Νίκος Μελέτης
Η υπογραφή της ελληνοϊταλικής συμφωνίας για τις θαλάσσιες ζώνες, η προοπτική των πολύ δύσκολων συνομιλιών με την Αίγυπτο και ο εφιάλτης του τουρκολυβικού μνημονίου, έχουν οδηγήσει τελικά σε ένα εσωτερικό ντιμπέιτ που καλύπτει όλο το φάσμα των τοποθετήσεων και θέσεων. Από την «εθνική προδοσία» έως τον «εθνικό θρίαμβο».
Καθώς ακολουθούν κρίσιμες διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο και μια διαρκής αντιπαράθεση με την Τουρκία με αφορμή το θέμα των θαλασσίων ζωνών, ο διάλογος αυτός πρέπει να γίνεται ανοικτά και με επιχειρήματα.
Είναι προφανές ότι η Συμφωνία που υπέγραψαν οι κ.Ντι Μάιο και Δένδιας είναι ένας συμβιβασμός μεταξύ δυο γειτονικών χωρών που μοιράζονται το μέλλον τους στο εσωτερικό της Ε.Ε. και επιχειρούν να προστατεύσουν με τον καλύτερο τρόπο τα συμφέροντα τους. Για την Ιταλία στην προκειμένη περίπτωση προείχε η διατήρηση των «ιστορικών» δικαιωμάτων των αλιέων της ώστε να μην χάσουν το δικαίωμα αλιείας έξω από τα σημερινά χωρικά ύδατα της χώρας μας των 6 ν.μ., ακόμη και στην ενδεχόμενη μελλοντική επέκταση τους έως τα 12 ν.μ.
Για την Ελλάδα προείχε να εξασφαλίσει την πρώτη υπογραφή συμφωνίας για οριοθέτηση ΑΟΖ, σε ένα μήνυμα περισσότερο πολιτικό ότι η μακροχρόνια αποχή από την άσκηση των δικαιωμάτων που προσφέρει στην χώρα μας η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (επικυρώθηκε το 1995) κάθε άλλο παρά έχει οδηγήσει σε αποδυνάμωση και τελικώς παραίτηση από τα δικαιώματα αυτά. Και η κίνηση αυτή έχει προφανή κρίσιμη σημασία λόγω των εξελίξεων με το τουρκολυβικό Μνημόνιο.
Οι συμβιβασμοί εκ μέρους της Ελλάδας δεν ήταν ευχάριστοι κυρίως στο θέμα των αλιευτικών δικαιωμάτων, αλλά πάντως δεν έχουν τον δραματικό χαρακτήρα που επιχείρησαν να προσδώσουν ορισμένοι παράγοντες της δημόσιας ζωής, που είχαν χειρισθεί μάλιστα την υπόθεση στο παρελθόν και γνωρίζουν πολύ καλά το παρασκήνιο και τους συσχετισμούς. Η παραχώρηση αφορά την αλίευση συγκεκριμένων ειδών (που σύμφωνα με τους αρμόδιους δεν αλιεύονται από τους Έλληνες αλιείς) από περιορισμένο αριθμό σκαφών και με τους περιορισμούς που θέτει η κοινή αλιευτική πολιτική της Ε.Ε.
Το άλλο θέμα αφορά τη μικρότερη επήρεια που προέβλεπε η Συμφωνία οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας του 1977, για τους Οθωνούς και τα Στροφάδια, οριοθέτηση η οποία έγινε τώρα αποδεκτή και ως πολλαπλό όριο για θαλάσσιες ζώνες και συνεπώς και για την ΑΟΖ.
Η οριοθέτηση του 1977 δεν έγινε με γεωμετρικό τρόπο και υπάρχουν πράγματι αποκλίσεις όμως έχουν υπάρξει αντισταθμίσματα σε άλλες περιοχές, δυτικά της Κεφαλονιάς (όπως επεσήμανε σε άρθρο του και ο καθηγητής Αγγ.Συρίγος),με αποτέλεσμα η τελική παρέκκλιση της μέσης γραμμής να είναι πολύ μικρή σε ότι αφορά την συνολική έκταση της υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ που αναλογεί σε κάθε πλευρά.
