Δεν χωρά αμφιβολία πως οι σχέσεις Ελλάδας-Ρωσίας, μετρούν αιώνες ιστορίας και σε μεγάλο βαθμό βασίζονται στην κοινή ορθόδοξη θρησκεία, κάνοντας τη Μόσχα ίσως τον πιο ελκυστικό πόλο έλξης για την Ελλάδα. Ωστόσο, αυτή η σχέση βασίστηκε και συνεχίζει εν μέρει να βασίζεται σε μύθους και δοξασίες, οι οποίοι έχουν σαφώς γεωπολιτικές και διπλωματικές προεκτάσεις.
Επισήμως, η Ελλάδα απέκτησε διπλωματικές επαφές με τη Ρωσία το 1828. Έκτοτε υπήρξαν πολλές διακυμάνσεις, θετικές και αρνητικές. Στο πρόσφατο παρελθόν, κατά τη δεκαετία της δεκαετίας του 2000, υπήρξε σύγκλιση απόψεων σε πολλά θέματα, όπως η ενέργεια (αγωγός Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη), έως την άμυνα (παραλίγο αγορά 415 BMP-3). Οι σχετικά καλές σχέσεις συνεχίστηκαν ως το 2018, όταν η Ελλάδα απέλασε δυο Ρώσους διπλωμάτες, που φέρεται να επιχείρησαν να επηρεάσουν πρόσωπα και καταστάσεις, κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών. Θα ήταν παράληψη αν δεν αναφέραμε πως είχε προηγηθεί η αποχώρηση του “ρωσόφιλου” μπλοκ από την προηγούμενη Κυβέρνηση, το οποίο κυκλοφορούσε τη φήμη περί ρωσικών δανείων, προκειμένου η Ελλάδα να ξεφύγει από τη μέγγενη των Μνημονίων.
Στο παρόν άρθρο θα επιχειρήσουμε να σκιαγραφήσουμε τις προσπάθειες της Ρωσίας να ασκήσει επιρροή στην Ελλάδα, κατά τα χρόνια πριν και μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και πως αυτή η προσπάθεια έχει αφήσει κατάλοιπα που φτάνουν ως τις μέρες μας.
Για πολλά χρόνια, ακόμη και πριν από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, υπήρξε ένας μύθος που εντέχνως και εσκεμμένα καλλιεργήθηκε στην Ελλάδα, ότι η Ρωσία, το λεγόμενο «Ξανθό Γένος», είναι ένας στενός σύμμαχος της Ελλάδας που θα στέκεται πάντα δίπλα της. Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν ιστορικά στοιχεία που να τεκμηριώνουν αυτήν την άποψη (στην πραγματικότητα, η ρωσική και σοβιετική εξωτερική πολιτική ήταν συχνά κατά της Ελλάδας), αυτή η αντίληψη είναι κοινή ακόμη και μέχρι σήμερα.
Πως ξεκίνησε ο μύθος του «Ξανθού Γένους»
Το 1751 περίπου, ο Έλληνας αρχιμανδρίτης και λόγιος Θεόκλητος Πολυειδής δημοσίευσε το “Όραμα του Αγαθάγγελου”, το οποίο αναφέρεται σε έναν ιερέα-μοναχό με το όνομα Ιερώνυμος Αγαθάγγελος που υποτίθεται ότι βίωσε προφητικό όραμα ενώ βρισκόταν στη Μεσσήνη της Ιταλίας το 1279 στο οποίο του είχαν αποκαλυφτεί αρκετές προφητείες.
Είναι ευρέως γνωστό ότι οι «προφητείες» ήταν πλαστογραφία και είχαν δημιουργηθεί και είχαν γραφτεί από τον Πολυειδή ώστε να είναι ασαφείς και διφορούμενες έτσι ώστε να μπορούν να ερμηνευτούν ποικιλοτρόπως.
Οι “προφητείες” του (ανύπαρκτου ως πρόσωπο) Αγαθάγγελου είναι το πιο διαδεδομένο κείμενο ολόκληρης της χρησμολογικής παράδοσης, που μετρά ήδη πάνω από 2,5 αιώνες ιστορίας (Αγαθαγγελισμός). Η επιλογή του ονόματος του Αγαθάγγελου (αγαθή αγγελία), παραπέμπει σε ένα “χαρμόσυνο” μήνυμα για τη σωτηρία και την ανύψωση του τότε (1750) σκλαβωμένου Ελληνισμού. Στη πορεία, το “μήνυμα” του Αγαθάγγελου θα ταυτιστεί με τη ρωσσοφιλία και το μύθο του “Ξανθού Γένους”, καθότι η “λύτρωση” -σύμφωνα πάντα με την “προφητεία”- θα ερχόταν μόνο μέσω της Ορθοδοξίας.
