Τσιλιόπουλος Ευθύμιος
Πριν από μερικές μέρες έγινε αλλαγή φρουράς στην αρχηγία των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων. Ο απερχόμενος στρατηγός François Lecointre, σε συνέντευξη στη Le Figaro, άρθρωσε πύρινο λόγο, προειδοποιώντας για τις συγκρούσεις του μέλλοντος, οι οποίες (ειδικά στην Ανατολική Μεσόγειο) προδιαγράφονται πολλαπλές και έντονες. «Οι αντιπαραθέσεις με περιφερειακούς φορείς (Τουρκία, Ιράν, Ρωσία) θα είναι όλο και πιο σκληρές».
Ο Lecointre απηχεί τις διαπιστώσεις σειράς αναλυτών, ακόμη και εξόριστων Τούρκων, που βλέπουν την επιθετικότητα της Τουρκίας να αυξάνεται, με αποτέλεσμα να έχει προκαλέσει κούρσα εξοπλισμών στην Ανατολική Μεσόγειο με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Το γεγονός που έχει αυξήσει τις εντάσεις είναι η ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου και οι επακόλουθες προσπάθειες οριοθέτησης ΑΟΖ.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ιστορική αντιπαράθεση Ελλάδας-Τουρκίας έχει ξεφύγει από το διμερές πλαίσιο. Τώρα πλέον έχει συμπαρασύρει περιφερειακούς και διεθνείς παίκτες σε κούρσα εξοπλισμών με σκοπό την προστασία των συμφερόντων τους από την προσπάθεια της Τουρκίας να υφαρπάξει πόρους άλλων. Αποδεδειγμένα πλέον, το Ισραήλ, η Αίγυπτος και η Κύπρος έχουν τη δυνατότητα να γίνουν σημαντικοί παραγωγοί φυσικού αερίου. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η γεωγραφική θέση της Ελλάδας, ακόμα κι αν δεν ανακαλύψει δικά της κοιτάσματα, την καθιστά φυσικό κόμβο μεταξύ της πλούσιας σε φυσικό αέριο Ανατολικής Μεσογείου και της διψασμένης για ενέργεια Ευρώπης.
Η Ελλάδα διαπραγματεύτηκε την κατασκευή του αγωγού EastMed με την Κύπρο και το Ισραήλ για τη μεταφορά αερίου στην Ευρώπη μέσω Κρήτης και ηπειρωτικής Ελλάδας. Οι τρεις χώρες υπέγραψαν συμφωνία για το έργο τον Ιανουάριο 2020, αν και η τελική διαδρομή είναι ακόμη υπό εξέταση. Τα ενεργειακά συμφέροντα έχουν φέρει την Ελλάδα πιο κοντά από ποτέ στο Ισραήλ και την Αίγυπτο. Τον Σεπτέμβριο 2020, το Φόρουμ για την Ανατολική Μεσόγειο ιδρύθηκε στο Κάιρο με σκοπό την εκμετάλλευση του αερίου της περιοχής.
Η ύπαρξη υδρογονανθράκων περιέπλεξε τις τεταμένες σχέσεις Ελλάδας και Κύπρου με την Τουρκία. Ταυτόχρονα τα γεωστρατηγικά οράματα του Ερντογάν τον ώθησαν σε βαθειά αντιπαλότητα με Ισραήλ και Αίγυπτο, η οποία δεν φαίνεται να καταλαγιάζει. Η αντιπαλότητα οφείλεται και στα κοιτάσματα, αλλά και στην υποστήριξη της Χαμάς και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Η κατάσταση στην Λιβύη, στην οποία οι υδρογονάνθρακες επίσης παίζουν κρίσιμο ρόλο, έφερε και νέους παίκτες.
Η Τουρκία ανησυχεί τους γείτονές της
Γαλλία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Σαουδική Αραβία βλέπουν με ανησυχία τις κινήσεις της Τουρκίας, θεωρώντας ότι αντιστρατεύονται τα συμφέροντά τους, σε πολλά επίπεδα. Η περίπτωση της στρατιωτικά αδύναμης Κύπρου είναι η πλέον περίπλοκη, καθώς η Τουρκία την αντιμετωπίζει σαν εύκολο στόχο. Η θέληση της Κύπρου να εκμεταλλευτεί τα κοιτάσματά της προκάλεσε πειρατικές ενέργειες εκ μέρους της Άγκυρας και την αβάσιμη τουρκική ερμηνεία του Δικαίου της Θαλάσσης ότι τα νησιά δεν έχουν υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ. Έτσι προέκυψαν οι παράνομες έρευνες και γεωτρήσεις, για τις οποίες η “εγγυήτρια δύναμη” Ελλάδα παρέμεινε άπραγη.
