Η μυστική διαχείριση των ελληνοτουρκικών σχέσεων από τον πρωθυπουργό και την υφυπουργό Εξωτερικών Αλεξάνδρας Παπαδοπούλου προκαλεί ανησυχίες και σφοδρές, υπόγειες προς το παρόν , αντιδράσεις. Η Παπαδοπούλου, λίγα 24ωρα πριν την συνάντηση με τον Τούρκο ΥΠΕΞ , στις 16 Οκτωβρίου, δεν έχει παρουσιάσει σε κανέναν το παραμικρό σχέδιο και πλάνο συνομιλιών. Αν εξαιρέσουμε τα μείζονα σχετικά με τις γκρίζες ζώνες κλπ, ανησυχίες υπάρχουν ήδη για την άμυνα των νησιών και υπάρχουν ερωτηματικά για πιθανές παρασκηνιακές δεσμεύσεις Μητσοτάκη και σε άλλα θέματα.
Πληροφορίες αναφέρουν, ότι συζητείται η διακοπή της σύμβασης με τη Ρωσία για την προμήθεια ανταλλακτικών στα εξαιρετικά ρωσικά αντιαεροπορικά συστήματα ΤΟΡΜ1 που προστατεύουν τα νησιά, προκαλώντας εντονότατες , παρασκηνιακές προς το παρόν , αντιδράσεις αξιωματικών. Την ίδια στιγμή στο τραπέζι υπάρχουν συζητήσεις για τα στρατιωτικά ΜΟΕ, αλλά με τις συνομιλίες να περνούν στους διπλωμάτες προκαλώντας ένταση στο υπουργείο Άμυνας, ενώ σοβαρό θέμα υπάρχει και με τα πεδία βολής. Σε όλα αυτά να προστεθεί η παραίτηση της κυβέρνησης Μητσοτάκη από κάθε όρο για την αναβάθμιση των ευρωτουρκικών σχέσεων , για να μην χαλάσει το κλίμα, καθώς δεν έκανε καμία παρέμβαση στην έκθεση Μπορέλ . Σημειώνουμε και την διαφαινόμενη αλλαγή της εθνικής θέσης για το βέτο στην ΕΕ. Είναι μια εικόνα εθνικής κατολίσθησης που είναι θέμα χρόνου να γίνει ορατή, μαζί με τις συνέπειές της, ακόμη και εντός της κυβέρνησης.
Ασαφής ατζέντα
Η κατάσταση περιγράφεται ως εξής: Τούρκοι διπλωμάτες επιχείρησαν πολλές φορές, στο πλαίσιο των εντολών που πήραν μετά τις συναντήσεις Μητσοτάκη -Ερντογάν στο Βίλνιους και τη Νέα Υόρκη, να συνδιαμορφώσουν με το ελληνικό ΥΠΕΞ, την ατζέντα των ελληνοτουρκικών συνομιλιών. Όλες οι απόπειρες έπεσαν στο κενό, καθώς η υπερυπουργός, αν και υφυπουργός, Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, ακολουθεί παρελκυστική τακτική.
Στην Άγκυρα το κέντρο βάρους στην εξωτερική πολιτική μετατοπίζεται και πάλι από το υπουργείο Άμυνας στο υπουργείο Εξωτερικών, χάρις στον Φιντάν, αλλά πάντα τον καθοριστικό λόγο τον έχει ο Ερντογάν. Οι Τούρκοι θεωρούν ότι είναι πολύ πρόωρο να γίνει οποιαδήποτε συζήτηση αυτή την στιγμή για Χάγη, δεν την αποκλείουν στην πορεία, αλλά επιμένουν στα ΜΟΕ και την λεγόμενη θετική ατζέντα, ώστε να εδραιωθεί η εμπιστοσύνη, ως απαραίτητο στοιχείο για την συνέχεια. Για την ελληνική διπλωματία όμως εμπιστοσύνη μπορεί να χτιστεί μόνο με την απόσυρση της αναθεωρητικής ατζέντας, οπότε αναμένουμε τις πρώτες ενδείξεις..
