Του Ζαχαρία Μίχα
Η ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ θα προχωρήσει ομαλά. Η απειλή άσκησης βέτο από την Τουρκία αντιμετωπίστηκε με έναν τρόπο που όλοι δηλώνουν νικητές. Το ενδιαφέρον για την ελληνική πλευρά επικεντρώνεται στο ποιες θα είναι οι συνέπειες στα ελληνικά εθνικά συμφέροντα, μετά την προσαρμογή της Ατλαντικής Συμμαχίας στη βούληση της Τουρκίας. Τουλάχιστον με βάση το αποτέλεσμα αυτό προκύπτει. Σε κάθε περίπτωση, από τη στιγμή που υπήρξαν διαπραγματεύσεις, η Τουρκία έλαβε ανταλλάγματα για να αποσύρει την απειλή.
Οι σκανδιναβικές χώρες υποστηρίζουν ότι όσα συμφωνήθηκαν με την Τουρκία δεν αντιβαίνουν τις αρχές, τις αξίες και τη νομοθεσία τους! Αυτό είναι πρόβλημα ουσίας -όχι μόνο ηθικό- για τη Δύση συνολικά, παρότι όλοι σιωπούν. Διότι και μόνο η ανάγκη να προβούν σε αυτή τη διευκρίνιση κάτι σημαίνει. Στην Τουρκία επικρατεί κλίμα πανηγυρικό. Αυτό είναι αναμενόμενο, καθώς εν όψει εκλογών, τα καθεστωτικά μέσα ενημέρωσης προβάλουν την εικόνα ενός ηγέτη, στις επιθυμίες του οποίου υποτάχθηκε η Ατλαντική Συμμαχία.
Αυτό είναι εν πολλοίς ορθό, διότι ο Ερντογάν και έθεσε ζητήματα στο τραπέζι και ανταλλάγματα εξασφάλισε και επαληθεύθηκε στην πράξη το στερεότυπο που επικρατεί στους κόλπους του ΝΑΤΟ, κυρίως στην Ουάσιγκτον, περί της «αναντικατάστατης Τουρκίας». Άρα συμβιβασμός επετεύχθη με μικροσκοπική-τακτική προσέγγιση του προβλήματος, ο οποίος αν εξεταστεί μακροσκοπικά-στρατηγικά, πλήττει την εικόνα του ΝΑΤΟ. Σε κάθε περίπτωση, ο Ερντογάν, ενθαρρυμένος από την επιτυχή έκβαση, θα συνεχίσει να εφαρμόζει αυτή τη διπλωματική τακτική για την εξασφάλιση περισσοτέρων ανταλλαγμάτων σε όλα τα μέτωπα.
Η Ατλαντική Συμμαχία είναι κερδισμένη στο βαθμό που ιεραρχούσε ως κορυφαία προτεραιότητα την ένταξη της Σουηδίας και της Φινλανδίας. Κερδισμένες είναι και αυτές οι δυο χώρες για τον ίδιο ακριβώς λόγο, αν και κατά μία έννοια για να το επιτύχουν καταπάτησαν παραδοσιακές αρχές τους. Η Τουρκία καταγράφει τα σημαντικότερα κέρδη. Αφενός «πούλησε» την απόσυρση του βέτο με τρόπο που να μπορεί ταυτόχρονα, στο εσωτερικό να ισχυρίζεται ότι «τα πήρε όλα κι έφυγε» και στο εξωτερικό ότι απέδειξε στην πράξη ότι αδίκως την κατηγορούν πως έχει απομακρυνθεί από τη Δύση.
Ταυτόχρονα σχεδόν είχε ανακοινωθεί η δωρεά στην Ουκρανία μη επανδρωμένων αεροχημάτων TB-2 Bayraktar. Με τη Ρωσία μάλιστα να αποφεύγει να χρησιμοποιήσει την καταγγελτική ρητορική που χρησιμοποιεί σε βάρος άλλων χωρών, για να μην λειτουργήσει ως επιταχυντής της επαναπροσέγγσης της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ. Δεν τα έχουν καταφέρει και άσχημα οι Τούρκοι.
Καλές οι αναφορές στα περί τουρκικών εκβιασμών. Όμως στην πράξη οι αξιόπιστοι σύμμαχοι που δεν δημιουργούν προβλήματα εισπράττουν όμορφα λόγια και χτυπήματα στην πλάτη, ενώ οι εκβιαστές χειροπιαστά ανταλλάγματα. Η εξωτερική πολιτική ήταν πάντα σύγκρουση συμφερόντων, βουλήσεων και κυνισμού.
