Γιώργος Σκαφιδάς
Ρουκέτες από τη Χαμάς και αεροπορικές επιδρομές από το Ισραήλ το οποίο δείχνει να ετοιμάζεται και για χερσαίες στρατιωτικές επιχειρήσεις. Νεκροί εκατέρωθεν, στη Γάζα αλλά και στην ισραηλινή πλευρά, μεταξύ αυτών και πολλοί άμαχοι. Βίαια επεισόδια και ένταση στους δρόμους της Ιερουσαλήμ. Το σκηνικό της ανάφλεξης το έχουμε ξαναδεί πολλάκις, από το τέλος της δεύτερης ιντιφάντα (2000-2005) και έπειτα: το 2006, το 2009, το 2012, το 2014, το 2019… Το έχουμε ξαναδεί να «σκάει» και να «υποτροπιάζει» ανά διαστήματα, για διαφορετικά χρονικά διαστήματα και με κυμαινόμενη ένταση.Ωστόσο ο νέος κύκλος της έντασης μοιάζει να είναι ποιοτικά διαφορετικός για μια σειρά από λόγους που δεν έχουν να κάνουν μόνο με την ένταση, το πλήθος και το γεωγραφικό εύρος των ανταλλασσόμενων πυρών. Για μια σειρά από λόγους δηλαδή που δεν περιορίζονται στις χιλιάδες ρουκέτες που εξεπέλυσε η Χαμάς από τη Γάζα κατά πλήθους ισραηλινών πόλεων ή στις αεροπορικές επιδρομές του Ισραήλ κατά στόχων στη Γάζα και στο ενδεχόμενο χερσαίων στρατιωτικών επιχειρήσεων των Ισραηλινών. Ο τρέχων κύκλος της έντασης είναι, λοιπόν, διαφορετικός:
- Επειδή οι αραβο-εβραϊκές εθνοθρησκευτικές συγκρούσεις έχουν πια επεκταθεί και στους δρόμους πλήθους άλλων ισραηλινών πόλεων με μικτό πληθυσμό (χαρακτηριστική η περίπτωση της πόλης Λοντ, περίπου 15 χιλιόμετρα νοτίως του Τελ Αβίβ, που τέθηκε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης).
- Επειδή το Ισραήλ διανύει μακρά περίοδο πολιτικής αστάθειας έπειτα από τέσσερις βουλευτικές εκλογικές αναμετρήσεις μέσα σε διάστημα μόλις δύο ετών (από τον Απρίλιο του 2019 έως και τον Μάρτιο του 2021), φέροντας παράλληλα και το βάρος σκανδάλων διαφθοράς (με τον πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου να βρίσκεται στο εδώλιο).
- Επειδή έχουμε μια νέα διοίκηση στις ΗΠΑ, υπό τον Δημοκρατικό Τζο Μπάιντεν, με την Ουάσιγκτον να έχει όμως εν τω μεταξύ (η προηγούμενη διοίκηση Τραμπ) αναγνωρίσει την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ.
- Επειδή έχουν προηγηθεί οι επονομαζόμενες Συμφωνίες του Αβραάμ, που άνοιξαν τον δρόμο για την εξομάλυνση των δεσμών του Ισραήλ με χώρες του αραβικού κόσμου όπως είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και το Μαρόκο, αλλά και εκείνο το κατ’ όνομα «ειρηνευτικό όραμα» της κυβέρνησης Τραμπ για τη Μέση Ανατολή.
Αλλά και επειδή ξένοι παίχτες όπως η Τουρκία του Ερντογάν προσπαθούν να εργαλειοποιήσουν προς όφελός τους την ένταση ρίχνοντας απροκάλυπτα λάδι στη φωτιά του Παλαιστινιακού.
Οι ηγεσίες τουλάχιστον δύο κρατών του αραβικού κόσμου λέγεται πως είχαν κάνει προειδοποιητικές κρούσεις προς την πλευρά της Ουάσιγκτον ήδη από τον Απρίλιο, υπογραμμίζοντας το ενδεχόμενο ανάφλεξης στην περιοχή της Ιερουσαλήμ.