Σύμφωνα με τις «προφητείες», η Ελλάδα θα γινόταν μια από τις πιο ισχυρές χώρες του κόσμου, μέσω του Ορθόδοξου Χριστιανισμού,κάτι που ως επακόλουθο θα οδηγούσε στη δημιουργία μιας νέας Βυζαντινής Αυτοκρατορίας έως το 1840, με τη βοήθεια του «Ξανθού Γένους», που ο Αγαθάγγελος προέβλεπε ότι θα ήταν η Ρωσία. Μεταγενέστερες προσθήκες ενίσχυσαν την έννοια του «Ξανθού Γένους» στον προφητικό μύθο, και ενώ στα μέσα του 18ου αιώνα η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν ήδη σε παρακμή, η έννοια εξακολουθούσε να είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στους Έλληνες.
Συγκεκριμένα, η ιστορία του «Ξανθού Γένους» συνδέθηκε ακόμη περισσότερο με το όραμα του Αγαθάγγελου, μετά τους Ρωσοτουρκικούς πολέμους του 1768 – 1774 και 1787 – 1792, που και οι δύο κατέληξαν σε ρωσικές νίκες. Αυτά τα γεγονότα αύξησαν την πίστη στο ρόλο της Ρωσίας ως σωτήρα-προστάτη της Ελλάδας, παρά το γεγονός ότι το 1770, τα Ορλοφικά στην Ελλάδα, που υποκινήθηκαν από τη Ρωσία για να αποσπάσει την προσοχή των Οθωμανικών δυνάμεων κατά τους ρωσοτουρκικούς πολέμους του 1768 – 1774, κατέληξαν σε αποτυχία και οδήγησαν σε σφαγές μεταξύ του ελληνικού πληθυσμού.
Σύμφωνα με τον καθηγητή ιστορίας Lucien J. Frary, μια εξέγερση στην Ακαρνανία κατά των βαυαρικών εκκλησιαστικών μεταρρυθμίσεων το 1836, εμπνεύστηκε από τις ιστορίες του Αγαθάγγελου. Οι τρεις πρώτες εκδόσεις των “προφητειών” εμφανίστηκαν το 1837 και 1838 (μέχρι τότε, οι «προφητείες» κυκλοφορούσαν ευρέως σε φυλλάδια), όταν οι Ρωσόφιλοι είχαν μεγαλύτερη επιρροή στο κυβέρνηση και την Ιερά Σύνοδο.
Οι “Προφητείες του Αγαθάγγελου”, είχαν τεράστια απήχηση στην αυλή της Αικατερίνης Β’ στην Πετρούπολη και ενίσχυσε σημαντικά το φιλελληνισμό στις ευρωπαϊκές πόλεις, που ο Πολυειδής επισκέφθηκε. Ταυτόχρονα, προώθησαν το επαναστατικό πνεύμα των υπόδουλων Ελλήνων, επειδή προέλεγαν τη μελλοντική απελευθέρωση του υπόδουλου Ελληνισμού. Ίσως αποτελούν μια ύστατη υπόμνηση του οικουμενικού χαρακτήρα του Ελληνισμού, που σαφώς βασίστηκε στον πόθο των Ελλήνων για απελευθέρωση από τον Οθωμανικό ζυγό.
Φτάνοντας στις μέρες μας, ένας μεγάλος αριθμός «προφητειών» από Έλληνες αγίους και μοναχούς, οι οποίες ως επί το πλείστον έχουν αλυτρωτικό και ενίοτε καταστροφολογικό (για την Τουρκία) χαρακτήρα, ισχυρίζονται ότι η Κωνσταντινούπολη για άλλη μια φορά θα τεθεί υπό ελληνικό έλεγχο, είτε με θεϊκή παρέμβαση ή βοήθεια από τους Ρώσους (ή και τα δύο), είναι ευρέως διαδεδομένη σε πολλά ηλεκτρονικά δημοσιεύσεις.
Οι πιο διάσημες «προφητείες» προέρχονται από (τον αγιοποιημένο πλέον) μοναχό με το όνομα «Γέροντας Παϊσιος», ο οποίος υποτίθεται ότι, μεταξύ άλλων, προφήτευσε για το «Ξανθό Γένος» και τον ρόλο του στη βοήθεια της Ελλάδας για την αποκατάσταση
της λεγόμενης βυζαντινής δόξας.