Στην Αθήνα όμως επικρατεί μια άναρχη κατάσταση καθώς περιπλέκονται τα ζητήματα μεταξύ των υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας, αλλά και επικρατεί καχυποψία σχετικά με το ποιες θέσεις θα παρουσιάσει η Τουρκία . Αυτά όμως αποσαφηνίζονται από πριν και δεν χρειάζεται να προσποιηθεί την αιφνιδιαζόμενη η Αθήνα. Οπότε αυτό το νόημα έχει ο ρόλος της Παπαδοπούλου και από την διαχείρισή του θα κριθεί.
.
Και δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Φαίνεται πως ο πρωθυπουργός έχει κάνει δεύτερες σκέψεις , όχι για την εμπιστοσύνη, αλλά για τις ικανότητες της υφυπουργού Εξωτερικών και έχει ανοίξει έναν δεύτερο προσωπικό δίαυλο με έναν δύο διπλωμάτες κάνοντας παράλληλη συνεργασία, εν αγνοία της Παπαδοπούλου.
Στα όρια του ενδοτισμού
Να σημειωθεί πως στην καλύτερη περίπτωση η Αθήνα θέλει να κερδίσει χρόνο και να έχει το μορατόριουμ, να ηρεμεί την Τουρκία προσφέροντάς της την αναβαθμισμένη Τελωνειακή Ένωση χωρίς ανταλλάγματα , νομίζοντας ότι έτσι κάνει το καθήκον της. Είναι όμως κραυγαλέα πολιτική ενδοτισμού. Γιατί υποχωρήσεις άνευ όρων θίγoυν μείζονα εθνικά συμφέροντα ασφάλειας. Μάλιστα, το γεγονός ότι στο επιτελείο του Ζοζέπ Μπορέλ του υπεύθυνου για την εξωτερική πολιτική της ΕΕ που ετοιμάζει την έκθεση για την Τουρκία , δεν έχει γίνει η παραμικρή παρέμβαση, υπέρ των ελληνικών θέσεων, προδίδει το κλίμα υποχωρήσεων.
Και δεν είναι μόνο αυτό. Φαίνεται πως ο Μητσοτάκης γέρνει ήδη προς τις γερμανικές θέσεις ως προς την κατάργηση του βέτο στην ΕΕ, κάτι που αν συμβεί θα αποδυναμώσει πλήρως τον όποιο μοχλό πίεσης διέθετε η Ελλάδα για συμμόρφωση της Τουρκίας. , Αν συμβεί, η Άγκυρα θα αποχαλινωθεί γνωρίζοντας ότι δεν υπάρχει πλέον το εμπόδιο της Ελλάδας. Οπότε όλα τα ζητήματα αλληλεπιδρούν, με τη διαφορά ότι η Τουρκία έχει σχέδιο και στρατηγική , ενώ η κυβέρνηση Μητσοτάκη όχι.
Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι το Ανώτατο Συμβούλιο Ελλάδας -Τουρκίας έχει προγραμματιστεί για τις 7 Δεκεμβρίου στη Θεσσαλονίκη με αντικείμενο την λεγόμενη θετική ατζέντα. Τρείς ημέρες αργότερα , στις 10 Δεκεμβρίου θα γίνει η κρίσιμη σύνοδος κορυφής της ΕΕ που περιλαμβάνει και την Τουρκία. Η Αθήνα, εγκλωβισμένη στην πολιτική της , δεν προτίθεται να θέσει όρους και για να μην χαλάσει το κλίμα της Θεσσαλονίκης. Αυτό οφείλεται, τόσο στην ανεπάρκεια του πρωθυπουργού, όσο και στην αδυναμία του να διαπραγματεύεται. Όλα αυτά, μας οδηγούν με μαθηματική βεβαιότητα σε ένα νέο εθνικό βατερλό.