ΟΙ ΔΙΑΚΗΡΥΞΕΙΣ ΚΡΙΝΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ
Η αναφορά στα περί συνεργασίας της Φινλανδίας και της Σουηδίας στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας με την Τουρκία μπορεί να έχει μία κάποια εποικοδομητική ασάφεια, αλλά δεν αφήνει καμία αμφιβολία για το ποιος κέρδισε, έστω κι αν οι Σκανδιναβοί ισχυρίζονται ότι εξακολουθούν να διατηρούν τις αρχές και τις αξίες τους! Σύντομα θα τεθεί θέμα έκδοσης Κούρδων ή Τούρκων αντιφρονούντων. Θα το θέσει η Άγκυρα στην Στοκχόλμη και στο Ελσίνκι. Και οι Σκανδιναβοί θα «σφίξουν τα λουριά» στους Κούρδους ακτιβιστές με τρόπο που δεν γινόταν στο παρελθόν.
Ανάμεσα στην έκδοση ενός προσώπου και την ευθεία άρνηση, υπάρχει και η «φιλική υπόδειξη» αποχώρησης από τη χώρα. Θα έχει ενδιαφέρον για παράδειγμα να δούμε τί θα συμβεί με τον Τούρκο αντικαθεστωτικό δημοσιογράφο Αμπντουλάχ Μποζκούρτ (με την ιστοσελίδα Nordic Monitor) που έχει βρει καταφύγιο στη Στοκχόλμη, έχοντας διαφύγει από την Τουρκία όπου κατηγορείται για σχέση με τον ιμάμη Γκιουλέν. Ας θυμηθούμε ότι τον Αμπντουλάχ Οτζαλάν δεν τον παρέδωσε η Συρία στην Τουρκία. Απλώς του είπαν ότι εάν δεν αποχωρούσε οικειοθελώς από τη Δαμασκό θα ήταν υποχρεωμένο το καθεστώς Άσαντ να τον παραδώσει….
Μια από τις προβλέψεις της συμφωνίας αφορά την άρση κάθε εμπάργκο στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας, όπως επεδίωκε η Τουρκία τα τελευταία χρόνια. Εμπάργκο που είχε επιβληθεί λόγω των τουρκικών επιδόσεων στον ευρύτερο τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Έπαψαν αυτές οι αιτίες να υφίστανται ή μήπως έχουν επιδεινωθεί; Θέλει και ρώτημα για το αν και αυτό συνιστά επιτυχία του Ερντογάν;
ΤΑ F-16 ΚΑΙ Η HALKBANK
Η Ουάσιγκτον κόμπαζε σχεδόν μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας ότι αυτή δεν συμπεριλαμβάνει οτιδήποτε σχετικό με την επιδίωξη αγοράς 40 μαχητικών F-16 της πλέον σύγχρονης έκδοσης (Block 70/72) και την αναβάθμιση άλλων 80 στην ίδια διαμόρφωση. Δεν έγινε όμως ουδεμία αναφορά για τις δικαστικές εκκρεμότητες με την τράπεζα Halkbank και την απειλή επιβολής προστίμου πολλών δισ. δολαρίων. Μια υπόθεση που εμπλέκει την ίδια την οικογένεια Ερντογάν με τη συνεργασία Τουρκίας-Ιράν με στόχο την παράκαμψη των κυρώσεων κατά της Τεχεράνης από τις ΗΠΑ.
Αυτό είναι υψηλότερη προτεραιότητα για τον Τούρκο ηγέτη. Διότι εάν η θανάσιμη και σε προσωπικό επίπεδο απειλή απομακρυνθεί, η διεκδίκηση των F-16 δεν είναι απαραίτητο να γίνει πιέζοντας την Ουάσιγκτον. Εφόσον απομακρύνθηκε το εξοπλιστικό εμπάργκο, για ποιον λόγο οι Τούρκοι να μην ανοίξουν διαπραγματεύσεις με τη σουηδική SAAB για τη συμπαραγωγή των εξαιρετικών και επιχειρησιακά και οικονομικά μαχητικών JAS 39 Gripen; Μαζί με την τεχνολογική συνεργασία στο πλαίσιο της ανάπτυξης του τουρκικού μαχητικού αεροσκάφους «πέμπτης γενιάς»;
Τα αμερικανικά μέρη στο σουηδικό μαχητικό μπορούν να εγείρουν τα ίδια με την υπόθεση των F-16 εμπόδια στην πορεία. Το χρυσοφόρο δυνητικά συμβόλαιο όμως, θα είναι ισχυρότατο κίνητρο για τη Στοκχόλμη να προβεί σε περαιτέρω προσαρμογές στην πολιτική της. Εξάλλου, έχοντας αναπτύξει εξαιρετικά προηγμένες στρατιωτικές τεχνολογίες, οι Σουηδοί δεν δίστασαν σε πολλές περιπτώσεις να καταπατήσουν εν κρυπτώ τις περίφημες «αρχές και αξίες» για να προωθήσουν εξαγωγικά συμβόλαια. Αυτή η τακτική είναι «βούτυρο στο ψωμί» του Ερντογάν.