Αν και αυτές οι «προφητείες» συχνά έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους, είναι ευρέως δημοφιλείς στην Ελλάδα, κυρίως στον ηλεκτρονικό και σπανιότερα στον έντυπο Τύπο. Οι προφητείες από αγίους, μοναχούς και γέροντες μοιράζονται εκατοντάδες αν όχι χιλιάδες
φορές μέσω των κοινωνικών μέσων. Εκτός από αλυτρωτισμό, ενίοτε έχουν ακόμη και αντισημιτική χροιά.
Πολλά -κυρίως ηλεκτρονικά- ΜΜΕ, δημοσιεύουν κατά καιρούς άρθρα με πηχυαίους τίτλους που ισχυρίζονται ότι οι “προφητείες” βρίσκονται πολύ κοντά στην εκπλήρωσή τους. Τα πιο πρόσφατα και συνάμα πιο κραυγαλέα παραδείγματα, κυκλοφόρησαν το 2015, μετά την κατάρριψη του ρωσικού Su-24 από τουρκικά F-16 και το 2018, με τη δολοφονία του Ρώσου πρέσβη στην Άγκυρα, Αντρέι Καρλόφ. Η “εκπλήρωση” ουδέποτε πραγματοποιήθηκε και ούτε πρόκειται.
Με βάση τα ανωτέρω, είναι φυσικό πως μια σεβαστή μερίδα των Ελλήνων, βλέπουν τον Πούτιν και τη Ρωσία να υπερτερούν σε σχέση με ΕΕ/ ΝΑΤΟ / ΗΠΑ. Αυτοί οι μύθοι καλλιεργούνται συστηματικά με τα χρόνια, και το γεγονός πως τις τελευταίες δεκαετίες η Ρωσία έχει ξεπεράσει το σοκ της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης, γινόμενη σταδιακά μια καπιταλιστική (και ολιγαρχική) υπερδύναμη, έχει αναθερμάνει τις ελπίδες πολλών Ελλήνων πως η Ρωσία θα έλθει προς βοήθεια της Ελλάδας όταν χρειαστεί.
Προς επίρρωση των ανωτέρω, μια έρευνα της ΔιαΝΕΟσις το 2018, διαπίστωσε πως ο Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ο πιο δημοφιλής πολιτικός στην Ελλάδα με ποσοστό 30%, ενώ την ίδια στιγμή, ο τότε πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, έλαβε ποσοστό μόλις 0,8%.
Δεν αποτελεί μυστικό πως η Ορθόδοξη Πίστη αποτελεί εργαλείο άσκησης μαλακής ισχύος της Ρωσίας. Το Πατριαρχείο της Μόσχας σε μεγάλο βαθμό επηρεάζεται από το Κρεμλίνο, ενώ διάφορες θρησκευτικές οργανώσεις αποτελούν εργαλεία άσκησης εξωτερικής πολιτικής. Θυμίζουμε την περίπτωση της “Αυτοκρατορικής Ορθόδοξης Παλαιστινιακής Ένωσης,” μιας οργάνωσης που φέρεται να προωθούσε ρωσικά συμφέροντα στην Ελλάδα. Η «Ένωση» δρα υπό την «αιγίδα» του Ρωσικού Κράτους για τη προώθηση των ρωσικών συμφερόντων σε διάφορες περιοχές, κάτι που έχει παραδεχτεί ακόμη και ο Ρώσος ΥΠΕΞ Σεργκέι Λαβρόφ, ενώ υπάρχουν αναφορές πως σχετίζεται ακόμη και με τις μυστικές υπηρεσίες της Ρωσίας.
Εξυπακούεται πως οι “προφητείες” και τα μυθεύματα περί “Ξανθού Γένους”, δεδομένης της προβολής τους από ΜΜΕ (ορισμένα με μεγάλη αναγνωσιμότητα) που είναι φίλα προσκείμενα στη Ρωσία, ή απλά “πουλάνε” αλυτρωτισμό για κέρδος, διαμορφώνουν ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινής γνώμης, αποσπώντας την προσοχή από πραγματικά προβλήματα.
Καταλήγοντας στο σήμερα, βιώνουμε έναν ιδιότυπο σουρεαλισμό, [από τις γαλλικές λέξεις sur (επάνω, επί) και réalisme (ρεαλισμός, πραγματικότητα)] όπου στα ελληνικά θα μπορούσε να αποδοθεί ως «πάνω ή πέρα από την πραγματικότητα», αναφορικά με αρκετούς συμπολίτες μας (του καναπέ), που στηρίζουν το μέλλον τους σε αλυτρωτικές “προφητείες”, που αποδεδειγμένα, με βάση τα προαναφερθέντα, όχι μόνο δεν μας ωφέλησαν, αλλά μάλλον μας έβλαψαν. Περιττό να πούμε πως οι γεωπολιτικές φιλίες δεν μπορούν να βασιστούν σε μυθεύματα.
Δημοσίευση σχολίου