Μια εβδομάδα μετά τη θύμηση του ηρωικού 1821, έρχεται η θύμηση του δικού μας, του κυπριακού έπους του 1955 - 1959, η 1η Απριλίου, του αγώνα που έγινε για να ελευθερωθεί η Κύπρος από τον αγγλικό ζυγό, για να ζήσει επιτέλους λεύτερη και χωρίς περιορισμούς. Ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία του κυπριακού λαού που γινόταν ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΗ επανάσταση κατά του κατακτητή, μιας και η Κύπρος από τα βάθη των αιώνων βρισκόταν πάντοτε στο στόχαστρο κατακτητών.
Μετά τους δύο παγκόσμιους πολέμους, των οποίων το νόημα στη συνείδηση του απλού λαού καταστάλαξε ότι ήταν η απόχτηση της ελευθερίας, οι Κύπριοι άρχισαν, για ακόμη μια φορά, να ζητούν την απεξάρτησή τους από τη Βρετανική Αυτοκρατορία. Μετά την περίτρανη συμμετοχή της Κύπρου στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο παρά το πλευρό της Μεγάλης Βρετανίας, οι Κύπριοι ήθελαν αυτό που τους υποσχέθηκαν οι Άγγλοι, δηλαδή το δικαίωμα για ελευθερία και αυτοδιάθεση• αμέσως, όμως, μετά το πέρας του Πολέμου το 1945, όλες οι υποσχέσεις των Βρετανών ξεχάστηκαν, όπως έγινε και μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Έτσι, το Δεκέμβριο του 1946, μικρή Κυπριακή Αντιπροσωπεία μετέβηκε στο Λονδίνο για να ζητήσει - και να λάβει αρνητική απάντηση - αυτό που της είχε υποσχεθεί. Έτσι, η Εκκλησία της Κύπρου, αποφασίζει να διεξάγει - παρά την άρνηση της κυβέρνησης - δημοψήφισμα αναφορικά με το πολιτικό μέλλον της Κύπρου. Το δημοψήφισμα, που έλαβε χώρα στις 15 Ιανουαρίου 1950, και στο οποίο ψήφισαν τόσο Ε/Κ όσο και Τ/Κ, Αρμένιοι, Λατίνοι και Μαρωνίτες, απέφερε το συντριπτικό αποτέλεσμα του 95,7 % να φρονεί υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα. Εδώ θα πρέπει να αναφέρουμε ότι, στην αντίληψη των τότε Κυπρίων, η ελευθερία της νήσου είχε τη μορφή ένωσης με την Ελλάδα, μιας και οι Κύπριοι, χιλιάδες χρόνια σκλάβοι, δεν μπορούσαν να αντιληφθούν την έννοια του ανεξάρτητου και ίδιου κράτους.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ανακοίνωσε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’ στον Κυβερνήτη, Sir Andrew Rite, ο οποίος στις 22 Φεβρουαρίου 1950 απάντησε ότι το ζήτημα της Ένωσης ήταν κλειστό. Έτσι, ο Αρχιεπίσκοπος κάνοντας ένα διπλωματικό ελιγμό, αποστέλλει επιστολή στον Κυβερνήτη, ζητώντας, σύμφωνα με την από 16 Δεκεμβρίου 1952 απόφαση της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών και τα αποτελέσματα του Δημοψηφίσματος, να διενεργήσει νέο δημοψήφισμα, το οποίο θα διευκόλυνε την εξάσκηση του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης. Αποτέλεσμα ήταν να πάρει άλλη μία αρνητική απάντηση.
Έτσι, στις 10 Αυγούστου 1953, εκ μέρους του λαού της Κύπρου, ο Αρχιεπίσκοπος υποβάλλει αίτηση για εγγραφή στην ημερήσια διάταξη της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, αίτημα όμως το οποίο απορρίφθηκε, μιας και η Κύπρος δεν αποτελούσε κρατική οντότητα. Το ποτήρι ξεχείλησε στις 28 Ιουλίου 1954, ημέρα που διεξάγηκε ευρεία συζήτηση για το Κυπριακό στη Βουλή των Κοινοτήτων και ο Υφυπουργός Αποικιών Hopkinson υποστήριξε ότι η Κύπρος ήταν στρατηγική περιοχή και ουδέποτε δεν θα μπορούσε να τύχει αυτοδιάθεσης. Ο λαός της Κύπρου αγανακτισμένος, άρχισε να βρίσκει συμπαράσταση από την Ελλάδα, η οποία έφερε το θέμα της Κύπρου στα Ηνωμένα Έθνη• με αυτό άρχισαν να γίνονται σκέψεις για διεξαγωγή διπλωματικού και ένοπλου αγώνα...