Ισραήλ, Αίγυπτος και Τουρκία άρχισαν τον εκσυγχρονισμό των ναυτικών δυνάμεών τους αφότου ανακαλύφθηκαν τα πρώτα κοιτάσματα στις αρχές του 2010. Η Αίγυπτος του Σίσι αναζήτησε έναν νέο περιφερειακό ρόλο ως ηγέτιδα αραβική χώρα. Το 2016, το αιγυπτιακό Πολεμικό Ναυτικό απέκτησε δύο πλοία αμφίβιων επιχειρήσεων/ελικοπτεροφόρα γαλλικής κατασκευής Mistral. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το Κάιρο απέκτησε δύο φρεγάτες πολλαπλών ρόλων FREMM από την Ιταλία.
Το Ισραήλ προσπάθησε να ενισχύσει το ναυτικό του αποτύπωμα, αγοράζοντας έξι υποβρύχια Dolphin (Type 212) και τέσσερα πλοία κλάσης Saar 6 από τη Γερμανία. Τέτοιες ναυτικές ικανότητες εξυπηρετούν σε μεγάλο βαθμό αμυντικούς σκοπούς, όπως την προστασία των υπεράκτιων ενεργειακών εγκαταστάσεων και την επιτήρηση των ΑΟΖ.
Τα τουρκικά σχέδια
Αυτό δεν ισχύει για την Τουρκία. Η Άγκυρα ξεκίνησε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για την κατασκευή ναυτικού ανοιχτών θαλασσών για την προβολή ισχύος, πέραν των θαλασσίων συνόρων της. Έτσι προχώρησε στην ναυπήγηση ελικοπτεροφόρου (ισπανικής σχεδίασης) Anadolu, με σκοπό να διεξάγει επιχειρήσεις σε μεγάλες αποστάσεις. Το τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό έχει επίσης σχεδιάσει και κατασκευάσει τέσσερις φρεγάτες πολλαπλών ρόλων κλάσης Istanbul.
Η Άγκυρα έχει προωθήσει το δόγμα “Γαλάζια Πατρίδα”, διεκδικώντας μια θαλάσσια έκταση 135.000 τετρ. μιλίων μεταξύ Κρήτης και Κύπρου. Για να επιδείξει την αποφασιστικότητά της το Ναυτικό της πραγματοποίησε επιχειρήσεις στα ανοικτά της Λιβύης για να στηρίξει την κυβέρνηση Σάρατζ στη Λιβύη. Οι επιχειρήσεις αυτές έφεραν την Άγκυρα σε ευθεία αντιπαράθεση και στα όρια θερμού επεισοδίου με την Γαλλία.
Από την άλλη, η Ελλάδα είναι θαλασσινό κράτος που διαθέτει τον μεγαλύτερο εμπορικό στόλο στον κόσμο. Το Πολεμικό Ναυτικό της είναι αρκετά ισχυρό, αλλά μπορεί να επιχειρήσει με ασφάλεια στο Αιγαίο, με προστασία της Πολεμικής Αεροπορίας. Η παρουσία του στην Ανατολική Μεσόγειο καθίσταται επισφαλής, καθώς δεν διαθέτει τα μέσα προβολής ισχύος μακριά από τις ακτές της. Ωστόσο, είναι θέμα χρόνου η Αθήνα να ανακοινώσει ποια χώρα θα κερδίσει συμβόλαιο πέντε δισ. ευρώ για την κατασκευή τεσσάρων νέων φρεγατών πολλαπλών ρόλων με έμφαση στην αντιαεροπορική άμυνα περιοχής. Η Αθήνα θα χρησιμοποιήσει αυτά τα πλοία για να αυξήσει τη ναυτική της παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο.
Κούρσα εξοπλισμών στην Ανατολική Μεσόγειο
Το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό προς το παρόν έχει πλεονέκτημα έναντι του τουρκικού στον υποβρύχιο πόλεμο. Μαζί με το Ισραήλ, η Ελλάδα διαθέτει τα πιο προηγμένα συμβατικά υποβρύχια στην Ανατολική Μεσόγειο. Λόγω του ανεξάρτητου συστήματος πρόωσης, τα τέσσερα υποβρύχια τύπου 214 Papanikolis αποτελούν ουσιαστικό μέρος των ελληνικών αποτρεπτικών ικανοτήτων. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής αντιπαράθεσης με την Τουρκία το περασμένο καλοκαίρι, τα ελληνικά υποβρύχια παρέμειναν μη ανιχνεύσιμα και παρείχαν ένα σημαντικό στρατιωτικό πλεονέκτημα.
Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι στάσιμα και η κούρσα εξοπλισμών καλά κρατεί. Το τουρκικό Ναυτικό απέκτησε το πρώτο από τα έξι νέα υποβρύχια τύπου 214 γερμανικής κατασκευής. Η Άγκυρα θέλει με τα νέα υποβρύχια να αντισταθμίσει την ελληνική υπεροχή και να μετατοπίσει τη ναυτική ισορροπία προς όφελός της. Υπάρχουν αναφορές ότι τα τουρκικά υποβρύχια ενδέχεται να είναι εξοπλισμένα με πυραύλους IDAS μεσαίας εμβέλειας, που θα μπορούσαν να πλήξουν ανθυποβρυχιακά ελικόπτερα.
Επί του παρόντος, το ελληνικό Ναυτικό διαθέτει 11 Sikorsky S-70B Seahawk, τα οποία μεταφέρουν τρεις τορπίλες ΜΚ-46 και έναν αντιπλοϊκό πύραυλο Penguin. Το 2019 παρήγγειλε επτά ελικόπτερα MH-60 Romeo, τα οποία θεωρούνται από τα καλύτερα ελικόπτερα ASW στον κόσμο. Εάν όλα πάνε όπως σχεδιάζουν όλες οι πλευρές, το Αιγαίο και η Ανατολική Μεσόγειος μπορεί να φιλοξενήσουν ένα παιχνίδι γάτας-ποντικιού μεταξύ τουρκικών υποβρυχίων και ελληνικών ελικοπτέρων.
Η Ελλάδα έχει ζητήσει επανειλημμένα από το Βερολίνο να παγώσει η πώληση των έξι υποβρυχίων στην Τουρκία, αλλά δεν βρήκε ανταπόκριση. Βρήκε, όμως, νέο σύμμαχο, αφού οι “Πράσινοι” ζήτησαν επίσημα να σταματήσει την πώληση. Εάν οι “Πράσινοι” συμμετάσχουν στην επόμενη κυβέρνηση συνασπισμού το φθινόπωρο του 2021, η πώληση ίσως καθυστερήσει ή και σταματήσει.
Τροχοπέδη στα σχέδια Ερντογάν
Αν και αρκετές δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και του Καναδά, έχουν επιβάλει –επίσημα ή ανεπίσημα– εμπάργκο όπλων στην Τουρκία, η κυβέρνηση Μέρκελ είναι αποφασισμένη να παραδώσει τα υποβρύχια. Ισχυρίζεται ότι πρόκειται αποκλειστικά για την τήρηση σύμβασης που υπογράφηκε το 2009. Ωστόσο, φαίνεται ότι οι γεωπολιτικές σκοπιμότητες διαδραματίζουν επίσης ρόλο.
Το Βερολίνο θέλει η Τουρκία να παραμείνει ισχυρή στρατιωτική δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο με πρόφαση ότι αντισταθμίσει τις αυξανόμενες ναυτικές δραστηριότητες της Ρωσίας. Στην πραγματικότητα, θέλει να έχει έναν δυνάμει εκπρόσωπο των συμφερόντων της στην Ανατολική Μεσόγειο. Το σκεπτικό του Βερολίνου δεν διαφέρει πολύ από εκείνο που το οδήγησε να διαμελίσει την πρώην Γιουγκοσλαβία.
Είναι προφανές ότι οι εξοπλιστικές προσπάθειες Ελλάδας και Τουρκίας δεν θα σταματήσουν εδώ. Οι Τούρκοι ήδη σχεδιάζουν την ναυπήγηση και άλλων μονάδων οραματιζόμενοι την δημιουργία μιας εγχώριας κλάσης φρεγατών και ενός ακόμη ελικοπτεροφόρου ιδίας κλάσης με το Anadolu, αλλά και διάφορα άλλα οπλικά συστήματα, όπως άρματα μάχης και μαχητικά. Εν τω μεταξύ συνεχίζει την κατασκευή drones και τη σχεδίαση νέων. Αυτά τα προγράμματα, όμως, έχουν αρχίσει να καθυστερούν λόγω των κυρώσεων. Αναμένεται, δε, να υπάρξουν και άλλα προβλήματα, καθώς οι προκλήσεις Ερντογάν ενισχύουν τις αντιδράσεις.
Αν και αρκετές δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και του Καναδά, έχουν επιβάλει –επίσημα ή ανεπίσημα– εμπάργκο όπλων στην Τουρκία, η κυβέρνηση Μέρκελ είναι αποφασισμένη να παραδώσει τα υποβρύχια. Ισχυρίζεται ότι πρόκειται αποκλειστικά για την τήρηση σύμβασης που υπογράφηκε το 2009. Ωστόσο, φαίνεται ότι οι γεωπολιτικές σκοπιμότητες διαδραματίζουν επίσης ρόλο.
