Του Julian Lee
Τα σημεία τοποθέτησης ενεργειακών αγωγών διαμορφώνονταν πάντα με βάση πολιτικούς λόγους, συχνά σε βάρος των αντίστοιχων εμπορικών. Αλλά και η λειτουργία των υφιστάμενων γραμμών γίνεται ολοένα και περισσότερο με πολιτικά κριτήρια. Κι αυτό θα βλάψει τους πάντες.
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα διαδρομών αγωγών οι οποίες επιλέχθηκαν για να εξυπηρετήσουν γεωπολιτικούς σκοπούς.
Έξαρση της πολιτικοποίησης του ενεργειακού
Ο πετρελαιαγωγός Μπακού-Τιφλίδα-Τσεϊχάν από την Κασπία Θάλασσα προς έναν τερματικό σταθμό εξαγωγών στις μεσογειακές ακτές της Τουρκίας δεν ήταν η προφανής εμπορική επιλογή για την διακίνηση του αργού πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν, ωστόσο επιλέχθηκε επειδή πληρούσε τους στόχους της αποφυγής του Ιράν (παρόλο που θα ήταν φθηνότερο να κατασκευαστεί εκεί και να αποκτήσει καλύτερη πρόσβαση στις ασιατικές αγορές) και να είναι ανεξάρτητος από μια διέλευση από τη Ρωσία.
Όπως έχω γράψει και παλαιότερα, η κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2 από τη Ρωσία προς τη Γερμανία είναι το αποκορύφωμα μιας 30χρονης στρατηγικής από πλευράς Μόσχας για την απόρριψη των κληρονομημένων διαδρομών διαμετακόμισης μεταξύ των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών και των συμμάχων χωρών της ΕΣΣΔ στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Ωστόσο η χρήση ή η διακοπή λειτουργίας αγωγών οι οποίοι έχουν ήδη κατασκευαστεί έχει καταστεί το τελευταίο διάστημα ένα πιο ανησυχητικό παράδειγμα πολιτικοποίησης του ενεργειακού.
Καθώς η Ευρώπη παλεύει με μια υποφώσκουσα χειμερινή ενεργειακή κρίση, φαίνεται να κατακλύζεται από όλες τις πλευρές με προμηθευτές και χώρες διέλευσης που χρησιμοποιούν αγωγούς για πολιτικούς σκοπούς.
Είναι ακριβώς στις δεξαμενές που συνδέονται με την ρωσική Gazprom που υπάρχει έλλειψη φυσικού αερίου στη Γερμανία
Αν και ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν αρνείται ότι υπάρχουν πολιτικά κίνητρα πίσω από την "αποτυχία" της Ρωσίας να παραδώσει περισσότερο αέριο στην Ευρώπη, λίγοι - για την ακρίβεια ελάχιστοι - στην Ευρώπη τον πιστεύουν. Και δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί.
Το μονοπώλιο εξαγωγών φυσικού αερίου της Ρωσίας, Gazprom, ισχυρίζεται ότι έχει ικανοποιήσει όλα τα αιτήματα παράδοσης από πελάτες του, ωστόσο οι τιμές έχουν εκτοξευθεί στα ύψη επειδή τα επίπεδα αποθήκευσης είναι χαμηλά και, τουλάχιστον στη Γερμανία, οι χώροι αποθήκευσης οι οποίοι είναι σχεδόν άδειοι είναι αυτοί που ελέγχονται από την Gazprom.
Η ευρωπαϊκή τιμή του φυσικού αερίου αυξήθηκε ξανά τις τελευταίες ημέρες λόγω των φόβων ότι η Ρωσία θα συνεχίσει να συγκρατεί τις ροές σε αντίποινα για τις καθυστερήσεις στην πιστοποίηση του νέου αγωγού Nord Stream 2, κάτι που θα έπληττε πραγματικά τον χειμερινό εφοδιασμό.
Αν και ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν αρνείται ότι υπάρχουν πολιτικά κίνητρα πίσω από την "αποτυχία" της Ρωσίας να παραδώσει περισσότερο αέριο στην Ευρώπη, λίγοι - για την ακρίβεια ελάχιστοι - στην Ευρώπη τον πιστεύουν. Και δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί.
Το μονοπώλιο εξαγωγών φυσικού αερίου της Ρωσίας, Gazprom, ισχυρίζεται ότι έχει ικανοποιήσει όλα τα αιτήματα παράδοσης από πελάτες του, ωστόσο οι τιμές έχουν εκτοξευθεί στα ύψη επειδή τα επίπεδα αποθήκευσης είναι χαμηλά και, τουλάχιστον στη Γερμανία, οι χώροι αποθήκευσης οι οποίοι είναι σχεδόν άδειοι είναι αυτοί που ελέγχονται από την Gazprom.