Να αναφέρουμε εδώ ότι ο Στρατηγός Γεώργιος Γρίβας Διγενής είχε παρασκηνιακές μυστικές και άτυπες συναντήσεις με το Στρατηγό Κοσμά, Α/ΓΕΣ και άλλων στρατιωτικών παραγόντων, μεταξύ 1950 - 1954, συγκεντρώνοντας παράλληλα οπλισμό. Οι πάντες αντιμετώπισαν θετικά και υποσχέθηκαν βοήθεια, εκτός από το Στρατάρχη Παπάγο, αρχηγό της αντιπολίτευσης, και μερικά μέλη της κυβέρνησης, τα οποία χαρακτήριζαν το κίνημα πρόωρο. Ο Μακάριος συμφωνούσε με το Διγενή στην ουσία του αγώνα, διαφωνούσαν όμως στις λεπτομέρειες και, κυρίως, στη μορφή του αγώνα (ανταρτοπόλεμος, όχι ένοπλος αγώνας).
Η επιβίβαση του Διγενή στο νησί έγινε στη Χλώρακα, στις 10 Νοεμβρίου 1954 και έτσι αρχίζει η ουσιαστική προπαρασκευή του αγώνα, η οποία παίρνει τη μορφή εκπαίδευσης μαχητών, λαμβάνει όμως μήνυμα να μην αρχίσει των αγώνα γιατί στις 14 Δεκεμβρίου η Ελλάδα, ανεπιτυχώς, θέτει θέμα αυτοδιάθεσης της Κύπρου στον ΟΗΕ. Αποτέλεσμα αυτού ήταν η εσωτερική αρνητική στάση των Κυπρίων. Έτσι, ο Διγενής ανενόχλητος άρχισε να οργανώνει και τα διοικητικά του αγώνα, με αποτέλεσμα να καταχωρούνται στο χάρτη πιθανοί στόχοι για έναρξη του αγώνα. Έτσι, με απόλυτη μυστικότητα, στις 20 Μαρτίου 1955 όλα ήταν έτοιμα και το κίνημα έλαβε την ονομασία ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών), θέτοντας ως D-Day το βράδυ της 31ης Μαρτίου - 1ης Απριλίου, μετά από συνεννόηση με το Μακάριο.
>Έτσι, οργανωμένα πια, αρχίζει ο αγώνας τα μεσάνυχτα της 31 Μαρτίου - 1ης Απριλίου 1955, στη Λευκωσία, Λάρνακα, Λεμεσό και σε στρατιωτικές θέσεις των Άγγλων, αιφνιδιάζοντας τόσο τους Κυπρίους και τους Βρετανούς κατακτητές, όσο και την Ελλάδα και τη Βρετανία. Αν και η πρώτη εντύπωση που δόθηκε στον πληθυσμό της Κύπρου υπήρξε άριστη, ο ραδιοσταθμός των Αθηνών και μερίδα του ΑΚΕΛ καταδίκασαν την ενέργεια αυτή, χρησιμοποιώντας βαριούς χαρακτηρισμούς (τραμπούκοι, βαρελόττοι, ψευτοδιγενήδες, δυναμιτιστές κτλ). Οι Άγγλοι δεν πίστευαν στις προκηρύξεις της ΕΟΚΑ, πιστεύοντας ότι ήταν ένα κακόγουστο πρωταπριλιάτικο ψέμα, ενώ η Αστυνομία προέβαινε σε σπασμωδικές κινήσεις.Οι μάχες συνεχίζονται με κύριο άξονα την αναδιοργάνωση - ενίσχυση και εκπαίδευση των αντάρτικων ομάδων, τη μύηση του πληθυσμού στον αγώνα και τη συμμετοχή της Νεολαίας. Η πρώτη οργανωμένη μαχητική διαδήλωση της νεολαίας έγινε στη Λευκωσία, στις 24 Μαΐου 1955. Παράλληλα, η ΕΟΚΑ έδωσε σημασία στη συμβολή του τύπου, της Εκκλησίας και στην παρακολούθηση των αντιπάλων με, ομολογουμένως, δόλιους πολλές φορές τρόπους. Για μερικές ημέρες καταλάγιαζε η δράση, για να εκτονωθεί αργότερα και συνέχιζε έτσι ο αγώνας τις πρώτες ημέρες. Αν και οι Κύπριοι πατριώτες φείδονταν όπλων και άλλων μέσων, αναπλήρωναν τις απώλειές τους με την κατασκευή αυτοσχέδιων βομβών και χειροβομβίδων, η κατασκευή των οποίων κόστισε τη ζωή σε αρκετούς.