ΚΕΡΔΙΣΕ Ή ΕΧΑΣΕ Η ΕΛΛΑΔΑ;
Κάπου εδώ, ενδεχομένως, θα επηρεαστούν και τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα. Μπορεί επισήμως η Ελλάδα να μην ασχολείται, πέραν ρητορικής φύσεως διαμαρτυριών, με το μπλοκάρισμα της εξαγωγής οπλικών συστημάτων στην Τουρκία, όμως το ανεξάρτητο ελληνικό λόμπι στην Ουάσιγκτον, σε συνεργασία με το εβραϊκό και το αρμενικό, μπλοκάρουν μέσω του προέδρου της της πανίσχυρης Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας και όχι μόνο, τις εξαγωγές αμυντικού υλικού στην Τουρκία.
Αυτό εξυπηρετεί και τον Λευκό Οίκο σε έναν βαθμό, αφού εξασφαλίζει πειστικό άλλοθι στην κυβέρνηση Μπάιντεν. Μπορεί να αρκεί το να τακτοποιήσει την υπόθεση της Halkbank, όμως ενώπιον της προοπτικής απώλειας της τουρκικής αγοράς, οι πιέσεις στον Γερουσιαστή Μενέντεζ θα καταστούν αφόρητες. Το επιχείρημα του αμερικανικού εθνικού συμφέροντος δεν θα το προσπεράσει με ευκολία. Κάπου εκεί θα μπορούσε να επαληθευθεί η προειδοποίηση του γράφοντος για την ανάγκη ύπαρξης Σχεδίου Β από ελληνικής πλευράς, καθώς θα μπορούσε η υπόθεση των τουρκικών F-16 να μετατραπεί σε «μάχη οπισθοφυλακής».
Η Ελλάδα θα πρέπει να εξασφαλίσει χειροπιαστά ανταλλάγματα. Φυσικά χρόνος μπορεί να κερδηθεί, καθώς η άρση των αντιρρήσεων του εβραϊκού και του αρμενικού λόμπι δεν πρέπει να θεωρείται ούτε αυτόματη, ούτε δεδομένη. Επίσης, η ελληνική πλευρά δεν θα πρέπει να αποδεχθεί να θεωρηθούν ως ανταλλάγματα, π.χ. η αποδέσμευση όπλων όπως οι πύραυλοι Harpoon AGM-84L BlockII και οι αντί-ραντάρ πύραυλοι AARGM-88E.
Η ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗ ΟΠΤΙΚΗ
Τούτων λεχθέντων, χωρίς βέβαια να είναι αδιάφορο, δεν είναι σημαντικό το γεγονός ότι συμπεριελήφθη στο νέο στρατηγικό δόγμα του ΝΑΤΟ η προστασία της κυριαρχίας, της εδαφικής ακεραιότητας, του Διεθνούς Δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δεν πρόκειται να κάνει τη διαφορά στο πεδίο της ελληνοτουρκικής διένεξης. Γι’ αυτό και η πρωθυπουργική ικανοποίηση είναι μάλλον υπερβολική, αν όχι αβάσιμη.
«Τελικά πρυτάνευσε η κοινή λογική και το καλό της Συμμαχίας και ξεπεράστηκαν οι όποιες καιροσκοπικές και ωφελιμιστικές συμπεριφορές», ανέφερε ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Άρα να υποθέσουμε ότι η κοινή λογική και το καλό της Συμμαχίας υπαγορεύει υποχωρήσεις στην Τουρκία όταν εκβιάζει; Θα ήταν καταστροφικό εάν εφαρμόζαμε αυτή τη λογική στα ελληνοτουρκικά.
Η διπλωματία έχει αποδείξει την ικανότητά της να διαχειρίζεται τέτοιες καταστάσεις με μεσοβέζικο τρόπο, όπως φάνηκε και από την άρση του τουρκικού βέτο για την ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ. Σε ό,τι αφορά, όμως, το πρόβλημα της Ελλάδας με την Τουρκία είναι ότι δεν υπάρχει περιθώριο για συμβιβασμό, αφού στο τραπέζι υπάρχουν μόνο οι τουρκικές επεκτατικές διεκδικήσεις επί ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων και ελληνικής κυριαρχίας. Ή μήπως θεωρείται αρμοδίως ότι υπάρχει;
Η Τουρκία «φόρτωσε το καλάθι» απέναντι στους Σκανδιναβούς και όξυνε την κατάσταση. Κατέληξε στο τραπέζι της διαπραγμάτευσης και εξήλθε με χειροπιαστά ανταλλάγματα. Ποια είναι τα αντίστοιχα ανταλλάγματα που μπορεί να εκχωρήσει η ελληνική πλευρά στην τουρκική, τη στιγμή που αντιμετωπίζει διαρκώς απειλή πολέμου με «επίδικο» ακόμα και την κυριαρχία ελληνικών νησιών; Η ιστορική εμπειρία δεν αφήνει περιθώρια σε αφελείς προσεγγίσεις.
Δημοσίευση σχολίου