Αλλά οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν είναι ιδιωτική υπόθεση για να την διαχειρίζονται κατά το δοκούν. Είναι εθνική υπόθεση, άρα έχουν τεράστιες ευθύνες. Μια από αυτές τις ευθύνες είναι η άμυνα των νησιών. Που με αφορμή την στήριξη της Ουκρανίας έχουν αποδυναμωθεί. Αν επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες για τα ΤΟΡΜ1, θέμα στο οποίο οι ΗΠΑ ασκούν πιέσεις θα έχουμε τεράστιο πρόβλημα. Να σημειωθεί πως υπάρχουν πληροφορίες, ανεπιβεβαίωτες προς το παρόν, για κατάργηση μονάδων σε νησιά , με πρόφαση τον επανασχεδιασμό του οργανογράμματος. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει αντιπολίτευση δεν σημαίνει ότι η κυβέρνηση δεν θα στιγματιστεί ιστορικά αν συμβεί οτιδήποτε. Και όπως λένε έμπειροι διπλωμάτες, στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ότι αλλάζει πολύ δύσκολα επανέρχεται. Αν μάλιστα ισχύει η πληροφορία ότι στο τέλος η Τουρκία θα ζητήσει έγγραφες διαβεβαιώσεις για την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, τότε μιλάμε για έγκλημα.
Το μορατόριουμ, τα ΜΟΕ
Πέρα από το μείζον ζήτημα των νησιών, του εναερίου χώρου και των χωρικών υδάτων, υπάρχει το θέμα των ΜΟΕ που απασχολεί τις δύο χώρες δεκαετίες τώρα. Το μνημόνιο Παπούλια -Γιλμάζ είναι κάτι σαν ευαγγέλιο για τις δύο πλευρές και φαίνεται ότι έχει τεθεί για τα καλά θέμα προσθηκών με στόχο την αποφυγή εντάσεων και ατυχημάτων εξαιτίας της έντασης. Η Τουρκία φαίνεται ότι θα επαναφέρει το θέμα λειτουργίας των μόνιμων πεδίων βολής σε Σκύρο , Βόρειο Ελλάδα και Κρήτη, ενώ τα πεδία βολής έχουν περιοδικό χαρακτήρα. Το γεγονός ότι η Ελλάδα τα έχει μόνιμα έχει αναγκάσει την Τουρκία να μονιμοποιήσει και τα δικά της και με δεδομένο ότι εκεί χρησιμοποιούνται πραγματικά πυρά, η μετατροπή τους σε λειτουργία περιοδικού χαρακτήρα θεωρείται λύση. Δεύτερο ΜΟΕ η αποφυγή εντάσεων στη θάλασσα και μεταξύ των πιλότων , να μην κάνουν δηλαδή εμπλοκές και “κλειδώνουν” τα αεροσκάφη. Ουσιαστικά , θεωρούνται αναγκαίες κάποιες προσθήκες στη συμφωνία Παπούλια -Γιλμάζ για εδραιωθεί ένα κλίμα διαρκούς μορατόριουμ. Καλό θα ήταν, αλλά είναι προφανές ότι δεν μπορεί να εδραιωθεί όσο η Άγκυρα δεν αποσύρει την αναθεωρητική της πολιτική.
Ταυτόχρονα, φαίνεται όμως πως οι αντιδράσεις των στρατιωτικών έχουν οδηγήσει την μεταφορά των συζητήσεων στους διπλωμάτες με την παρουσία στρατιωτικών φυσικά. Ο Νίκος Δένδιας επειδή δεν εμπιστεύεται στην Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου θέλει να ηγηθούν διπλωμάτες δικής του εμπιστοσύνης και φέρεται να έχει καλέσει στο υπουργείο Άμυνας τον πρώην γενικό γραμματέα του ΥΠΕΞ Θεοχάρη Λαλάκο, προκαλώντας την οργή της υφυπουργού που τον είχε εκδιώξει.
Με απλά λόγια έχει μεγάλη σημασία πως θα διαχειριστούν οι δύο πλευρές την πρώτη τους συνάντηση. Αν η Τουρκία δεν θέσει άμεσα ζητήματα νησιών και γκρίζων ζωνών τότε μπορεί οι συνομιλίες να εξελιχθούν βήμα βήμα. Αν όμως “στραβώσουν” από την αρχή, κάτι που σίγουρα δεν θέλει καμία πλευρά, τότε θα έχουμε επιστροφή στο παρελθόν, ίσως πιο έντονο από κάθε άλλη φορά.
Και δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Φαίνεται πως ο πρωθυπουργός έχει κάνει δεύτερες σκέψεις , όχι για την εμπιστοσύνη, αλλά για τις ικανότητες της υφυπουργού Εξωτερικών και έχει ανοίξει έναν δεύτερο προσωπικό δίαυλο με έναν δύο διπλωμάτες κάνοντας παράλληλη συνεργασία, εν αγνοία της Παπαδοπούλου.