Οι ηγεσίες τουλάχιστον δύο κρατών του αραβικού κόσμου λέγεται πως είχαν κάνει προειδοποιητικές κρούσεις προς την πλευρά της Ουάσιγκτον ήδη από τον Απρίλιο, υπογραμμίζοντας το ενδεχόμενο ανάφλεξης στην περιοχή της Ιερουσαλήμ.
Πολλοί οι πυρήνες της έντασης
Οι τόνοι είχαν ήδη οξυνθεί τις περασμένες εβδομάδες με επίκεντρο γειτονιές της (κατεχόμενης από το Ισραήλ σύμφωνα με μεγάλο μέρος της διεθνούς κοινότητας) Ανατολικής Ιερουσαλήμ. Ο λόγος για γειτονιές όπως είναι η Σέιχ Ζεράχ ή Σέιχ Ζαράχ (Sheikh Jarrah) και η Σιλουάν (Silwan). Εβραίοι έποικοι έχουν προσφύγει στη δικαιοσύνη – επικαλούμενοι «τίτλους ιδιοκτησίας» που χρονολογούνται πριν από τον πόλεμο του 1948 – διεκδικώντας ως δικές τους τις οικίες Παλαιστίνιων που ζουν όμως σε αυτές τις γειτονιές εδώ και δεκαετίες, με τα κατώτερα δικαστήρια να αποφαίνονται πρωτοδίκως υπέρ της έξωσης των Παλαιστίνιων, τους Παλαιστινίους να ασκούν έφεση και την υπόθεση να οδηγείται στο Ανώτατο Δικαστήριο (που δεν έχει όμως καταλήξει σε κάποια τελική απόφαση).
Δεν πρόκειται για νέα υπόθεση. Με φόντο όμως τη γειτονιά της Σέιχ Ζαράχ και τον επαπειλούμενο νέο κύκλο εξώσεων, θα επανερχόταν στο προσκήνιο και το ευρύτερο θέμα-αγκάθι του επεκτεινόμενου και εντεινόμενου εβραϊκού εποικισμού και της εκδίωξης των Παλαιστίνιων από τις εστίες τους.
Και όλα αυτά… εν μέσω ραμαζανιού (12 Απριλίου-12 Μαΐου) αλλά και εν μέσω αντικρουόμενων επετείων, με την ισραηλινή γιορτή της «Ημέρας της Ιερουσαλήμ» (10 Μαΐου) για τη στρατιωτική νίκη στον πόλεμο του 1967 να προηγείται του παλαιστινιακού θρήνου της Νάκμπα-Καταστροφής (15 Μαΐου) για την ήττα στον πόλεμο του 1948. Και όλα αυτά παράλληλα… και σε μια περίοδο που ξεχωρίζει ως μετεκλογική μεν για τους Ισραηλινούς (που προσπαθούν να σχηματίσουν κυβέρνηση συνεργασίας έπειτα από τις εκλογές της 23ης Μαρτίου με το ενδεχόμενο όμως, εάν δεν τα καταφέρουν, να ξαναπάνε σε εκλογές μετά το καλοκαίρι, τις πέμπτες μέσα σε διάστημα 2,5 ετών), και ως προεκλογική από την άλλη για τους Παλαιστινίους (που είχαν προγραμματίσει βουλευτικές εκλογές για τις 22 Μαΐου και προεδρικές για τις 31 Ιουλίου).
Χαμάς εναντίον Φατάχ
Η Φατάχ του προέδρου της Παλαιστινιακής Αρχής Μαχμούντ Αμπάς πήρε την απόφαση να αναβάλει τις εκλογές που είχαν προγραμματιστεί για τις 22 Μαΐου, επικαλούμενη ως αιτία το ότι δεν θα μπορούσαν να ψηφίσουν σε αυτές οι Άραβες της Ιερουσαλήμ, με τη Χαμάς όμως του Ισμαήλ Χανίγια (που ελέγχει τη Λωρίδα της Γάζας) να αντιδρά έντονα εκφράζοντας τη διαφωνία της με την απόφαση αναβολής.