Στο διπλωματικό παρασκήνιο, η Μεγάλη Βρετανία άρχισε να ελίσσεται διπλωματικά, με αποτέλεσμα στις 29 Αυγούστου 1955 να έχουμε στο Λονδίνο την Τριμερή Διάσκεψη μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και Ελλάδας - Τουρκίας. Στο μεταξύ, εμφανίζονται οι πρώτες αντιθέσεις προς τον ανταρτοπόλεμο από μέρους της Εκκλησίας... Οι Άγγλοι αρχίζουν να λαμβάνουν διάφορα μέτρα, όπως ο νυχτερινός αποκλεισμός (curfew) διαφόρων περιοχών, η έρευνα σε σπίτια, δρόμους και πλατείες και άλλα σκληρά μέτρα. Στις 3 Οκτωβρίου 1955, αναλαμβάνει κυβερνήτης της Κύπρου, σε αντικατάσταση του Armitage, o Στρατάρχης Sir John Harding, ο οποίος υπήρξε σύμφωνα με πολλούς ο χειρότερος Άγγλος Κυβερνήτης.Δεν άργησαν να φανούν οι πραγματικές του προθέσεις όταν οι εορτασμοί για την 28 Οκτώβρη πνίγηκαν στο αίμα με τη σύλληψη και θανατική καταδίκη του Μιχαλάκη Καραολή, αλλά και τη σύλληψη μεγάλου αριθμού Κυπρίων. Στη συνέχεια, είναι αρκετές και πολλές για να αναφερθούν εδώ οι ηρωικές μάχες των Κυπρίων κατά των Άγγλων. Την 1η Ιανουαρίου 1956 ο Κυβερνήτης με ραδιοφωνικό διάγγελμα λέει ότι «Οι ημέρες της ΕΟΚΑ είναι μετρημένες και υφαίνεται γύρω απ’ αυτήν ο ιστός της αράχνης». Όμως, η ΕΟΚΑ συνέχιζε ανενόχλητη το έργο της, με αποτέλεσμα ο Harding να καταφύγει για άλλη μια φορά στο διπλωματικό επίπεδο, από 9 Ιανουαρίου μέχρι 29 Φεβρουαρίου 1956, γεγονός το οποίο ναυάγησε για άλλη μια φορά. Ο Διγενής στις 29 Ιανουαρίου 1956 δίνει εντολή για ανύψωση ελληνικών σημαιών στα σχολεία, γεγονός το οποίο άρχισε να ανησυχεί τους Βρετανούς. Στις 9 Μαρτίου 1956, συλλαμβάνεται ο Μακάριος στο αεροδρόμιο Λευκωσίας και εξορίζεται στις Σεϋχέλλες, αφήνοντας την Κύπρο ορφανή διπλωματικά μέχρι και την επάνοδό του στις 16 Αυγούστου του ίδιου χρόνου. Μαζί του εξορίστηκε και ο Μητροπολίτης Κερύνειας. Έτσι, τα καθήκοντα του εθνάρχη εξασκούσε ο Μητροπολίτης Κιτίου, Άνθιμος. Στο μεταξύ, άρχισε η καθολική συμμετοχή του λαού στον αγώνα, ενώ το ΑΚΕΛ αρχίζει να εγκαταλείπει τα παλαιά αδιάλλακτα συνθήματα και συζητούσε την ανάγκη «να βρει το Κόμμα τρόπο να μπει στις διαπραγματεύσεις για να εξασφαλίσει ένα σύνταγμα βολικό για το λαό». Ο Harding αρχίζει επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας σε ολόκληρη την Κύπρο, συμπεριλαμβανομένης της καύσης δασών.