Η Σένγκεν στα ζάρια

Των Γιάννη Μαστρογεωργίου και Γιώργου Παπούλια*

Το προσφυγικό και η υπόθεση της παραμονής της χώρας στη ζώνη Σένγκεν και οι πιο πρόσφατες εξελίξεις γύρω από το καυτό αυτό ζήτημα, ο απόηχος των σημαντικών συζητήσεων για τα μεγάλα διεθνή ζητήματα στο Νταβός, οι αψιμαχίες Κυβέρνησης – ασφαλισμένων για το ασφαλιστικό και η αδιέξοδη συζήτηση για το μέλλον της Κεντροαριστεράς, συνθέτουν την επικαιρότητα των ημερών.

Η Σένγκεν στα ζάρια

Οι προτάσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας μέσω του Τύπου (FT) και μέσω εξωφρενικών προτάσεων ευρωπαίων Υπουργών (Βέλγος Υπουργός Εσωτερικών για την Ελλάδα ως απέραντο χώρο υποδοχής προσφύγων), είναι από ανησυχητικές έως απαράδεκτες και επιτείνουν το κλίμα φόβου και αγωνίας των ευρωπαίων πολιτών.

Η αλληλογραφία μεταξύ Γιουνκέρ και κυβερνήσεων χωρών της Ευρωζώνης για το προσφυγικό ζήτημα, όπως δημοσιεύθηκε, θέτει την Ελλάδα σε ιδιαίτερα μειονεκτική θέση. Η πρόθεση να ενισχυθούν ακόμη περισσότερο τα Σκόπια για την φύλαξη των συνόρων τους και η περαιτέρω αυστηροποίηση στις μετακινήσεις και τη διέλευση από εκεί, θέτει την Ελλάδα σε ακόμη πιο μειονεκτική θέση. Το μπλοκάρισμα των προσφύγων στα βόρεια σύνορα με την ΠΓΔΜ θα είναι το πλέον σοβαρό μέτρο που πάρθηκε ως τώρα στην περίοδο της κρίσης αυτής. Η κίνηση αυτή θα αυξήσει την πίεση στο ήδη κλαταρισμένο σύστημα ασύλου της Ελλάδας, ενώ δυνητικά θα δημιουργήσει περισσότερα νομικά προβλήματα. Το 2011 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προειδοποίησε ότι το ελληνικό σύστημα ήταν «υποβιβασμένο». Αυτή η απόφαση ουσιαστικά απαγόρευσε στις χώρες της ΕΕ να μεταφέρουν πρόσφυγες πίσω στην Ελλάδα, αν αυτή ήταν η πρώτη χώρα υποδοχής, όπως ορίζονταν στους κανόνες της ΕΕ.

Οι πιέσεις για την άμεση δημιουργία των hot spots στα ελληνικά νησιά, εξελίσσονται σε μέσο πίεσης και εκβιασμού πλέον, απέναντι όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε μία από τις βασικές αρχές λειτουργίας της Ένωσης, την αλληλεγγύη και την ελεύθερη μετακίνηση πολιτών, ρισκάροντας την έναρξη μίας πορείας με άγνωστη κατεύθυνση. Οι πιέσεις αυτές αποκτούν επίσημο χαρακτήρα, μετά τη δημοσίευση του σχεδίου της έκθεσης αξιολόγησης της Σένγκεν για την Ελλάδα. Απαιτούνται ουσιαστικές βελτιώσεις για να διασφαλιστεί η ορθή εφαρμογή της διαδικασίας υποδοχής, καταγραφής, μετεγκατάστασης ή επιστροφής των μεταναστών, ώστε να αποκατασταθεί η κανονική λειτουργία της Συνθήκης Σένγκεν, χωρίς ελέγχους στα εσωτερικά σύνορα. Αυτός είναι ο απώτερος κοινός μας στόχος, δήλωσε χαρακτηριστικά ο Επίτροπος κ. Αβραμόπουλος. Το σχέδιο έκθεσης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα αμελεί σοβαρά τις υποχρεώσεις της και ότι υπάρχουν σοβαρές αδυναμίες στη διενέργεια ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα, οι οποίες πρέπει να εξαλειφθούν και να αντιμετωπιστούν από τις ελληνικές αρχές. Το θέμα αποκτά πλέον μεγαλύτερες διαστάσεις από αυτές που μπορούν να χειριστούν οι Υπουργοί Εσωτερικών και είναι σαφές πώς όπως γράφαμε στο προηγούμενο μας Δελτίο, η ουσιαστική συζήτηση θα γίνει στη Σύνοδο Κορυφής της 18ης Φεβρουαρίου.