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο ανοικτών πολιτικο-εθνοτικο-θρησκευτικών πληγών (και με τις ενδοπαλαιστινιακές έριδες να επηρεάζουν αποφασιστικά τις εξελίξεις), το ποτήρι ξεχείλισε και τα μέχρι πρότινος φραστικά πυρά έγιναν πραγματικά… δημιουργώντας φόβους (υπερβολικούς, κατά κάποιους) ακόμη και για μια τρίτη ιντιφάντα.
Ελλάδα και Κύπρος
Ελλάδα και Κύπρος παρακολουθούν από την πλευρά τους στενά τις εξελίξεις, δίνοντας προσοχή στις ισορροπίες.
Με ανακοίνωση που εξέδωσε στις 11 Μαΐου, το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών υπογραμμίζει «την ανάγκη όπως όλες οι πλευρές προβούν σε ενέργειες που θα οδηγήσουν σε άμεση αποκλιμάκωση», υπενθυμίζοντας παράλληλα και τη θέση σύμφωνα με την οποία «η επίλυση της διένεξης μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων στη βάση της λύσης των δύο κρατών αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη συνολική ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή». Έκκληση προς όλες τις πλευρές να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση και να αποκλιμακώσουν θα απηύθυνε και το υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Τουρκία
Εκ διαμέτρου αντίθετη ήταν όμως η αντίδραση της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας, με τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και το περιβάλλον του (Ιμπραχίμ Καλίν, Φαρετίν Αλτούν, Ομέρ Τσελίκ κ.ά.) να αποκηρύττουν όλοι μαζί εν χορώ το Ισραήλ ως «κράτος τρομοκράτη» και «κράτος απαρτχάιντ» που «σκοτώνει παιδιά» και «φέρει την αποκλειστική ευθύνη για τη βία». Αξίζει να σημειωθεί πως οι τουρκικές αντιδράσεις υπήρξαν πιο «σκληρές» ακόμη και από εκείνες χωρών όπως είναι για παράδειγμα η Σαουδική Αραβία, το υπουργείο Εξωτερικών της οποίας καταδίκασε μεν την ισραηλινή «κατοχή» και εγκάλεσε το Ισραήλ, χωρίς όμως να χρησιμοποιήσει τις επικοινωνιακά βαριές κουβέντες που χρησιμοποίησε η Τουρκία.
Το καθεστώς Ερντογάν επιχειρεί παλαιόθεν να ενισχύσει την επιρροή του μεταξύ των μουσουλμάνων στη Μέση Ανατολή, εμφανιζόμενο ως υπερασπιστής των δικαιωμάτων τους. Σε αυτό το πλαίσιο, παίζει μεταξύ άλλων και το παλαιστινιακό χαρτί, μέσα όμως από ένα αντισημιτικό πρίσμα, φλερτάροντας με τη Χαμάς και την Ισλαμική Τζιχάντ.
Βρόμικο παιχνίδι από την Άγκυρα
Το σκηνικό το έχουμε ξαναδεί σε Συρία, Λιβύη, Ναγκόρνο Καραμπάχ και Ιρακινό Κουρδιστάν. Η Άγκυρα ποντάρει στην κλιμάκωσης της έντασης και στην επιδείνωση κάθε κρίσης, με απώτερο σκοπό να πατήσει πόδι (διπλωματικά, μιντιακά, στρατιωτικά) σε ξένα εδάφη υποστηρίζοντας ότι το κάνει για το «καλό» πληθυσμών τους οποίους χαρακτηρίζει «αδελφούς» («αδελφοί» Παλαιστίνιοι, Αζέροι, Λίβυοι, Τουρκοκύπριοι κ.ά.). Και αφού πατήσει πόδι, εν συνεχεία παρουσιάζεται ενώπιον της διεθνούς κοινότητα ως η δύναμη εκείνη που μπορεί να διαμεσολαβήσει και να δώσει λύσεις, είτε εκτονώνοντας την ένταση είτε αναλαμβάνοντας ρόλο τοποτηρητή.