Η ευρωπαϊκή τιμή του φυσικού αερίου αυξήθηκε ξανά τις τελευταίες ημέρες λόγω των φόβων ότι η Ρωσία θα συνεχίσει να συγκρατεί τις ροές σε αντίποινα για τις καθυστερήσεις στην πιστοποίηση του νέου αγωγού Nord Stream 2, κάτι που θα έπληττε πραγματικά τον χειμερινό εφοδιασμό.
Οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη εκτοξεύονται λόγω της πολιτικής χρήσης των αγωγών
Προβλήματα και από το Νότο
Ωστόσο δεν είναι μόνο στη βορειοανατολική Ευρώπη που η πολιτική χρήση των αγωγών δημιουργεί αναταραχή τις αγορές.
Στην άλλη άκρη της ηπείρου, η Ισπανία βρίσκεται παγιδευμένη σε μια πολιτική διαμάχη μεταξύ του μεγάλου προμηθευτή φυσικού αερίου της, της Αλγερίας και της χώρας διέλευσης του, του Μαρόκου. Αυτό προσθέτει περισσότερη ανοδική πίεση στις ευρωπαϊκές τιμές ενέργειας, καθώς η Ισπανία εντάσσεται στο κύμα βιασύνης για την εξασφάλιση φορτίων υγροποιημένου αερίου, σε μια αγορά όπου κυριαρχούν οι Ασιάτες πελάτες, οι οποίοι πληρώνουν υψηλές τιμές.
Οι αυξημένες εντάσεις γύρω από τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης με αγωγούς έκαναν την ξαφνική διακοπή των ροών ρωσικού πετρελαίου από τη Λευκορωσία προς την Πολωνία στις αρχές της περασμένης εβδομάδας ακόμη πιο ανησυχητική.
Η διακοπή οφειλόταν σε απρογραμμάτιστη συντήρηση στη γραμμή στη Λευκορωσία, ενώ οι ροές αποκαταστάθηκαν μετά από λίγες ημέρες. Ωστόσο, εν μέσω μιας "βιομηχανοποιημένης" μεταναστευτικής κρίσης στα σύνορα της χώρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και των προηγούμενων απειλών του προέδρου της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο για διακοπή του ενεργειακού εφοδιασμού στην Ευρώπη, οι φόβοι ήταν έντονοι ότι η διακοπή θα αποδεικνυόταν κάτι πιο καταστροφικό.
Μπορεί πράγματι να συμβεί ακριβώς έτσι. Η ΕΕ απειλεί με περαιτέρω κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας, ενώ ο ανατολικός γείτονάς της συνεχίζει να εισάγει αεροπορικώς επίδοξους μετανάστες προς την ΕΕ από χώρες που έχουν πληγεί από διάφορες κρίσεις, όπως το Ιράκ και η Συρία.
Ο Πούτιν, του οποίου το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο ρέουν μέσω αγωγών που διασχίζουν τη Λευκορωσία, προειδοποίησε ότι "τίποτε καλό" δεν θα προέλθει από μια πιθανή διαταραχή των ροών ενέργειας από τη Λευκορωσία προς την Ευρώπη. Έχει κι εκείνος πολλά να χάσει. Η φήμη της Ρωσίας ως αξιόπιστου προμηθευτή ενέργειας στην Ευρώπη έχει αμαυρωθεί πολύ τους τελευταίους μήνες.
Ενώ η διακοπή των ροών διαμετακόμισης θα ενίσχυε το επιχείρημά του υπέρ των αγωγών Nord Stream οι οποίοι συνδέουν τη Ρωσία απευθείας με τη Γερμανία, οι στενοί δεσμοί του με τον Λουκασένκο θα εγείρουν ερωτήματα για δική του συνενοχή σε οποιαδήποτε διαταραχή.
Προβλήματα και από το Νότο
Ωστόσο δεν είναι μόνο στη βορειοανατολική Ευρώπη που η πολιτική χρήση των αγωγών δημιουργεί αναταραχή τις αγορές.
Στην άλλη άκρη της ηπείρου, η Ισπανία βρίσκεται παγιδευμένη σε μια πολιτική διαμάχη μεταξύ του μεγάλου προμηθευτή φυσικού αερίου της, της Αλγερίας και της χώρας διέλευσης του, του Μαρόκου. Αυτό προσθέτει περισσότερη ανοδική πίεση στις ευρωπαϊκές τιμές ενέργειας, καθώς η Ισπανία εντάσσεται στο κύμα βιασύνης για την εξασφάλιση φορτίων υγροποιημένου αερίου, σε μια αγορά όπου κυριαρχούν οι Ασιάτες πελάτες, οι οποίοι πληρώνουν υψηλές τιμές.