Μία de facto εξίσωση της Ελλάδας παράλληλα με τις «ιδέες» για στρατόπεδο προσφύγων στην Αθήνα, θέτουν το ζήτημα σε επικίνδυνη τροχιά. Η de facto απομάκρυνση της Ελλάδας από την ζώνη ελεύθερης μετακίνησης της ΕΕ τέθηκε την προηγούμενη χρονιά στο τραπέζι, αφότου η χώρα αποδείχτηκε απροετοίμαστη στο να αντιμετωπίσει την άφιξη από θαλάσσης περισσότερων από 850.000 προσφύγων.

Τα δημοσιεύματα στον διεθνή τύπο, Financial Times, που βάζουν στο τραπέζι ακόμη και τη στεγανοποίηση των ελληνικών συνόρων προκειμένου να αναχαιτισθούν οι προσφυγικές ροές προς την Ε.Ε., με αντάλλαγμα τη διαγραφή μέρους του χρέους και χρηματοδοτικές διευκολύνσεις συνιστούν μία απαράδεκτη προσπάθεια να αποτελέσει το μείζον θέμα της ευρωπαϊκής ευθύνης συνδιαχείρισης των προσφυγικών ροών, ένα ιδιότυπο παζάρι δούναι και λαβείν που απάδει στο κύρος της Ένωσης.

Η συζήτηση για το μέλλον της ζώνης Σένγκεν εξελίσσεται παράλληλα με τη συζήτηση για τις επικείμενες αλλαγές της Συμφωνίας του Δουβλίνου ΙΙ. Ο Ολλανδός Πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε, στο Νταβός δήλωσε ότι «πριν σκοτώσουμε τη Συνθήκη Σένγκεν πρέπει να αλλάξουμε τη Συμφωνία του Δουβλίνου». Μπορούμε είπε να σώσουμε τη Σένγκεν αν αποκτήσουμε τον έλεγχο της κρίσης τις επόμενες 6-8 εβδομάδες. Ουσιαστικά ο Ολλανδός Πρωθυπουργός εκτιμά ότι η πιθανότητα της Ευρώπης να διατηρήσει τη συνοχή και την ελευθερία κινήσεως εντός των εσωτερικών της συνόρων, εκτείνεται έως την άνοιξη, όταν οι προσφυγικές ροές εξαιτίας και της βελτίωσης των καιρικών συνθηκών θα ενταθούν. Οι αλλαγές στη διαδικασία πολιτικού ασύλου σε σχέση με τη Συμφωνία του Δουβλίνου, όπου ο κάθε πρόσφυγας μπορεί να ζητήσει άσυλο από τη χώρα προορισμού του και όχι εισόδου πχ από την Ολλανδία και όχι την Ελλάδα, ενδεχομένως να προκαλέσει περισσότερες αντιδράσεις από όσες ίσως περιμένει ο Ολλανδός Πρωθυπουργός. Οι εκτιμήσεις, άλλωστε κάνουν λόγο για 3 εκ πρόσφυγες έως το 2018! Με βάση αυτές τις εκτιμήσεις είναι αδύνατον χώρες όπως η Ολλανδία, η Μ. Βρετανία, η Σουηδία κλπ, να δεχθούν αλλαγή στη Συμφωνία του Δουβλίνου, χωρίς θωράκιση των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης.