Η ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών της Τουρκίας που μιλά για «τη σημασία της διεθνούς προστασίας των Παλαιστινίων πολιτών στο πλαίσιο των αποφάσεων του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας» είναι απολύτως ενδεικτική των τουρκικών διαθέσεων, όπως άλλωστε και οι επαφές που είχαν τις περασμένες ημέρες Ερντογάν και Τσαβούσογλου με σειρά μουσουλμάνων ηγετών για το συγκεκριμένο θέμα. Παράλληλα, ενδεικτικές των τουρκικών διαθέσεων είναι και οι προσωπικές επιθέσεις από την πλευρά της Τουρκίας στο πρόσωπο του Μπενιαμίν Νετανιάχου, επιθέσεις που αφήνουν όμως ανοιχτό ένα παράθυρο τουρκοϊσραηλινής προσέγγισης με το βλέμμα στραμμένο στη μετά-Νετανιάχου εποχή.
Αίγυπτος – Ιορδανία
Η ελληνική πλευρά από την άλλη, έχει βέβαια καλές σχέσεις με τον Νετανιάχου. Έχει, επίσης, κάθε λόγο να επιθυμεί την πολιτική σταθερότητα και την ηρεμία στο εσωτερικό ενός ισχυρού Ισραήλ, το οποίο όμως (για να μπορεί να είναι μακροπρόθεσμα σταθερό) θα πρέπει να καταφέρει κάποια στιγμή να προωθήσει την ουσιαστική προοπτική της επίλυσης του παλαιστινιακού ζητήματος λαμβάνοντας υπόψη και τις θέσεις-αξιώσεις της άλλης πλευράς.
Από εκεί και πέρα, ο μεγαλύτερος ρόλος που διεκδικεί η Τουρκία στην περιοχή προφανώς και θα έπρεπε να προκαλεί προβληματισμό στην ελληνική πλευρά, με την υποσημείωση ωστόσο ότι υπάρχουν και άλλες χώρες που ασκούν διαμεσολαβητική δράση στο Παλαιστινιακό και χρήζουν στήριξης όπως είναι η Αίγυπτος και η Ιορδανία, χώρες με τις οποίες Ελλάδα και Κύπρος έχουν συγκροτήσει τριμερή σχήματα συνεργασίας τα οποία και διατηρούν.
Πολιτικές εξελίξεις στο Ισραήλ
Αναφορικά τώρα με τον 71χρονο Νετανιάχου και το πολιτικό του μέλλον, διερωτάται κανείς μήπως η τρέχουσα κρίση τελικώς τον ευνοεί. Υπενθυμίζεται ότι προτού αρχίσουν να πέφτουν βροχή οι ρουκέτες, ο Ναφτάλι Μπένετ (κόμμα «Yamina») και ο Γιαΐρ Λαπίντ (κόμμα «Υπάρχει Μέλλον – Yesh Atid») ήταν κοντά στο να συγκροτήσουν κυβέρνηση συνεργασίας με τη συμμετοχή και του αραβικού κόμματος «Ra’am», πράγμα που δεν έγινε και πλέον, στη σκιά της έντασης και των συγκρούσεων, μοιάζει να έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα. Σύμφωνα μάλιστα με τις τελευταίες πληροφορίες (την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές), ο Μπένετ ήταν έτοιμος να γυρίσει την πλάτη στον Λαπίντ και να αρχίσει να διαπραγματεύεται τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας με την παράταξη Λικούντ του Νετανιάχου.
Αξίζει να σημειωθεί πάντως πως ακόμη και αν ο κεντροαριστερός Λαπίντ βρισκόταν στην κυβέρνηση και αναλάμβανε το υπουργείο Εξωτερικών όπως είχε ακουστεί, εκείνος το πιο πιθανό είναι πως θα ήταν επίσης «σκληρός» απέναντι στο καθεστώς Ερντογάν στο οποίο έχει εξάλλου ασκήσει κριτική.
Κατά τα λοιπά, εάν φανερώνει κάτι ο τρέχων κύκλος έντασης, αυτό είναι τον βαθμό στον οποίο το Παλαιστινιακό μπορεί να συνεχίσει να επηρεάζει τις εξελίξεις. Το μήνυμα του Ισμαήλ Χανίγια από το έδαφος του Κατάρ και τα αντι-ισραηλινά πανηγύρια σε Ιράν, Τουρκία και Λίβανο φανερώνουν ότι πολλές από τις παλαιές διαχωριστικές γραμμές παραμένουν.
Δημοσίευση σχολίου