Οι αυξημένες εντάσεις γύρω από τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης με αγωγούς έκαναν την ξαφνική διακοπή των ροών ρωσικού πετρελαίου από τη Λευκορωσία προς την Πολωνία στις αρχές της περασμένης εβδομάδας ακόμη πιο ανησυχητική.
Η διακοπή οφειλόταν σε απρογραμμάτιστη συντήρηση στη γραμμή στη Λευκορωσία, ενώ οι ροές αποκαταστάθηκαν μετά από λίγες ημέρες. Ωστόσο, εν μέσω μιας "βιομηχανοποιημένης" μεταναστευτικής κρίσης στα σύνορα της χώρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και των προηγούμενων απειλών του προέδρου της Λευκορωσίας Αλεξάντερ Λουκασένκο για διακοπή του ενεργειακού εφοδιασμού στην Ευρώπη, οι φόβοι ήταν έντονοι ότι η διακοπή θα αποδεικνυόταν κάτι πιο καταστροφικό.
Μπορεί πράγματι να συμβεί ακριβώς έτσι. Η ΕΕ απειλεί με περαιτέρω κυρώσεις κατά της Λευκορωσίας, ενώ ο ανατολικός γείτονάς της συνεχίζει να εισάγει αεροπορικώς επίδοξους μετανάστες προς την ΕΕ από χώρες που έχουν πληγεί από διάφορες κρίσεις, όπως το Ιράκ και η Συρία.
Ο Πούτιν, του οποίου το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο ρέουν μέσω αγωγών που διασχίζουν τη Λευκορωσία, προειδοποίησε ότι "τίποτε καλό" δεν θα προέλθει από μια πιθανή διαταραχή των ροών ενέργειας από τη Λευκορωσία προς την Ευρώπη. Έχει κι εκείνος πολλά να χάσει. Η φήμη της Ρωσίας ως αξιόπιστου προμηθευτή ενέργειας στην Ευρώπη έχει αμαυρωθεί πολύ τους τελευταίους μήνες.
Ενώ η διακοπή των ροών διαμετακόμισης θα ενίσχυε το επιχείρημά του υπέρ των αγωγών Nord Stream οι οποίοι συνδέουν τη Ρωσία απευθείας με τη Γερμανία, οι στενοί δεσμοί του με τον Λουκασένκο θα εγείρουν ερωτήματα για δική του συνενοχή σε οποιαδήποτε διαταραχή.
Ο παράγοντας Τουρκία
Εν τω μεταξύ, στα νοτιοανατολικά σύνορα της Ευρώπης, η απομάκρυνση της Τουρκίας από τους συμμάχους της στο ΝΑΤΟ εγείρει φόβους ότι οι προμήθειες φυσικού αερίου προς την Ελλάδα, τις βαλκανικές χώρες και την Ιταλία θα μπορούσαν σύντομα να γίνουν πιο επισφαλείς.
Όλο και πιο εξαρτημένη από το εισαγόμενο φυσικό αέριο η Ευρώπη
Η Ευρώπη γίνεται όλο και περισσότερο όμηρος της πολιτικοποίησης των αγωγών. Η ενεργειακή μετάβαση μακριά από τους υδρογονάνθρακες δεν μπορεί να γίνει πράξη όσο γρήγορα χρειάζεται για την ήπειρο, καθώς οι προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Βόρεια Θάλασσα μειώνονται.
Ενώ οι άμεσοι κίνδυνοι επιβαρύνουν περισσότερο τους καταναλωτές παρά τους προμηθευτές ενέργειας της περιοχής, μακροπρόθεσμα αυτοί οι προμηθευτές θα υποφέρουν επίσης, καθώς η Ευρώπη θα επιταχύνει τις κινήσεις της για να γίνει πιο ενεργειακά αυτάρκης στην μετά τους υδρογονάνθρακες εποχή.
Η Ευρώπη γίνεται όλο και περισσότερο όμηρος της πολιτικοποίησης των αγωγών. Η ενεργειακή μετάβαση μακριά από τους υδρογονάνθρακες δεν μπορεί να γίνει πράξη όσο γρήγορα χρειάζεται για την ήπειρο, καθώς οι προμήθειες πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Βόρεια Θάλασσα μειώνονται.
Ενώ οι άμεσοι κίνδυνοι επιβαρύνουν περισσότερο τους καταναλωτές παρά τους προμηθευτές ενέργειας της περιοχής, μακροπρόθεσμα αυτοί οι προμηθευτές θα υποφέρουν επίσης, καθώς η Ευρώπη θα επιταχύνει τις κινήσεις της για να γίνει πιο ενεργειακά αυτάρκης στην μετά τους υδρογονάνθρακες εποχή.
Δημοσίευση σχολίου