Στηρίζουν τον Πατριάρχη και καλούν σε «εθνική ενδοσκόπηση» Τούρκοι αναλυτές

Τα εξίμισι χρόνια που ζω στην Κωνσταντινούπολη έχω δει πολλά πράγματα στην Τουρκία να αλλάζουν ριζικά, και άλλα τόσα να παραμένουν απαράλλαχτα. Ένα από τα πράγματα, που σίγουρα δεν έχουν αλλάξει στο ελάχιστο, είναι η πρακτική των πολιτικών όλων των κύριων παρατάξεων να ξεστομίζουν ανενδοίαστα απίστευτες ανοησίες, υποτιμώντας τη νοημοσύνη των πολιτών και διαστρεβλώνοντας την εικόνα της χώρας και της κοινωνίας. ......
Ένα από τα πράγματα που αλλάζει γοργά, ωστόσο, είναι η στάση των σκεπτόμενων Τούρκων έναντι σε αυτήν την πρακτική, και δη όταν οι ανοησίες που εκτοξεύονται αφορούν «εθνικά ευαίσθητα» ζητήματα.
Παλαιότερα, αναλυτές, διανοούμενοι και απλός κόσμος ήταν αρκετές φορές διατεθειμένοι να «καταπιούν» αδιαμαρτύρητα και τους πιο παράλογους ισχυρισμούς της εξουσίας, όταν αυτοί διατυπώνονταν με γνώμονα τη «διαφύλαξη του εθνικού συμφέροντος». Λίγοι ήταν εκείνοι που τολμούσαν να έρθουν σε ανοικτή αντιπαράθεση με τις συχνά παράλογες θέσεις του κράτους, επωμιζόμενοι το ρίσκο να χαρακτηρισθούν προδότες. Σήμερα, κάθε δήλωση, κάθε ισχυρισμός που θίγει τη νοημοσύνη των σκεπτόμενων Τούρκων λαμβάνει και τη δέουσα απάντηση.
Την αφορμή για ένα νέο κύκλο αντιπαράθεσης ανάμεσα στην κυβέρνηση, τις κρατικές αρχές και τους εθνικιστές από τη μία, και μεγάλη μερίδα της διανόησης και της κοινής γνώμης από την άλλη, έδωσαν οι δηλώσεις του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο CBS. Ο Βαρθολομαίος δήλωσε σε συνέντευξή του προς το CBS ότι οι Χριστιανοί αισθάνονται σαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας στην Τουρκία, καθώς δεν απολαύουν όλων των δικαιωμάτων που απορρέουν από την τουρκική ιθαγένεια. Πρόσθεσε, μάλιστα, ότι αισθάνεται ο ίδιος σα να σταυρώνεται. Αναφέρθηκε εκτενώς στην άρνηση των αρχών να επιτρέψουν την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, που παραμένει κλειστή από το 1971, λέγοντας πως η κατάσταση αποτελεί «κρίμα, αμαρτία, ντροπή». Ο Πατριάρχης υπενθύμισε προς πάσα κατεύθυνση ότι το ποίμνιό του βρίσκεται στη χώρα πολύ πριν αυτή εξισλαμισθεί και εκτουρκισθεί, σημειώνοντας ότι οι ελάχιστοι εναπομείναντες είναι αποφασισμένοι να παραμείνουν στη γενέθλια γη.
Η αντίδραση της κυβέρνησης ήταν άμεση και προκάλεσε ένα μπαράζ αντιδράσεων καταδίκης, που ενδεχομένως οι δηλούντες δεν περίμεναν. Ο υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου δήλωνε πως «η σταύρωση δεν αποτελεί μέρος της τουρκικής πίστεως και κουλτούρας» (sic). «Ελπίζω ότι ο Πατριάρχης μπέρδεψε τα λόγια του», είπε, μιλώντας για υπερβολικές και ατυχείς δηλώσεις. Αναλυτές προσκείμενοι στην κυβέρνηση έσπευσαν να γράψουν ότι η Τουρκία αποτελεί «κράτος κοσμικό όπου οι πολίτες του δεν υφίστανται διακρίσεις με βάση τη θρησκεία τους…». Και τότε, κατά τη γνωστή έκφραση, γέλασε και το παρδαλό κατσίκι. Η κυβέρνηση βρέθηκε αντιμέτωπη με μία συγχορδία αποδοκιμασίας που έλαβε ασυνήθιστη -ακόμη και για τα δεδομένα του ιδιαίτερα πολυφωνικού πια τουρκικού τύπου- έκταση.
