CARNEGIE EUROPE
Της Judy Dempsey
Ο ρωσικός θύλακας του Καλίνινγκραντ είναι στριμωγμένος μεταξύ της Λιθουανίας και της Πολωνίας. Οι κάτοικοί του, ιδιαίτερα οι νέοι, βρίσκονται σε πολύ ευνοϊκή κατάσταση. Από τότε που το 2011 επετεύχθη μια ειδική συμφωνία μεταξύ Γερμανίας, Πολωνίας και Ρωσίας, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι άνθρωποι από το Καλίνινγκραντ μπορούν να περάσουν στην Πολωνία με ελάχιστο κόπο.
Σύμφωνα με αυτό το καθεστώς, οι κάτοικοι του Καλίνινγκραντ μπορούν να επισκεφθούν τις όμορες περιοχές της Πολωνίας χωρίς βίζα, με την προσκόμιση μιας ειδικής άδειας. Ο αντίκτυπος της ρύθμισης αυτής δεν πρέπει να υποτιμάται. Η συμφωνία έχει ανοίξει μια νέα σχέση, όχι μόνο μεταξύ της Πολωνίας και του Καλίνινγκραντ, αλλά και μεταξύ του ρωσικού θύλακα και της Γερμανίας.
Προς το παρόν, παρά την κρίση στην Ουκρανία, με τη συνέχιση της ανάμιξης της Ρωσίας στην Ανατολική Ουκρανία και της λοιμογόνου κριτικής της Μόσχας για την Δύση, τα συνοριακά περάσματα του Καλίνινγκραντ με την Πολωνία δεν έχουν καταστεί όμηροι της κρίσης. Η Ρωσία έχει διατηρήσει τα σύνορα ανοιχτά.
Για εκείνους που τάσσονται υπέρ των ταξιδιών χωρίς βίζα για άλλους Ανατολικοευρωπαίους εκτός της ΕΕ που επιθυμούν να εισέλθουν στην Ένωση, η περίπτωση του Καλίνινγκραντ θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα διδακτική.
Οι ηγέτες της ΕΕ που συμμετέχουν στη σύνοδο κορυφής της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης στη Ρίγα στις 21 και 22 Μαΐου πρέπει να το λάβουν υπόψη τους. Όπως έχουν τα πράγματα, οι περισσότεροι ηγέτες δεν έχουν καμία διάθεση να προβούν σε σαρωτικές υποσχέσεις ή ακόμα και σε τολμηρές δηλώσεις για το μέλλον των σχέσεων της ΕΕ με τις έξι χώρες που καλύπτονται από την εταιρική σχέση, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, τη Λευκορωσία, τη Γεωργία, τη Μολδαβία και την Ουκρανία.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες, ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, η Angela Merkel, η Γερμανίδα Καγκελάριος, είναι απορροφημένη με την κρίση στην Ουκρανία από τότε που η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία τον Μάρτιο του 2014 και αργότερα εισέβαλε σε τμήματα της ανατολικής Ουκρανίας. Η Merkel έχει αναλάβει το ρόλο του διαμεσολαβητή μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, σε μια προσπάθεια για τον τερματισμό των εχθροπραξιών, αν και μια μακροπρόθεσμη λύση παραμένει άπιαστη.
«Επιθυμούμε να συνεχίσουμε να ωθούμαι τα πράγματα προς τα εμπρός στο λεγόμενο φορμάτ της Νορμανδίας», είπε η Merkel στη διάρκεια συνέντευξης τύπου με τον Πρόεδρο της Ουκρανίας Petro Poroshenko, ο οποίος βρέθηκε στο Βερολίνο στις 13 Μαΐου. Το φορμάτ της Νορμανδίας έφερε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων τους ηγέτες της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Ουκρανίας και της Ρωσίας, οι οποίοι ήταν στην πρώτη γραμμή των προσπαθειών για την επίλυση της κρίσης στην Ουκρανία. «Είναι κουραστικό, είναι εξουθενωτικό, αλλά η Ουκρανία αξίζει όλη την υποστήριξη για την οικονομική πορεία της και την πορεία προς την ειρήνη», πρόσθεσε η καγκελάριος. «Η Γερμανία θα συνεχίσει αυτή την υποστήριξη».
Η υποστήριξη της Merkel προς την Ουκρανία ήταν ατρόμητη, όπως ακριβώς η κριτική της προς την Ρωσία ήταν ανένδοτη. Ωστόσο, επειδή υπάρχει ένας πόλεμος που διεξάγεται στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης, η Merkel δεν έχει άλλη επιλογή, από το να συνεχίσει να μιλά με τον Vladimir Putin, παρόλο που ο Ρώσος πρόεδρος έχει αθετήσει το λόγο του προς τη Merkel αρκετές φορές.
Επιπλέον, όσο η κρίση στην Ουκρανία συνεχίζεται, η Merkel είναι απρόθυμη να αναλάβει το όποιο μεγάλο ρίσκο με την Ανατολική Ευρώπη. Αυτό δεν γίνεται μόνον επειδή το Βερολίνο επιθυμεί να αποφύγει περαιτέρω ανταγωνισμό με την Μόσχα ή για να δώσει στον Putin μια επιπλέον ευκαιρία, λες και την χρειάζεται, για να υποστηρίξει τους φιλορώσους αντάρτες να καταλάβουν την πόλη της Μαριούπολης στη νοτιοανατολική Ουκρανία.