Το Βερολίνο θέλει η Τουρκία να παραμείνει ισχυρή στρατιωτική δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο με πρόφαση ότι αντισταθμίσει τις αυξανόμενες ναυτικές δραστηριότητες της Ρωσίας. Στην πραγματικότητα, θέλει να έχει έναν δυνάμει εκπρόσωπο των συμφερόντων της στην Ανατολική Μεσόγειο. Το σκεπτικό του Βερολίνου δεν διαφέρει πολύ από εκείνο που το οδήγησε να διαμελίσει την πρώην Γιουγκοσλαβία.
Είναι προφανές ότι οι εξοπλιστικές προσπάθειες Ελλάδας και Τουρκίας δεν θα σταματήσουν εδώ. Οι Τούρκοι ήδη σχεδιάζουν την ναυπήγηση και άλλων μονάδων οραματιζόμενοι την δημιουργία μιας εγχώριας κλάσης φρεγατών και ενός ακόμη ελικοπτεροφόρου ιδίας κλάσης με το Anadolu, αλλά και διάφορα άλλα οπλικά συστήματα, όπως άρματα μάχης και μαχητικά. Εν τω μεταξύ συνεχίζει την κατασκευή drones και τη σχεδίαση νέων. Αυτά τα προγράμματα, όμως, έχουν αρχίσει να καθυστερούν λόγω των κυρώσεων. Αναμένεται, δε, να υπάρξουν και άλλα προβλήματα, καθώς οι προκλήσεις Ερντογάν ενισχύουν τις αντιδράσεις.
Γεωπολιτική αστάθεια
Πέραν της αγοράς φρεγατών, η Ελλάδα ενισχύει τις αεροπορικές δυνάμεις της που θα της δώσουν την ικανότητα αεροπορικής προστασίας ναυτικών μονάδων που επιχειρούν μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, αλλά και την δυνατότητα υπο-στρατηγικών πληγμάτων κατά της Τουρκίας. Πέραν των Rafale θα ενταχθούν σε υπηρεσία και τα αναβαθμισμένα F-16V.
Το Ισραήλ και κράτη του Κόλπου επίσης ενισχύουν τις ναυτικές τους δυνάμεις. Πρόσφατα το Ισραήλ παρήγγειλε σε δικά του ναυπηγεία τέσσερα νέα περιπολικά ανοικτής θαλάσσης, ενώ παρόμοια παραγγελία έκαναν πρόσφατα και τα Εμιράτα. Προς το παρόν και έως ότου οι ανάγκες παράκτιας προστασίας ολοκληρωθούν, δεν θα δούμε μεγαλύτερες παραγγελίες, αν και η αναβάθμιση των αεροπορικών δυνάμεων των χωρών αυτών προχωρά ακάθεκτα. Παράλληλα, η αναβάθμιση των γαλλικών στρατιωτικών δυνατοτήτων είναι προτεραιότητα για το Παρίσι. Η Γαλλία πλέον είναι η πρωτεύουσα στρατιωτική δύναμη της ΕΕ με μεγάλα συμφέροντα στην Ανατολική Μεσόγειο και στο Μαγκρέμπ.
Είναι βέβαιο, ότι οι συνομιλίες Ελλάδας-Τουρκίας δεν θα καταλήξουν σε τίποτα ευχάριστο, αν καταλήξουν κάπου. Αντ’ αυτού και ενώ συνεχίζονται οι συνομιλίες, οι τουρκικές προκλήσεις τόσο προς την Κύπρο, όσο και την Ελλάδα συνεχίζονται με διακυμάνσεις, εξωθώντας (ειδικά στην Κύπρο) τα πράγματα στην άκρη. Οι πιθανότητες πρόκλησης θερμού επεισοδίου έχουν αυτή την περίοδο μειωθεί, αλλά δεν είναι καθόλου αμελητέες, λόγω της τουρκικής στάσης.
Το ενδεχόμενο πρόκλησης γενικευμένης σύρραξης φαίνεται λιγότερο πιθανό, λόγω των αδυναμιών που μαστίζουν τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις. Η κούρσα εξοπλισμών, όμως, μάλλον στην αρχή της βρίσκεται, παρασύροντας και παίκτες εκτός περιοχής. Αυτοί επιχειρούν να εισβάλουν σε όποια κενά δημιουργούνται από την αστάθεια που προκαλεί η Άγκυρα και που εντείνεται από την επαμφοτερίζουσα στάση της ΕΕ.
Δημοσίευση σχολίου