Οι «συμφωνημένες διαρρυθμίσεις» όπως αναφέρει η Συμφωνία του 1977 δεν συνιστούσαν αποδοχή της μειωμένης επήρειας νησιών (εξάλλου δεν είχε ακόμη ολοκληρωθεί η διαπραγμάτευση της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας), αλλά προσπάθεια καλή τη πίστει να βρεθεί οριοθέτηση δίκαιη και για τις δυο πλευρές.
Εξάλλου οι περιπτώσεις που η νομολογία έχει αποδώσει μειωμένη η μικρή επήρεια σε νησιά, είναι συγκεκριμένες και αφορούν ειδικές συνθήκες.
Για την Τουρκία που έσπευσε να... χαιρετίσει τη Συμφωνία με τον ισχυρισμό ότι η Ελλάδα έτσι αποδέχεται την τουρκική θέση περί επήρειας νησιών, ορθά υπενθύμισε το ΥΠΕΞ ότι με την αποδοχή εκ μέρους του κ. Τσαβούσογλου έστω και της μειωμένης επήρειας νησιών τότε ακυρώνεται στην πράξη το τουρκολυβικό Μνημόνιο. Καθώς ακριβώς το εφεύρημα της προβολής των «απέναντι» ακτών της Τουρκίας με την Λιβύη ,επετεύχθη με την εξαφάνιση της επήρειας των ελληνικών νησιών Ρόδου, Καρπάθου, Κάσου, Κρήτης και περιορισμό τους στα 6 ν.μ.
Με βάση αυτά τα δεδομένα η Ελλάδα ετοιμάζεται για την διαπραγμάτευση με την Αίγυπτο χωρίς κανείς να γνωρίζει αυτή τη στιγμή τις διαθέσεις της άλλη πλευράς. Μέχρι τώρα οι Αιγύπτιοι ζητούσαν την μερική οριοθέτηση μέχρι τον 28ο Μεσημβρινό προς ανατολικά, ώστε να αποφύγουν την συζήτηση της επήρειας του Καστελόριζου και της Στογγύλης και συγχρόνως να μην περάσουν το όριο που μέχρι τις 27 Νοεμβρίου 2019 έθεταν οι Τούρκοι ως καταρχήν εξωτερικό όριο των διεκδικήσεων τους επί της υφαλοκρηπίδας.
Όμως πλέον μετά το τουρκολυβικό μνημόνιο, αυτό το όριο του 28ου Μεσημβρινού έχει μετακινηθεί προς τα δυτικά φθάνοντας έξω από τα χωρικά ύδατα των 6 ν.μ. των νησιών Ρόδου -Καστελόριζου -Κάσου -Κρήτης. Έτσι είναι άγνωστο αυτή την στιγμή με ποια θέση θα εμφανισθούν οι Αιγύπτιοι.
Συγχρόνως δεν αναγνωρίζουν την επήρεια των μικρών νησιών νοτίως της Ιεράπετρας (Χρυσή, Κουφονήσι κ.α.) διεκδικώντας έτσι την μετακίνηση της μέσης γραμμής προς την πλευρά της Κρήτης. Εάν υπάρχει βούληση, η οποία μέχρι τώρα πάντως απουσίαζε, ακόμη και οι διαφορές αυτές που αφορούν την μερική οριοθέτηση και την απόκλιση της μέσης γραμμής λόγω του μη υπολογισμού πλήρους επήρειας σε ένα ή δυο μικρά νησιά (που έχουν «πλάτη» όμως στην Κρήτη η οποία έχει πλήρη επήρεια),θα μπορούσε να αναζητηθεί συμβιβαστική λύση.
Και η σημασία επίτευξης συμφωνίας με την Αίγυπτο είναι προφανής, καθώς επικαλύπτοντας σημαντικό τμήμα του τουρκολυβικού Μνημονίου αμφισβητείται εμπράκτως η τουρκολυβική οριοθέτηση και διαπιστώνεται η ύπαρξη διαφοράς.
