Πρόσφατα, σε μια επίδειξη λαϊκισμού, δικαστήριο ακύρωσε αποφάσεις των δήμων Κωνσταντινούπολης και Αγκυρας για αυξήσεις τιμών στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Το ισχύον Σύνταγμα της Τουρκίας καταστρώθηκε το 1982 επί δικτατορίας Εβρέν, με βασικό στόχο τη θωράκιση του ηγεμονικού ρόλου της στρατιωτικής ηγεσίας στην πολιτική ζωή. Υπό αυτό το πρίσμα, τα δημοκρατικά δικαιώματα υποτάσσονται στους υπέρτερους στόχους της «εθνικής ασφάλειας» και της «δημόσιας τάξης».
Ο στρατηγός Κενάν Εβρέν διηύθυνε τον τουρκικό κλάδο του ΝΑΤΟϊκού δικτύου «Γκλάντιο» (Σπάθα), το οποίο προέβλεπε τη συγκρότηση συνωμοτικών οργανώσεων σε κάθε χώρα-μέλος, με προοπτική την πραξικοπηματική ανάληψη της εξουσίας σε περίπτωση «κομμουνιστικής απειλής». Το πραξικόπημα του Σεπτεμβρίου του 1980, ύστερα από μακρά περίοδο πολιτικής αναταραχής με επίκεντρο τα πανεπιστήμια, ήταν ουσιαστικά η πιο τυπική εφαρμογή αυτού του σεναρίου.
Ενα χρόνο αργότερα, ο στρατηγός Γιαρουζέλσκι επέβαλε στρατιωτικό νόμο στην Πολωνία για να συντρίψει το εργατικό αντικαθεστωτικό ρεύμα της «Αλληλεγγύης», προκαλώντας κύμα κατακραυγής στη Δύση. Ωστόσο, όπως επισημαίνει ο Βρετανός ιστορικός Πέρι Αντερσον, «το πραξικόπημα στην Τουρκία μετά βίας προκάλεσε κάποιο μουρμουρητό. Κι όμως, το καθεστώς Γιαρουζέλσκι ήταν ήπιο σε σύγκριση με εκείνο του Εβρέν. Συνελήφθησαν τουλάχιστον 178.000 άνθρωποι, 64.000 φυλακίστηκαν, 30.000 έχασαν την υπηκοότητα, 450 πέθαναν σε βασανιστήρια, 50 εκτελέστηκαν και πολλοί εξαφανίστηκαν».
Μεταξύ των συλληφθέντων, ήταν ο αρχηγός του ιστορικού CHP Μπουλέντ Ετσεβίτ και ο ηγέτης του ακροδεξιού MHP Αλπαρσλάν Τουρκές. Η ειρωνεία είναι ότι σήμερα και τα δύο κόμματα απορρίπτουν την αναθεώρηση του Συντάγματος του Εβρέν, που προωθεί ο Ερντογάν, υπερασπιζόμενα τη στρατιωτική και δικαστική γραφειοκρατία του κεμαλικού κατεστημένου.
Το Ισλάμ και η Δημοκρατία
Η άνοδος του ΑΚΡ στην εξουσία, το 2002, σηματοδοτεί την τρίτη και, κατά τα φαινόμενα, ωριμότερη απόπειρα του πολιτικού Ισλάμ να ηγηθεί μιας απόπειρας χειραφέτησης της Τουρκίας από τον κεμαλικό απολυταρχισμό. Καταλυτικό ρόλο έπαιξαν τα αλλεπάλληλα, εξοντωτικά «σταθεροποιητικά προγράμματα» που επέβαλε στη χρεοκοπημένη Τουρκία το ΔΝΤ τη δεκαετία του ’90. Ωστόσο, αν και ο χαρισματικός πρώην δήμαρχος Κωνσταντινούπολης, Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν, εξασφάλισε την υποστήριξη των πληβειακών μαζών στις παραγκουπόλεις των μεγάλων πόλεων, ως πρωθυπουργός της χώρας ακολούθησε μια φιλοεπιχειρηματική γραμμή, εκπροσωπώντας μια θεοσεβούμενη, ανεξάρτητη από το κεμαλικό βαθύ κράτος αστική τάξη με πολύ μεγαλύτερη βιομηχανική ισχύ και πολιτική αυτοπεποίθηση απ’ ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν.