Η στάση της Merkel καθορίζεται επίσης και από την έλλειψη συναίνεσης ή όρεξης μεταξύ των 28 ηγετών της ΕΕ για το ποιά στρατηγική να υιοθετήσουν έναντι της Ανατολικής Ευρώπης ως σύνολο ή ως μεμονωμένες χώρες. Όπως υποστήριξαν οι μελετητές του Carnegie Thomas de Waal και Richard Youngs σε ένα πρόσφατο άρθρο, «οι επικρατούσες προοπτικές των κυβερνήσεων[της ΕΕ] είναι η αδράνεια και η γεωστρατηγική προσοχή».
Αυτή η προοπτική έχει ήδη διαμορφώσει την πολιτική της ΕΕ για τα Δυτικά Βαλκάνια. Πριν από καμιά δεκαετία, η περιοχή φάνταζε γεμάτη υποσχέσεις και η σχέση των Βρυξελλών και της περιοχής φάνταζε εξαιρετικά ελπιδοφόρα.
Όμως, η ΕΕ, η οποία είναι αγκυλωμένη σε μια επίσημη διαδικασία, όταν πρόκειται για τις διαπραγματεύσεις προσχώρησης, φαίνεται να έχει τυφλωθεί και, σίγουρα, να είναι ανήμπορη, ο τρόπος με τον οποίο οι περισσότερες χώρες των Δυτικών Βαλκανίων έχουν αντικαταστήσει μια πραγματική μεταρρυθμιστική πολιτική με τη διαφθορά, την άθλια διακυβέρνηση και την αύξηση της περιφρόνησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ελευθερίας του τύπου.
Τα μαθήματα των Δυτικών Βαλκανίων θα πρέπει να είναι αρκετά για να υπενθυμίσουν στους ηγέτες της ΕΕ γιατί η καλοήθης αμέλεια της Ανατολικής Ευρώπης το μόνο που θα καταφέρει θα είναι να κάνει αυτό το μέρος της γειτονιάς της Ευρώπης πιο ασταθές μακροπρόθεσμα. Αφήνοντας κατά μέρος το αν αυτό συμφέρει ή όχι τη Ρωσία, το ζήτημα αφορά τη δημοκρατία και την σταθερότητα. Το ένα δεν μπορεί να διατηρηθεί χωρίς το άλλο, παρά τα όσα ορισμένοι ηγέτες της ΕΕ θα ήθελαν να πιστεύουν.
Αυτός είναι ο λόγος που η σύνοδος κορυφής της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης στη Ρίγα δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά να είναι απλώς μια συνάντηση ρητορικής. Το παράδειγμα του Καλίνινγκραντ θα μπορούσε να επεκταθεί και στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης που δεν έχουν συμφωνίες για ταξίδια χωρίς βίζα με την ΕΕ. Οι υποστηρικτές ενός καθεστώτος χωρίς βίζα για τα κράτη αυτά μπορούν να ισχυρίζονται ότι επιτρέποντας στους ανθρώπους, ιδιαίτερα στη νέα γενιά, να ταξιδεύουν ανεμπόδιστα σε μια χώρα της ΕΕ, τους δίνει πρόσβαση σε ένα τρόπο ζωής. Αυτό δεν είναι υπερβολή, όπως δείχνει η περίπτωση του Καλίνινγκραντ.
Το Καλίνινγκραντ είναι σημαντικό για έναν άλλο λόγο. Οι Ρώσοι από το θύλακα δεν παραμένουν στην Πολωνία και δεν μετακινούνται σε άλλες χώρες της ΕΕ, σύμφωνα με Πολωνούς αξιωματούχους. Επιστρέφουν στην πατρίδα τους. Ναι, αν αυτοί κάνουν κατάχρηση της αδείας τους, ταξιδεύοντας μακρύτερα από κει που τους επιτρέπεται, οι άδειές τους θα κατάσχονται. Αλλά το σύστημα δείχνει ότι τα ταξίδια χωρίς βίζα μπορούν να λειτουργήσουν σε περιφερειακή βάση.
Επιπλέον, η ρύθμιση του Καλίνινγκραντ έχει δώσει στους νέους την ευκαιρία να σπουδάσουν στην Πολωνία. Αυτός είναι ένας λόγος παραπάνω για να επεκταθεί όσο το δυνατόν περισσότερο το πρόγραμμα ανταλλαγής φοιτητών Erasmus+, το οποίο θα δώσει σε περισσότερους νέους από την Ανατολική Ευρώπη, να σπουδάσουν σε ένα κράτος μέλος της ΕΕ.
Αυτές οι κυβερνήσεις της ΕΕ που τάσσονται κατά της εισαγωγής ενός πιο ευέλικτου καθεστώτος βίζας για την Ανατολική Ευρώπη μπορεί να κατηγορήσουν στο εσωτερικό τους τους κατά της μετανάστευσης και τους λαϊκιστές για τις θέσεις τους. Αλλά πρέπει η νεότερη γενιά της Ανατολικής Ευρώπης, η οποία επιθυμεί μια Ευρωπαϊκή προοπτική, να είναι όμηρος των λαϊκιστών; Και θα πρέπει οι ηγέτες της ΕΕ να κατηγορούν τους λαϊκιστές για τη δική τους έλλειψη στρατηγικής προς την Ανατολική Ευρώπη;
Δημοσίευση σχολίου