Οι δηλώσεις και οι αναλύσεις στήριξης προς τον Πατριάρχη διακρίνονται σε δύο κατηγορίες. Αφενός, σε αυτές που επισημαίνουν τις δοκιμασίες στις οποίες υπεβλήθη ο χριστιανικός και δη ο ελληνικός πληθυσμός της Τουρκίας κατά τον τελευταίο αιώνα. Αφετέρου, σε επισημάνσεις των ατυχών περιστατικών και πρακτικών, που αποδεικνύουν δυστυχώς περίτρανα το άτοπο των κρατικών ισχυρισμών ότι η Τουρκία αποτελεί κοσμικό κράτος και κράτος δικαίου που σέβεται τις μειονότητες.
Ιδού κάποιοι τίτλοι στα άρθρα γνωστών αναλυτών: «Ελπίζω να μπέρδεψε τα λόγια του ο υπουργός» (Μεχμέτ Αλτάν, Σταρ). «Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος δεν πρέπει να σταυρωθεί» (Τζενγκίζ Τσιαντάρ, Ραντικάλ-Ρεφεράνς), «Γεια στο στόμα του Πατριάρχη» (Αχμέτ Χακάν, Χουριέτ), «Πράγματι, σταυρώνουμε τον Πατριάρχη» (Μεχμέτ Αλί Μπιράντ), «Εμείς δε σταυρώνουμε, στραγγαλίζουμε» (Σεντάτ Εργκίν), «Δε σταυρώνουμε, σας καίμε τα σπίτια» (Εργκιούν Μπαμπαχάν, Σταρ). Οι τίτλοι είναι πολύ διακριτικοί σχετικά με το τι ακολουθεί στα ίδια τα κείμενα. Μία σκληρή αυτοκριτική, που περισσότερο από μομφή κατά της κυβέρνησης, αποτελεί έκφραση οδύνης για την ποταπή συμπεριφορά των Aρχών κατά των μειονοτήτων γενικά και των ελληνορθοδόξων ειδικότερα τα τελευταία εκατό χρόνια!
Οι αναλυτές του φιλελεύθερου χώρου τονίζουν σε όλες τις αναλύσεις τους πως «με διάφορες μεθοδεύσεις – την υποχρεωτική Ανταλλαγή του 1922, το Φόρο Περιουσίας του 1942, το προγκρόμ του 1955, τις απελάσεις του 1964 – ο ελληνορθόδοξος πληθυσμός της Τουρκίας μειώθηκε από δύο εκατομμύρια σε δύο με τέσσερις χιλιάδες κυρίως ηλικιωμένων, ενώ η ακίνητη περιουσία του κατασχέθηκε σε μεγάλο μέρος. Μιλώντας για άδειες εκκλησίες και σχολικές τάξεις και σχολεία που καταρρέουν εγκαταλελειμμένα, οι αναλυτές ζήτησαν από την κυβέρνηση και το κράτος εν γένει να σταματήσει επί τέλους να συνδέει τη Ρωμαίικη μειονότητα της Πόλης με εκείνη της Δυτικής Θράκης, «που από τις 100.000 άτομα το 1922 σήμερα φθάνει τις 180.000», όπως τόνισαν πολλοί σχολιαστές.
Ο Μεχμέτ Αλτάν σημειώνει ότι «όσοι κινούνται με γνώμονα τις αρχές και τις θεμελιώδεις ελευθερίες αδυνατούν να καταλάβουν την Τουρκία», όπου «το σύνηθες είναι να αφαιρούμε τα δικαιώματα των πολιτών και να μην τα αποκαθιστούμε όταν διαμαρτύρονται». Ο δημοσιογράφος διαμαρτύρεται πως «δεν έμεινε κατηγορία που να μην έχει εκτοξευθεί κατά του Πατριαρχείου». Ο γνωστός ιστορικός και δημοσιογράφος Ριντβάν Ακάρ εξανίσταται: «Ασχέτως με τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, όλοι στρέφονται κατά του Πατριαρχείου. Για τους εθνικιστές είναι εχθρός του Τουρκισμού. Για τους Ισλαμιστές εχθρός του Ισλάμ. Για τους κεμαλικών πεποιθήσεων εθνικόφρονες είναι ο Δούρειος Ίππος της ΕΕ και των ΗΠΑ. Το Πατριαρχείο είναι εύκολο θύμα».