Η επίτευξη συμβιβασμών στην διαδικασία οριοθετήσεων θαλασσίων ζωνών αποτελεί τον κανόνα.
Η συζήτηση για το ιστορικό των διαπραγματεύσεων με την Λιβύη, μας θέτει ενώπιος ενωπίω με το ερώτημα αυτό. Οι διαρροές των τελευταίων εβδομάδων ανέφεραν ότι η τελική διαπραγμάτευση με τους Λίβυους το 2010 ειχε οδηγήσει σε πρόταση που με υποχωρήσεις της Ελλάδας στο περίπου 3,7% της συνολικής έκτασης της υφαλοκρηπίδας με απόκλιση της μέσης γραμμής λόγω μειωμένης επήρειας νησιών όπως τα Στροφαδια , η Γαύδος κ.α., θα μπορούσε να είχε οδηγήσει σε συμφωνία. Η οποία φυσικά θα είχε κλείσει τον δρόμο στο Τουρκολυβικό Μνημόνιο και θα είχε διευκολύνει και τις συνομιλίες με την Αίγυπτο.
Ο αντίλογος ήρθε από τον ίδιο τον διαπραγματευτή της Ελλάδας πρέσβη Γ.Σαββαΐδη που σε άρθρο του στο Βήμα (14/6/2020) δηλώνει ότι απέρριψε τους δυο χάρτες που του παρουσίασαν οι Λίβυοι γιατί η «λιβυκή κίνηση ισοδυναμούσε με προσπάθεια ανταλλαγής παράνομων αξιώσεων (κλείσιμο της Σύρτης) με νόμιμα δικαιώματα (ελληνικών νησιών όπως Στροφάδες, Σαπιέτζα, Σχίζα, Γαύδος ,Χρυσή , Κουφονήσι)».
Και για τον λόγο ακόμη, ότι «αποδοχή της ιδέας θα δημιουργούσε επικίνδυνο προηγούμενο για άλλους καραδοκούντες, όχι μόνο τους Τούρκους αλλά και πιθανόν τους Αλβανούς».
Βεβαίως η διαπραγμάτευση αυτή ποτέ δεν έγινε και ούτε κατέληξε σε σημείο να χρειασθεί η πολιτική απόφαση για ένα συμβιβασμό. Γιατί η μειωμένη επήρεια των νησιών αυτών ,αντισταθμίζονταν (τουλάχιστον σύμφωνα με τον ένα χάρτη που είχαν καταθέσει οι Λίβυοι) με την μείζονα υποχώρηση της Λιβύης για μη υπολογισμό του κλεισίματος του κόλπου της Σύρτης. Καθώς το κλείσιμο του Κόλπου της Σύρτης (με την επίκληση της διάταξης περί ιστορικών κόλπων) είχε υπολογισθεί σε άλλες οριοθετήσεις της Λιβύης.
Δέκα χρόνια μετά και ενώ φυσικά κρίνουμε εκ των υστέρων δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η τότε «υποχώρηση» θα είχε θωρακίσει την χώρα μας η οποία τώρα θα ασκούσε κυριαρχικά δικαιώματα της σε οριοθετημένη περιοχή νότια και νοτιοδυτικά της Κρήτης και φυσικά θα μπορούσε να έχει στραφεί στην Αίγυπτο ,ώστε να κατοχυρώσει με σταθερές συμφωνίες τα κυριαρχικά δικαιώματα της στην Μεσόγειο.
Και η διαπίστωση αυτή δεν είναι σε καμιά περίπτωση άλλοθι για ,ελαστικοποίηση της αφετηριακής διαπραγματευτικής θέσης της Ελλάδας, ούτε για παραχωρήσεις και υποχωρήσεις από αυτό που προσφέρει στην χώρα μας το Δίκαιο της Θάλασσας. Το οποίο όμως δεν είναι απόλυτο και ευνοεί τους συμβιβασμούς . Διότι αξία έχει το κυριαρχικό δικαίωμα που κατοχυρώνεται και ασκείται και όχι αυτό που θεωρητικά διαθέτουμε, μέχρι να αμφισβητηθεί...
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου