κυβερνητικός εταίρος της Merkel στο Βερολίνο- δηλώνει ιδιαιτέρως και όχι δημοσίως, ότι η Γερμανία το έχει παρακάνει με την λιτότητα στη διάρκεια της κρίσης της ευρωζώνης, και είναι εναντίον ενός Grexit. Άλλος ένας λόγος για την διατήρηση της Ελλάδας στο ευρώ είναι ότι εάν αναπτυσσόταν έντονα εκτός του ενιαίου νομίσματος, οι αντίευρωπαϊκές φωνές θα ακουγόταν πιο έντονα και αλλού.
Η ΕΚΤ επίσης είναι εναντίον ενός Grexit. Για την ώρα τηρεί μια σκληρή γραμμή για την Ελλάδα, περιορίζοντας την ικανότητά των ελληνικών τραπεζών να χρηματοδοτήσουν την ελληνική κυβέρνηση. Ωστόσο ήταν η (ακόμη χωρίς να έχει δοκιμαστεί στην πράξη) υπόσχεση του Mario Draghi να κάνει οτιδήποτε χρειαστεί για να διατηρήσει το ευρώ” που εξασφάλισε την επιβίωση του ενιαίου νομίσματος το καλοκαίρι του 2012. Η ΕΚΤ και άλλοι ανησυχούν ότι σε μια μελλοντική πολιτική κρίση σε ένα άλλο κράτος-μέλος, οι χρηματοπιστωτικές αγορές μπορεί να άρχιζαν να αμφιβάλλουν για την δέσμευση των χωρών του πυρήνα της ευρωζώνης και της ΕΚΤ να διατηρήσουν την ακεραιότητα του ευρώ. Σε εκείνο το σημείο, η ευρωζώνη θα επέστρεφε στην αυτοεκπληρούμενη κατάσταση κρίσης την οποία οι φορείς χάραξης πολιτικής προσπάθησαν τόσο πολύ να αφήσουν πίσω τους τα τελευταία χρόνια. Η ΕΚΤ δεν θα ρίσκαρε την υπόσχεσή της για την Ελλάδα, εκτός κι αν βρισκόταν υπό μεγάλη πολιτική πίεση.
Στην Ελλάδα επίσης, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι μια πρόσφατη δημοσκόπηση, εμφάνισε πως το 84% των Ελλήνων είναι υπέρ της διατήρησης του ευρώ. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει την εντολή για να διαπραγματευτεί μία έξοδο, και τα υψηλά ποσοστά δημοτικότητάς του μπορεί σύντομα να υποχωρήσουν εάν η χώρα λάμβανε μέτρα για την έξοδο από το ευρώ, όπως capital controls και κλείσιμο τραπεζών. Μπορεί επίσης να συμβεί και το εξής: μια ελληνική κυβέρνηση η οποία ξεκίνησε μια πορεία προς το Grexit, να καταρρεύσει προτού αυτό συμβεί.
Ένα βασικό σημείο για την Merkel, προφανώς, είναι ότι η Γερμανία δεν θα πρέπει να κατηγορηθεί για ένα grexit. Ένας επισκέπτης αναφέρει ότι η γραμμή της είναι: “εάν το Grexit συμβεί, οι άνθρωποι θα δουν πως η αιτία ήταν ότι η Ελλάδα δεν έκανε αυτά που έπρεπε, όχι ότι εμείς δεν δείξαμε αλληλεγγύη”. Σε αυτό το παιχνίδι επίρριψης ευθυνών, η Merkel έχει επιτυχία για την ώρα. Είναι εντυπωσιακό το πώς αυτοί που συμφωνούν με την Ελλάδα ότι η ευρωζώνη το έχει παρακάνει με την λιτότητα -όπως η Γαλλία και η Ιταλία, και σε κάποιο βαθμό η Κομισιόν και το ΔΝΤ- έχουν αποξενωθεί από το χαοτικό και συγκρουσιακό στυλ διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, από την ακραία του ρητορική και την διπλωματία του. Ως αποτέλεσμα, το Παρίσι, η Ρώμη και οι Βρυξέλλες δεν μιλούν για την Ελλάδα. Και υπάρχουν και κάποιες κυβερνήσεις της ευρωζώνης, κυρίως η Φινλανδία, η Ολλανδία, η Σλοβακία και η ΕΣθονία, οι οποίες ενθαρρύνουν την Γερμανία να τηρήσει αυστηρή στάση. ΑΚόμη και οι Ισπανοί και οι Πορτογάλοι, έχοντας κάνει το “homework” τους, βρίσκονται σε αυτό το στρατόπεδο.
Αλλά αυτό το παιχνίδι επίρριψη ευθυνών θα μπορούσε εύκολα να αλλάξει εάν η Γερμανία διευκόλυνε ή έσπρωχνε ενεργά προς μια έξοδο της Ελλάδας. Όχι μόνο οι ΗΠΑ, το ΔΝΤ και ο διεθνής Τύπος, αλλά επίσης ίσως και η Ιταλία και η Γαλλία θα ασκούσαν κριτική στην Γερμανία για την διαχείριση της κρίσης του ευρώ- στη διάρκεια της οποίας η Ελλάδα έχει υποστεί μια ύφεση παρόμοιας κλίμακας με αυτή που υπέστη η Γερμανία στη δεκαετία του 1930, η οικονομία της ευρωζώνης έχει αποτύχει να ανακάμψει στα προ κρίσης μεγέθη της και τα πολιτικά άκρα στην ΕΥρώπη έχουν κερδίσει πολύ έδαφος. Οι ΗΠΑ έχουν εδώ και καιρό αντιληφθεί ότι στον ρόλο τους ως ηγεμόνας της διατλαντικής συμμαχίας, πρέπει να αποδεχθεί κάποιο κόστος για το ευρύτερο καλό της σταθερότητας της συμμαχίας. Αναμένει περίπου το ίδιο από τον ηγεμόνα της ΕΕ, την Γερμανία, και σε περίπτωση εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ, θα θεωρούσε υπεύθυνο σε μεγάλο βαθμό το Βερολίνο.
Οι απειλές από τους Έλληνες ότι θα αθετήσουν πληρωμές δανείων της ευρωζώνης, και από τους Γερμανούς και τους συμμάχους τους ότι θα βγάλουν τους Έλληνες από το ευρώ, είναι μέρος ενός παιχνιδιού μικροπολιτικής: και οι δύο πλευρές πρέπει να φαίνονται στους ψηφοφόρους τους ότι αγωνίζονται. Μια ομαλή και ταχεία συμφωνία θα αύξανε την καχυποψία των εκλογικών σωμάτων και των δύο πλευρών, ότι οι πολιτικοί τους θα μπορούσαν να είχαν πετύχει περισσότερα από τις διαπραγματεύσεις. Αυτό δεν σημαίνει ωστόσο ότι ούτε η Ελλάδα ούτε η Γερμανία θα περάσουν το χείλος του γκρεμού.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλές ισχυρές φωνές, μέσα στην Ευρώπη και αλλού, θα προσπαθήσουν να αποτρέψουν το Grexit. Αλλά το Βερολίνο διαδραματίζει έναν καθοριστικό ρόλο στην διαχείριση της κρίσης της ευρωζώνης, και στο Βερολίνο οι φορείς χάραξης πολιτικής θεωρούν ότι η θέση της Ελλάδας στο ευρώ καθίσταται μη βιώσιμη. Οι φίλοι της Γερμανίας θα πρέπει να την βοηθήσουν ώστε να δει την μεγαλύτερη εικόνα.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου