Το 2010 πολλά κράτη μέλη της ομάδας του ευρώ θα προσπαθήσουν να αποκαταστήσουν τα δημόσια οικονομικά τους χωρίς να θυσιάσουν τη σταθερότητα της, ακόμη, αναιμικής οικονομικής ανάκαμψης. Αφού πάλεψε για δυο χρόνια με τη συντριβή του τραπεζικού της συστήματος και με την οικονομική ύφεση, η Ευρωζώνη εισέρχεται στο 2010 αντιμέτωπη με μια πραγματική κρίση δημόσιου χρέους....... Όπως προειδοποιεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα δημόσια οικονομικά των μισών από τα 16 κράτη-μέλη της Ευρωζώνης διατρέχουν ‘σοβαρό κίνδυνο’ να καταστούν μη βιώσιμα. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει συνεπώς από το επόμενο έτος να προσπαθήσουν να ισορροπήσουν την επείγουσα ανάγκη για την αντιμετώπιση του δημοσίου χρέους και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, δίχως όμως να θέσουν σε κίνδυνο την αδύναμη ακόμη οικονομική ανάκαμψη.
Ακόμα και οι πιο αισιόδοξοι στις Βρυξέλλες και τη Φρανκφούρτη πιστεύουν ότι η διαδικασία θα είναι δύσκολη, καθώς οι μεν οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης θα προχωρούν σε περαιτέρω υποβαθμίσεις, οι δε αγορές ομολόγων θα διατυπώνουν καθημερινά κρίσεις για τις επιδόσεις των κυβερνήσεων. Η Ελλάδα και η Ισπανία ήδη υποβαθμίστηκαν. Η Ιρλανδία και η Πορτογαλία δέχτηκαν προειδοποιήσεις ότι μπορεί να είναι οι επόμενες. Αλλά μπορεί να δούμε υποβαθμίσεις και μεγαλύτερων μελών της Ευρωζώνης. Όπως προειδοποίησε ο οίκος Fitch σε έκθεσή του το Δεκέμβριο, καταρχήν η Μεγάλη Βρετανία (που δεν είναι μέλος της Ευρωζώνης), η Ισπανία και η Γαλλία (που είναι) κινδυνεύουν με υποβάθμιση αν δεν εφαρμόσουν πιο αξιόπιστα προγράμματα δημοσιονομικής σταθεροποίησης μέσα στο 2010. Κι ενώ η ομάδα των νεαρότερων κρατών-μελών της Ευρωζώνης αντιμετωπίζει την πρώτη μείζονα δοκιμασία της δημοσιονομικής της αξιοπιστίας, οι χρηματοπιστωτικές αγορές ήδη βάζουν τα στοιχήματά τους.
Στο τέλος του 2009 το ευρώ έπεσε από τα φετινά του υψηλά και οι τραπεζικές μετοχές κατρακύλησαν καθώς οι αγορές πιστεύουν ότι οι επενδύσεις των τραπεζών σε κρατικά ομόλογα μπορεί να υποστούν απώλεια της αξίας τους. Οι οικονομολόγοι θεωρούν ότι μπορεί να χρειαστούν αρκετά χρόνια για την πλήρη αποκατάσταση των ζημιών που προκάλεσε η χρηματοπιστωτική κρίση και η συνακόλουθη ύφεση στα δημόσια οικονομικά. Η ύφεση πλήττει την Ευρωζώνη από τα μέσα του 2008 και έχει προκαλέσει κατάρρευση των φορολογικών εσόδων, ενώ παράλληλα έχει στείλει τις δαπάνες κοινωνικής πρόνοιας στα ύψη. Το σάρωμα των δημοσίων οικονομικών έχει συμπληρωθεί με τα δισεκατομμύρια ευρώ των κρατικών κεφαλαίων που δόθηκαν για τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων δημοσιονομικής στήριξης της οικονομίας και για τη διάσωση των τραπεζών.