Στα όρια του ενδοτισμού
Να σημειωθεί πως στην καλύτερη περίπτωση η Αθήνα θέλει να κερδίσει χρόνο και να έχει το μορατόριουμ, να ηρεμεί την Τουρκία προσφέροντάς της την αναβαθμισμένη Τελωνειακή Ένωση χωρίς ανταλλάγματα , νομίζοντας ότι έτσι κάνει το καθήκον της. Είναι όμως κραυγαλέα πολιτική ενδοτισμού. Γιατί υποχωρήσεις άνευ όρων θίγoυν μείζονα εθνικά συμφέροντα ασφάλειας. Μάλιστα, το γεγονός ότι στο επιτελείο του Ζοζέπ Μπορέλ του υπεύθυνου για την εξωτερική πολιτική της ΕΕ που ετοιμάζει την έκθεση για την Τουρκία , δεν έχει γίνει η παραμικρή παρέμβαση, υπέρ των ελληνικών θέσεων, προδίδει το κλίμα υποχωρήσεων.
Και δεν είναι μόνο αυτό. Φαίνεται πως ο Μητσοτάκης γέρνει ήδη προς τις γερμανικές θέσεις ως προς την κατάργηση του βέτο στην ΕΕ, κάτι που αν συμβεί θα αποδυναμώσει πλήρως τον όποιο μοχλό πίεσης διέθετε η Ελλάδα για συμμόρφωση της Τουρκίας. , Αν συμβεί, η Άγκυρα θα αποχαλινωθεί γνωρίζοντας ότι δεν υπάρχει πλέον το εμπόδιο της Ελλάδας. Οπότε όλα τα ζητήματα αλληλεπιδρούν, με τη διαφορά ότι η Τουρκία έχει σχέδιο και στρατηγική , ενώ η κυβέρνηση Μητσοτάκη όχι.
Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι το Ανώτατο Συμβούλιο Ελλάδας -Τουρκίας έχει προγραμματιστεί για τις 7 Δεκεμβρίου στη Θεσσαλονίκη με αντικείμενο την λεγόμενη θετική ατζέντα. Τρείς ημέρες αργότερα , στις 10 Δεκεμβρίου θα γίνει η κρίσιμη σύνοδος κορυφής της ΕΕ που περιλαμβάνει και την Τουρκία. Η Αθήνα, εγκλωβισμένη στην πολιτική της , δεν προτίθεται να θέσει όρους και για να μην χαλάσει το κλίμα της Θεσσαλονίκης. Αυτό οφείλεται, τόσο στην ανεπάρκεια του πρωθυπουργού, όσο και στην αδυναμία του να διαπραγματεύεται. Όλα αυτά, μας οδηγούν με μαθηματική βεβαιότητα σε ένα νέο εθνικό βατερλό.
Αλλά οι ελληνοτουρκικές σχέσεις δεν είναι ιδιωτική υπόθεση για να την διαχειρίζονται κατά το δοκούν. Είναι εθνική υπόθεση, άρα έχουν τεράστιες ευθύνες. Μια από αυτές τις ευθύνες είναι η άμυνα των νησιών. Που με αφορμή την στήριξη της Ουκρανίας έχουν αποδυναμωθεί. Αν επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες για τα ΤΟΡΜ1, θέμα στο οποίο οι ΗΠΑ ασκούν πιέσεις θα έχουμε τεράστιο πρόβλημα. Να σημειωθεί πως υπάρχουν πληροφορίες, ανεπιβεβαίωτες προς το παρόν, για κατάργηση μονάδων σε νησιά , με πρόφαση τον επανασχεδιασμό του οργανογράμματος. Το γεγονός ότι δεν υπάρχει αντιπολίτευση δεν σημαίνει ότι η κυβέρνηση δεν θα στιγματιστεί ιστορικά αν συμβεί οτιδήποτε. Και όπως λένε έμπειροι διπλωμάτες, στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, ότι αλλάζει πολύ δύσκολα επανέρχεται. Αν μάλιστα ισχύει η πληροφορία ότι στο τέλος η Τουρκία θα ζητήσει έγγραφες διαβεβαιώσεις για την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, τότε μιλάμε για έγκλημα.