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος αποκαλύπτει πλάκα με την ονομασία πλατείας στο Δήμο Βαλτετσίου στα πλαίσια επίσκεψης στην Τρίπολη, Σεπτέμβριος 2009 Η δικηγόρος και σύμβουλος του Πατριαρχείου Κεζμπάν Χατεμί έσπευσε, με δήλωσή της στον τύπο, να εξηγήσει στην κοινή γνώμη πώς αισθάνεται ο Πατριάρχης και πώς δικαιούνται να αισθάνονται οι Ρωμιοί γενικότερα. Η Χατεμί υπενθύμισε πως οι Αρχές, για εκφοβισμό του Πατριαρχείου και εξευτελισμό της Ομογένειας, έδωσαν στο δρόμο όπου βρίσκεται η είσοδος του Πατριαρχείου, το όνομα Σαντραζάμ Αλή Πασά, του Μεγάλου Βεζίρη που διέταξε το 1821 τον απαγχονισμό του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε' ως «υπεύθυνου» για την Ελληνική Επανάσταση.
Ο Τζεγκίζ Τσαντάρ, κορυφαίος διπλωματικός αναλυτής, εξηγεί πως ο Πατριάρχης δήλωσε τα αισθήματά του. Δεν πέφτει σε κανένα λόγος να υποδείξει στον Πατριάρχη ή σε οποιοδήποτε πολίτη τι πρέπει να αισθάνεται, ούτε να κρίνει εάν αυτό που αισθάνεται είναι «υπερβολικό». «Αυτό που μένει να κάνει κανείς είναι να αναρωτηθεί γιατί ένας θρησκευτικός ηγέτης παγκοσμίου κύρους αισθάνεται έτσι», σημειώνει ο Τσαντάρ, καλώντας για πολλοστή φορά κυβέρνηση, πολιτικούς και απλούς Τούρκους πολίτες σε ενδοσκόπηση. Απαντώντας στις αναλύσεις φασιστοειδών στοιχείων που για πολλοστή φορά κατονομάζουν το Πατριαρχείο «εστία φιδιών», «όργανο του διεθνούς ιμπεριαλισμού», «εκκολαπτόμενο Βατικανό» και τα συναφή, ο Τσαντάρ υπενθυμίζει ότι ο Βαρθολομαίος έθεσε τις πολλές και υψηλές επαφές του και το κύρος του στον αγώνα για την τουρκική ένταξη στην Ευρώπη, αλλά και στο δια-πολιτισμικό και δια-θρησκευτικό διάλογο. Εξηγώντας πως οι μη-Μουσουλμάνοι αντιμετωπίζουν συστηματικά διακρίσεις από άγραφους κανόνες και πρακτικές των αρχών, ο Τσαντάρ προειδοποιεί πως η Τουρκία δεν πρόκειται να βρεθεί εντός της ευρωπαϊκής οικογένειας, έως ότου μάθει να συμπεριφέρεται στους πάντες σύμφωνα με τους κανόνες ενός κράτους δικαίου.
Τις ημέρες αυτές πολλοί στην Τουρκία πνέουν μένεα κατά της Ελβετίας και της ελβετικής κοινωνίας για το δημοψήφισμα με το οποίο απαγορεύθηκε η ανοικοδόμηση μιναρέδων στη χώρα. Πολλοί αναγνώστες των τουρκικών εφημερίδων και ειδησεογραφικών πρακτορείων, μάλιστα, ζητούν τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος στην Τουρκία για την απομάκρυνση «με δημοκρατικά μέσα» του Πατριαρχείου. Το αίτημα συνάντησε την εντονότατη φραστική καταδίκη πολλών σχολιαστών. «Ας κοιτάξουμε πρώτα τα δικά μας χάλια και τις δικές μας ελλείψεις και μετά ας κριτικάρουμε τους άλλους. Το να κρίνεις τους άλλους είναι εύκολο, δυσκολότερο το να τα βάλεις με τον εαυτό σου», είναι η σύνοψη σχολίων σχετικών με το ζήτημα.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης γίνεται δεκτός από τον Πρόεδρο των ΗΠΑ στο Λευκό Οίκο, (3 Νοεμβρίου 2009) Πολλοί αναλυτές στηλιτεύουν τη σχιζοφρενική στάση των τουρκικών μέσων ενημέρωσης έναντι του Πατριάρχη. Υπενθυμίζουν τα πρωτοσέλιδα με τα οποία ο τουρκικός τύπος πανηγύριζε που ένας «Τούρκος» συμπεριελήφθη – μαζί με γνωστό τουρκοαμερικανό ιατρό – στη λίστα των εκατό σημαντικότερων προσωπικοτήτων του 2008 από το αμερικανικό περιοδικό Time. «Δεν είναι λογικό ούτε έντιμο να βλέπεις στο διεθνές κύρος του σεβάσμιου αυτού ηγέτη τη χώρα σου, και μόλις ο ίδιος παραπονεθεί για τις αμαρτίες της τελευταίας εις βάρος του, να του δείχνεις την πόρτα», σχολίασε ανώνυμος αναγνώστης σε ιστοσελίδα μεγάλης εφημερίδας, εκφράζοντας περιεκτικά μία κατάσταση για την οποία διαμαρτύρονται πολλοί δημοσιογράφοι.