Επειδή άρχισε να γίνεται μια προπαγάνδα εκ μέρους των Βρετανών ότι το μόνο που εμπόδιζε τη λύση του Κυπριακού ήταν ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ, ο Στρατηγός Διγενής με προκήρυξη, κηρύσσει εκεχειρία, το βράδυ της 16 Αυγούστου 1956. Οι κατακτητές, εκμεταλλευόμενοι το γεγονός, προέβησαν σε ... προκήρυξη εθελοντικής παράδοσης (!) όσων συμμετείχαν στον αγώνα για να τους δοθεί αμνηστία. Στο διπλωματικό επίπεδο, γίνονται προσφορές συντάγματος, οι οποίες όμως δεν ήταν λειτουργήσιμες και αποδεκτές, ενώ παράλληλα οι Άγγλοι συνεχίζουν τις συλλήψεις και τους βασανισμούς. Έτσι, αρχίζει πάλι η δράση της ΕΟΚΑ, μέχρι τις 14 Μαρτίου 1957, οπόταν και κηρύσσεται η δεύτερη εκεχειρία, που ήταν το επακόλουθο της συζήτησης του Κυπριακού στον ΟHΕ.>Έτσι, από τις 15 Μαρτίου 1957 αρχίζει μια νέα εποχή για την Κύπρο, η οποία παίχτηκε κυρίως στο διπλωματικό επίπεδο. Απαρχή ήταν η απελευθέρωση του Μακάριου και συνέχεια τα τόσα πολλά σενάρια για τη λύση του Κυπριακού και το σύνταγμα. Οι Άγγλοι όμως συνέχιζαν τα ανείπωτα και εξευτελιστικά βασανιστήρια στα κρατητήριά τους, ειδικά στις μεσαιωνικές φυλακές της Αμμοχώστου. Από τις 25 Ιουλίου 1957 αρχίζει να σπείρεται το έδαφος της λύσης τύπου ανεξαρτησίας. Κερασάκι στην τούρτα των προσπαθειών των Κυπρίων για εξεύρεση γρήγορης λύσης ήρθε η απόφαση του Harding στις 22 Οκτωβρίου 1957 για να παραιτηθεί. Αντικαταστάτης του ορίζεται ο Sir Hugh Foot, κυβερνήτης της Ιαμαϊκής, άνθρωπος ο οποίος μισούσε τη βία και ήταν αρκετά διαλλακτικός, όντας δημοκρατικός και φιλελεύθερος.Σε διάγγελμά του ο Διγενής του ανακοινώνει τους σκοπούς του και τις προθέσεις του, στις οποίες απαντά θετικά. Όμως, εξαίρετος διπλωμάτης ων, κάθε φορά που παρουσιαζόταν λύση, δεν τη δεχόταν με κάποια πρόφαση, απειλώντας ότι θα παραιτηθεί. Έτσι, ενώ στο εσωτερικό συνεχίζονταν να υπάρχουν μικρής κλίμακας εχθροπραξίες, στο διπλωματικό πεδίο ο αγώνας καλά κρατούσε ... Έτσι ο Foot αποστέλλει επιστολή -παγίδα στο Διγενή στις 12 Απριλίου 1958 για συνάντηση μεταξύ τους. Έτσι, ο αγώνας συνεχίζεται σε όλα τα κλιμάκια, συνοδευόμενος από συλλήψεις, βασανισμούς και τρομοκρατία. Μια από τις επικότερες μάχες ήταν και αυτή του Αχυρώνα του Λιοπετρίου, η οποία έγινε στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 και φέρει την επωνυμία «Κυπριακό Χάνι της Γραβιάς». Σ’ αυτήν σκοτώθηκαν ο Χρήστος Σαμάρας, ο Ηλίας Παπακυριακού, ο Φώτης Πίττας και ο Ανδρέας Κάρυος. Μαζί της μπορούν να συγκριθούν μόνο ο ηρωικός θάνατος του Κυριάκου Μάτση, στις 19 Νοεμβρίου 1958, στο κρησφύγετό του στο Δίκωμο, όπου του έριξαν ειδικές χειροβομβίδες και η