Φετουλάχ Γκιουλέν
Εκφραση αυτής της μεταλλαγής αποτελεί το κοινωνικο- θρησκευτικό κίνημα του αυτοεξόριστου στις ΗΠΑ πρώην ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν. Με την υποστήριξη ισχυρών οικονομικών παραγόντων, ο Γκιουλέν δημιούργησε μια πολυπλόκαμη, μισονόμιμη - μισοσυνωμοτική αυτοκρατορία στο στυλ της καθολικής οργάνωσης Opus Dei, η οποία ελέγχει μεγάλο μέρος των τουρκικών μέσων ενημέρωσης και μετέρχεται μεθόδους «εισοδισμού» στο δικαστικό σώμα και την αστυνομία. Μπορεί βάσιμα να υποθέσει κανείς ότι χωρίς τη συνδρομή ανθρώπων αυτού του δικτύου σε νευραλγικά κέντρα των διωκτικών αρχών, δεν θα μπορούσαν να στηθούν οι κατηγορίες σε βάρος στρατιωτικών, οι οποίοι διώκονται για συμμετοχή στο συνωμοτικό δίκτυο «Εργκένεκον» και στην επιχείρηση αποσταθεροποίησης «Βαριοπούλα».
Οι κυρίαρχες δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν στηρίξει, μέχρι τώρα, σχεδόν ανεπιφύλακτα τον Ερντογάν, αναγνωρίζοντας το ΑΚΡ ως δύναμη εκδημοκρατισμού της Τουρκίας απέναντι στον αυταρχισμό του κεμαλικού κατεστημένου που στέκεται εμπόδιο στην ευρωπαϊκή πορεία της γείτονος. Ωστόσο, οι πιο καχύποπτοι, εντός και εκτός Τουρκίας, μιλούν για κρυφή ισλαμική ατζέντα του Ταγίπ Ερντογάν, υπενθυμίζοντας ότι, προτού αναλάβει την εξουσία, είχε πει σε οπαδούς του ότι η δημοκρατία είναι σαν το τραμ: ανεβαίνεις σ’ αυτό για να πας κάπου κι όταν φτάσεις στον προορισμό σου το εγκαταλείπεις!
Η Αριστερά
Είναι ενδιαφέρον ότι ιδιαίτερα επικριτικοί έναντι του Ερντογάν εμφανίζονται, στο εσωτερικό της Τουρκίας, όχι μόνο οι κατεξοχήν εκπρόσωποι του κεμαλικού κατεστημένου, όπως το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα (CHP), αλλά και αριστερές δυνάμεις και προοδευτικοί διανοούμενοι. Αίφνης, το ΚΚ Τουρκίας, που τόσο υπέφερε από το κεμαλικό καθεστώς και τον στρατό, χαρακτήρισε τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Ερντογάν με αφορμή την υπόθεση «Εργκένεκον» ως «αστυνομικό πραξικόπημα». Στη σχετική ανακοίνωση αναφέρεται: «Γραφεία εφημερίδων, οργανώσεις και σπίτια λεηλατούνται. Ο ισχυρισμός ότι η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε για προστασία της δημοκρατίας και εξάλειψη της απειλής στρατιωτικού πραξικοπήματος, είναι ψέμα. Διαδίδοντας φήμες για στρατιωτικό πραξικόπημα, το ΑΚΡ κάνει το δικό του».
Ιnfo
- Perry Anderson, «The New Old World», Verso, 2009.
- Erik Jan Zurcher, «Turkey, a Modern History», Tauris, 2004.
- Soner Cagaptay, «Is Turkey Still a Western Ally?», The Wall Street Journal, 22/1/2009.
- Natalie Nougayrede, «Sommes- nous en train de perdre la Turqie?», Le Monde, 19/10/2009.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Δημοσίευση σχολίου