Οι αναλυτές διαμαρτύρονται στις στήλες τους, αλλά και ο απλός κόσμος στα σχόλιά του κάτω από αυτές, για τη γενικότερη στάση έναντι των μειονοτήτων. Λίγες ημέρες πριν το ξέσπασμα Βαρθολομαίου, ο τουρκικός τύπος εξέφραζε «συγκίνηση» για το γεγονός ότι μία ομογενής μαθήτρια του Ζαππείου Λυκείου κέρδισε το πρώτο βραβείο σε διαγωνισμό απαγγελίας του τουρκικού εθνικού ύμνου, κάνοντας την κριτική επιτροπή να κλάψει. Στη συνέχεια, ο τύπος πληροφορούσε το τουρκικό κοινό ότι η μητέρα της μαθήτριας, η Ίμβρια Μαριάνθη Σοζντέ, έχασε πριν δέκα χρόνια το γιο της όταν άγνωστοι πυρπόλησαν το σπίτι της οικογένειας στην Ίμβρο. Το τετράχρονο παιδί κάηκε ζωντανό. Εξ ου και ο τίτλος του Μπαμπαχάν, «Δε σας σταυρώνουμε, σας καίμε τα σπίτια».
Το υστερικά εθνικιστικό και πολιτικά μάλλον ξοφλημένο κεμαλικό Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα οργανώνει τις ημέρες αυτές μνημόσυνο στον τάφο του Βασίλη Χαριζάνου, που έχασε τη ζωή του στο στρατώνα του Ερζερούμ πριν 49 χρόνια προσπαθώντας να σώσει τη ζωή συστρατιωτών του. Ο Χαριζάνος υπέκυψε σε δηλητηρίαση από τις φλόγες. Με δεδομένα τα αλλεπάλληλα υστερικά χτυπήματα, που το συγκεκριμένο κόμμα σε τακτά διαστήματα καταφέρει κατά της Ομογένειας αλλά και κατά όλων των μειονοτήτων, η Ρωμιοσύνη της Πόλης βλέπει με ιδιαίτερη καχυποψία τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία. Είναι άλλη μια προσπάθεια τόνωσης του εθνικού φρονήματος;
Παράγοντας της Ομογένειας εξέφρασε την πικρία του για τη στάση των Αρχών αλλά και της κοινής γνώμης κατά των μειονοτικών. «Για να γίνουμε δεκτοί, πρέπει να ξελαρυγγιαστούμε να τραγουδήσουμε τον εθνικό ύμνο και να κερδίσουμε έναν οποιοδήποτε διαγωνισμό, μία οποιαδήποτε εξέταση εθνικοφροσύνης. Προκειμένου να μην είναι ο εχθρός εκ των έσω και ο δακτυλοδεικτούμενος άλλος, ο Ρωμιός και ο Αρμένιος πρέπει να διακηρύσσει σε κάθε ευκαιρία την πίστη του στο κράτος, τη χώρα, το έθνος. Αν δε γίνεις πρωταθλητής ποδοσφαίρου, ήρωας στο πεδίο της μάχης, δεν πεθάνεις στις φλόγες για να σώσεις τους Τούρκους φίλους σου, είσαι ξένος και καλύτερα να ξεκουμπιστείς στη χώρα σου, την Ελλάδα».
Ο ομογενής θεωρεί γελοίους τους ισχυρισμούς ότι η Τουρκία είναι ένα κοσμικό κράτος που δε διακρίνει τους πολίτες με κριτήρια θρησκευτικά. «Αν ήταν έτσι, τότε γιατί έγινε πρώτη είδηση και αφορμή για πανηγυρισμούς το γεγονός ότι μετά από πενήντα και πλέον χρόνια ένας Αρμένιος καταλαμβάνει θέση σε κρατικό οργανισμό; Σειρά άγραφων κανόνων εξασφαλίζουν ότι μας επιφυλάσσεται δυσμενής μεταχείριση σε κάθε ευκαιρία».
Ωστόσο, ο ομογενής δεν παραλείπει να εκφράσει ικανοποίηση για το χείμαρρο στήριξης προς τον Πατριάρχη και τα καλέσματα ενδοσκόπησης και μετάνοιας των δημοσιογράφων για τα παρελθόντα λάθη. «Φυσικά και υπάρχουν και οι αντίθετες φωνές και διαξιφισμοί, και οι εθνικιστές παραμονεύουν σε κάθε γωνία. Αλλά η Τουρκία δεν είναι πια μονολιθική και εμείς δε φέρουμε το σταυρό μας μόνοι», κατέληξε.