μάχη του Γρηγόρη Αυξεντίου κοντά στο Μοναστήρι της Παναγιάς, στις 3 Μαρτίου 1957, όπου οι Άγγλοι περιέλουσαν το κρησφύγετο με πετρέλαιο και τον έκαψαν ζωντανό. Μετά από τόσα χρόνια αγώνα, η Μεγάλη Βρετανία υποβάλλει στις 19 Νοεμβρίου 1958 ψήφισμα στον ΟΗΕ, ζητώντας τη βοήθεια της Γενικής Συνέλευσης για εξεύρεση λύσης, ενώ η Ελλάδα τρεις μέρες αργότερα υποβάλλει σχέδιο απόφασης για εγκαθίδρυση ανεξαρτησίας. Στο μεταξύ, ο Μακάριος αναχωρεί για τις συνομιλίες Ζυρίχης - Λονδίνου· στις 11 Φεβρουαρίου 1959 αποφασίζεται στη Ζυρίχη ουσιαστική συμφωνία μεταξύ των πρωθυπουργών Καραμανλή και . Στις 15 Φεβρουαρίου 1959 ο Μακάριος συνοδευόμενος από τον Άνθιμο, Μητροπολίτη Κιτίου, καταφθάνει στο Λονδίνο, για να γίνουν άλλες διαβουλεύσεις και στις 19 Φεβρουαρίου 1959 καταλήγουμε στη συμφωνία ανεξαρτησίας, την οποία υπέγραψαν οι Πρωθυπουργοί και Υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας, Αγγλίας και Τουρκίας και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και ο Fazil Kuçuk.Ο Αρχιεπίσκοπος, στις 20 Φεβρουαρίου 1959 απευθύνει διάγγελμα στο λαό της Κύπρου, το οποίο και συμπεριλαμβάνουμε σε παραπλήσιο άρθρο, αναφορικά με τη συμφωνία ελευθερίας και ανεξαρτησίας της Κύπρου. Στις 22 Φεβρουαρίου 1959 απολύθηκαν όλοι οι πολιτικοί κρατούμενοι και άρχισαν στις επόμενες μέρες να γίνονται ζυμώσεις για τους όρους αμνηστίας των καταζητούμενων. Ο Διγενής διατάσσει κατάπαυση του πυρός στις 9 Μαρτίου 1959 και στις 16 Αυγούστου 1960 ανακηρύσσεται η Κυπριακή Δημοκρατία και έτσι, με ελεύθερη πλέον την Κύπρο, αρχίζει ένα νέο, δραματικό κεφάλαιο για την ιστορία της Κύπρου.Το μέλλον της Κύπρου μετά τις 22 Φεβρουαρίου 1959 καθορίστηκε από τις ίντριγκες και προσωπικές βουλές των λίγων γνωστών και άγνωστων, άλλοι οι οποίοι ζουν και άλλοι οι οποίοι έχουν πεθάνει. Όλοι τους έχουν βάλει το λιθαράκι τους στο μωσαϊκό της καταστροφής του νησιού μας, είτε από άγνοια και βεβιασμένες ή ανυπολόγιστες κινήσεις, είτε από εσφαλμένες αντιλήψεις και ανυποχώρητες ή αδιάλλακτες εμμονές. Είναι όμως εθνική ντροπή μερικοί να εκθειάζονται ως λυτρωτές, παραμερίζοντας τα λάθη στα οποία υπέπεσαν και άλλοι να στιγματίζονται ως προδότες, ξεχνώντας τα όσα προσέφεραν. Οι καιροί ήταν δύσκολοι και διαφορετικοί, με αποτέλεσμα να μην υπήρχε το σωστό και το λάθος, με την έννοια που τα θεωρούμε σήμερα, σε καιρό ειρήνης και μετά από 45 και πλέον χρόνια. Όλους τους πιο πάνω θα κρίνει ο ιστορικοί που θα καταγράψει την ιστορία μετά το 2055, όταν πλέον θα μπορέσει να υπάρξει αντικειμενικότητα και αμερόληπτη κρίση.
Δημοσίευση σχολίου