Τέλος, μία σημαντική και αθέατη ακόμα παράμετρος μίας πιθανής έξωσης της Ελλάδας από τη Σένγκεν, είναι η αντίδραση της ελληνικής κοινής γνώμης. Μετά τα αλλεπάλληλα σοκ περί Grexit, πάσης μορφής, τυχόν εξοβελισμός της χώρας και με δεδομένη την κάμψη της ικανοποίησης από την ΕΕ όπως καταγράφεται στις δημοσκοπήσεις, ίσως αποτελέσει τη θρυαλλίδα γενικευμένης αντίδρασης και δυσαρέσκειας απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιθανότητα με ανησυχητικές προεκτάσεις.

Αυτός ο κόσμος ο μικρός ο μέγας

Είθισται τα ΜΜΕ στην Ελλάδα να ασχολούνται με το ετήσιο φόρουμ στο Νταβός μόνο μέσα από την παρουσία των ελλήνων αξιωματούχων και τις συζητήσεις που έχουν με ομολόγους τους. Αυτή, όμως, είναι μία από τις πτυχές του σημαντικού φόρουμ. Το ετήσιο φόρουμ στην Ελβετία, αφορά πολύ σημαντικά ζητήματα παγκόσμιου βεληνεκούς, η εξέλιξη των οποίων θα επηρεάσει την πορεία της ανθρωπότητας τις επόμενες δεκαετίες.

Θα παρουσιάσουμε συνοπτικά τη μεγάλη – παγκόσμια - εικόνα όπως διαμορφώθηκε μέσα από τις ενδιαφέρουσες συζητήσεις του φόρουμ στο Νταβός:

1. Η προοπτική της κινεζικής οικονομίας παραμένει ισχνή με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας.

2. Άμεση συνέπεια, λοιπόν, του κινεζικού φρένου είναι η επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας. Δύσκολα θα επιβεβαιωθεί η εκτίμηση του ΔΝΤ για παγκόσμια ανάπτυξη της τάξης του 3,4%...

3. Οι προοπτικές για τον κλάδο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι αρκετά ελπιδοφόρες.

4. Βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη η 4η Βιομηχανική επανάσταση που αφορά τις προκλήσεις που δημιουργούν οι σύγχρονες τεχνολογίες που αυτοματοποιούν και καθιστούν περιττές πολλές ανθρώπινες εργασίες από την μεταποίηση έως την παροχή υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης. Οι μεγάλες αλλαγές στην αγορά εργασίας, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης της χρήσης ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης, θα έχουν ως αποτέλεσμα την καθαρή απώλεια 5,1, εκατ. θέσεων εργασίας τα επόμενα πέντε χρόνια σε 15 μεγάλες χώρες.

5. Η Ινδία αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση για επενδύσεις. Η χώρα βρίσκεται σήμερα στο επίπεδο πλούτου που ήταν οι ΗΠΑ το 1881 και διψά για ευκαιρίες.

6. Η επικεφαλής του ΔΝΤ υπογράμμισε ότι είναι στο χέρι της ΕΕ να εκμεταλλευθεί τις προσφυγικές ροές, ώστε ενσωματώνοντας μεγάλο μέρος των προσφύγων, να μπορέσουν να συμβάλλουν στην ενίσχυση της αναιμικής οικονομίας της.

 

7. Μπορεί η ατμόσφαιρα στο Νταβός να ήταν ανησυχητική για την παγκόσμια οικονομία, αλλά οι εκτιμήσεις όλων συνέκλιναν στην αισιόδοξη εκτίμηση ότι ο δείκτης της φτώχιας, τουλάχιστον, θα βελτιωθεί τα επόμενα χρόνια, καθώς μεγάλα τμήματα του πληθυσμού των αναπτυσσόμενων χωρών θα βελτιώνουν τη θέση τους.

* Ο κ. Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι Διευθυντής του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Ο κ. Γιώργος Παπούλιας είναι Πολιτικός Επιστήμονας – Συνεργάτης του Δικτύου

πηγή