Οι επενδυτές ανησυχούν επίσης για τον κίνδυνο μιας διπλής ύφεσης που μπορεί να αναφανεί σε περίπτωση που οι κυβερνήσεις επιταχύνουν τα χρονοδιαγράμματα και τους ρυθμούς δημοσιονομικής σταθεροποίησης σε βάρος της ανάκαμψης. Η προοπτική αυτή όμως συνδυάζεται με τις ανησυχίες για περισσότερες υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής ικανότητας των κυβερνήσεων και για υψηλότερους κινδύνους στάσης πληρωμών αν οι κυβερνήσεις ενεργήσουν πολύ αργά.
Το 2009 τα δημοσιονομικά ελλείμματα της Ευρωζώνης σαν σύνολο έφτασαν το 6,4% του ΑΕΠ από 2% που ήσαν το 2008. Οι προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής λένε ότι το έλλειμμα της Ευρωζώνης θα διευρυνθεί σε 7% το 2010 πριν ακόμη ξεπεραστούν τα χειρότερα της κρίσης. Όπως υπογραμμίζει ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν Κλοντ Τρισέ ο αχαλίνωτος κρατικός δανεισμός μπορεί να υπονομεύσει τις δυνατότητες του για έλεγχο του πληθωρισμού.
O Τρισέ δεν χάνει ευκαιρία να εγκαλέσει τις κυβερνήσεις στην ορθή τάξη. Αλλά οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ παραδέχονται ότι χώρες όπως η Ελλάδα και η Ισπανία μπορεί να υποχρεωθούν να κινηθούν γρηγορότερα προς την περιστολή των ελλειμμάτων τους και το ύψος των χρεογράφων που βγάζουν στις ευρωπαϊκές αγορές ομολόγων. Αντίθετα, η Γερμανία και η Γαλλία το 2010 θα αυξήσουν τις κρατικές δαπάνες προκειμένου να χρηματοδοτήσουν νέα μέτρα δημοσιονομικής στήριξης των οικονομιών τους, με αποτέλεσμα, σύμφωνα με τις προβλέψεις της Επιτροπής, στην περίπτωση της Γαλλίας το έλλειμμα να ξεπεράσει το 8% του ΑΕΠ. Οι ανησυχίες του Βερολίνου και του Παρισιού έχουν να κάνουν με την αυξανόμενη ανεργία, που αποτελεί συντελεστή που λειτουργεί με υστέρηση και δεν παύει να αυξάνει στα πρώιμα στάδια μιας ανάκαμψης. Οι κυβερνήσεις πιστεύουν ότι η περαιτέρω αύξηση της ανεργίας θα περιορίσει τελικά την εγχώρια ζήτηση, ακόμη και αν δεν αρθούν τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης.
Οι δημοσιονομικές ταχυδακτυλουργίες εντός μιας πολυεθνικής νομισματικής ένωσης παρέχουν το πλαίσιο μιας δοκιμασίας που υπογράμμιζαν οι ανήσυχοι σκεπτικιστές πριν 10 χρόνια, πριν την έλευση του ευρώ. Όπως έλεγαν, η εγκαθίδρυση μιας νομισματικής ένωσης χωρίς την παράλληλη εγκαθίδρυση και μιας πολιτικής ένωσης διακινδυνεύει να δώσει ένα αρνητικό ‘ελευθέρας’ σε ό,τι αφορά τα δημόσια οικονομικά προς όλες τις κυβερνήσεις, ιδίως σε περίπτωση πλήρους ύφεσης. Το 2010 θα δείξει αν έκαναν λάθος.
Η εστίαση στις αρχές του χρόνου θα παραμείνει στην Ελλάδα και το δημοσιονομικό έλλειμμά της που φτάνει στο 12,7% του ΑΕΠ, ξεπερνώντας τέσσερις φορές το όριο της ΕΕ. Η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να πετύχει πολιτική συναίνεση στο Κοινοβούλιο για τη στήριξη ενός σχεδίου μείωσης των δημοσίων δαπανών που δεν θα διακινδυνεύσει να εγείρει κοινωνικές αναταραχές, καθώς η χώρα είχε συγκλονιστεί από τις ταραχές του Δεκέμβρη του 2008.
Η Ευρώπη έχει μηνύσει στην Αθήνα ότι πρέπει να ανορθώσει τα δημόσια οικονομικά της χωρίς εξωτερική βοήθεια. Ελάχιστοι ευρωπαίοι παρατηρητές όμως πιστεύουν ότι η Ευρωζώνη θα αφήσει οποιοδήποτε από τα μέλη της να κηρύξει στάση πληρωμών, απαξιώνοντας το ευρώ και τη φιλοσοφία της νομισματικής ένωσης που βρίσκεται από πίσω του. Αν τα πράγματα φτάσουν τόσο μακριά, αναμένεται πως οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης θα προστρέξουν σε βοήθεια της Ελλάδας με ένα σχέδιο διάσωσης που είτε θα προβλέπει την απορρόφηση μέρους του ελληνικού χρέους, είτε την έκδοση εγγυήσεων. Και σαν να υπάρχει στόχος για την κάλυψη όλων των πιθανοτήτων, ο νομικός σύμβουλος της ΕΚΤ Φοίβος Αθανασίου προσδιόρισε σε κείμενο εργασίας του μηνός Δεκεμβρίου πώς και υπό ποιους όρους μια χώρα της Ευρωζώνης μπορεί να αποσυρθεί ή να εκδιωχθεί από τη νομισματική ένωση.
Αλλά προς το παρόν οι Βρυξέλλες κρατούν σκληρή γραμμή. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στην τελευταία τριμηνιαία οικονομική έκθεση της που δόθηκε στη δημοσιότητα τον Δεκέμβριο, λέει ότι η ισχυρή αντίδραση των χρηματοπιστωτικών αγορών στα σημάδια της δημοσιονομικής χαλάρωσης υπογραμμίζει την προτεραιότητα για την αντιμετώπιση του αχαλίνωτου κρατικού δανεισμού. Στο ίδιο κείμενο η Ελλάδα αποκαλείται «πηγή σοβαρών ανησυχιών», αν και οι προτροπές για επαναφορά των δημοσίων οικονομικών σε βιώσιμες παραμέτρους δανεισμού και χρέους αφορούν το σύνολο των μελών.
Εξίσου αδυσώπητη είναι και η ΕΚΤ. «Πρέπει να καταστήσουμε πολύ σαφές το εξής: Η ΕΚΤ δεν έχει ούτε την εντολή ούτε την πρόθεση να λάβει υπόψη της την κατάσταση μιας επιμέρους χώρας, ιδιαίτερα όχι σε ό,τι αφορά τα δημόσια οικονομικά», δήλωσε ο Αυστριακός Έβαλντ Νόβοτνι, μέλος του Δ.Σ. της ΕΚΤ το Δεκέμβριο σε συνέντευξή του στη Wall Street Journal.
Αυτό σημαίνει πως η ευθύνη να φέρουν το κόστος στους λαούς της Ευρωζώνης με διάφορους συνδυασμούς επιπλέον φορολογικών μέτρων, περαιτέρω περικοπών στις δημόσιες δαπάνες και διαφορετικά σταθμισμένων κοινωνικών προγραμμάτων απομένει στους εθνικούς ηγέτες.
Στα δύο επόμενα χρόνια θα δούμε με τι θα μοιάζει η πρώτη μεγάλη δημοσιονομική κρίση της Ευρώπης και το πρώτο κεφάλαιο θα γραφτεί τον Ιανουάριο, όπου η Ελλάδα θα πρέπει να υποβάλει κάτι που αναμένεται να είναι μια ριζική επισκευή των δημόσιων οικονομικών της.
Δημοσίευση σχολίου