Το μορατόριουμ, τα ΜΟΕ
Πέρα από το μείζον ζήτημα των νησιών, του εναερίου χώρου και των χωρικών υδάτων, υπάρχει το θέμα των ΜΟΕ που απασχολεί τις δύο χώρες δεκαετίες τώρα. Το μνημόνιο Παπούλια -Γιλμάζ είναι κάτι σαν ευαγγέλιο για τις δύο πλευρές και φαίνεται ότι έχει τεθεί για τα καλά θέμα προσθηκών με στόχο την αποφυγή εντάσεων και ατυχημάτων εξαιτίας της έντασης. Η Τουρκία φαίνεται ότι θα επαναφέρει το θέμα λειτουργίας των μόνιμων πεδίων βολής σε Σκύρο , Βόρειο Ελλάδα και Κρήτη, ενώ τα πεδία βολής έχουν περιοδικό χαρακτήρα. Το γεγονός ότι η Ελλάδα τα έχει μόνιμα έχει αναγκάσει την Τουρκία να μονιμοποιήσει και τα δικά της και με δεδομένο ότι εκεί χρησιμοποιούνται πραγματικά πυρά, η μετατροπή τους σε λειτουργία περιοδικού χαρακτήρα θεωρείται λύση. Δεύτερο ΜΟΕ η αποφυγή εντάσεων στη θάλασσα και μεταξύ των πιλότων , να μην κάνουν δηλαδή εμπλοκές και “κλειδώνουν” τα αεροσκάφη. Ουσιαστικά , θεωρούνται αναγκαίες κάποιες προσθήκες στη συμφωνία Παπούλια -Γιλμάζ για εδραιωθεί ένα κλίμα διαρκούς μορατόριουμ. Καλό θα ήταν, αλλά είναι προφανές ότι δεν μπορεί να εδραιωθεί όσο η Άγκυρα δεν αποσύρει την αναθεωρητική της πολιτική.
Ταυτόχρονα, φαίνεται όμως πως οι αντιδράσεις των στρατιωτικών έχουν οδηγήσει την μεταφορά των συζητήσεων στους διπλωμάτες με την παρουσία στρατιωτικών φυσικά. Ο Νίκος Δένδιας επειδή δεν εμπιστεύεται στην Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου θέλει να ηγηθούν διπλωμάτες δικής του εμπιστοσύνης και φέρεται να έχει καλέσει στο υπουργείο Άμυνας τον πρώην γενικό γραμματέα του ΥΠΕΞ Θεοχάρη Λαλάκο, προκαλώντας την οργή της υφυπουργού που τον είχε εκδιώξει.
Με απλά λόγια έχει μεγάλη σημασία πως θα διαχειριστούν οι δύο πλευρές την πρώτη τους συνάντηση. Αν η Τουρκία δεν θέσει άμεσα ζητήματα νησιών και γκρίζων ζωνών τότε μπορεί οι συνομιλίες να εξελιχθούν βήμα βήμα. Αν όμως “στραβώσουν” από την αρχή, κάτι που σίγουρα δεν θέλει καμία πλευρά, τότε θα έχουμε επιστροφή στο παρελθόν, ίσως πιο έντονο από κάθε άλλη φορά.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή επηρεάζει σίγουρα το κλίμα. Ένα ακόμη μέτωπο θα ήταν καταστροφικό, όχι μόνο για την Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά και για τις ΗΠΑ και την ΕΕ. Αυτή η κατάσταση όμως είναι και μια ευκαιρία για την διπλωματία να κάνει βήματα μπροστά. Και για την Ελλάδα είναι μια χρυσή ευκαιρία να την αξιοποιήσει και με στρατηγικό βάθος να διαμορφώσει τις συνθήκες μιας νέας διμερούς σχέσης με την Τουρκία και μιας νέας αρχιτεκτονικής ασφάλειας. Που έχει πλέον τον χαρακτήρα του επείγοντος εξαιτίας και του πολέμου στη Μέση Ανατολή.
Δημοσίευση σχολίου