Του Jan Techau
Το παλαιότερο Ευρωπαϊκό όραμα είναι η ενοποίηση σε ένα ομοσπονδιακό υπερκράτος. Το δεύτερο παλαιότερο είναι η δημιουργία ενός στρατού της ΕΕ. Παρά την προφανή απελπισία της ότι αδυνατεί να υλοποιήσει και να θέσει σε λειτουργία ένα τέτοιο πράγμα, αυτή η τελευταία ιδέα ήταν εξαιρετικά ανθεκτική.
Το παλαιότερο Ευρωπαϊκό όραμα είναι η ενοποίηση σε ένα ομοσπονδιακό υπερκράτος. Το δεύτερο παλαιότερο είναι η δημιουργία ενός στρατού της ΕΕ. Παρά την προφανή απελπισία της ότι αδυνατεί να υλοποιήσει και να θέσει σε λειτουργία ένα τέτοιο πράγμα, αυτή η τελευταία ιδέα ήταν εξαιρετικά ανθεκτική.
Αν η κρίση της Ουκρανίας είναι ο λόγος για τον οποίο ο Jean-Claude Juncker, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ανέστησε την ιδέα στις 8 Μαρτίου σε μια συνέντευξη σε γερμανική εφημερίδα, τότε έκανε λόγο για έναν στρατό της ΕΕ, που θα μπορούσε να είναι χρήσιμος. Η πρόταση επισημαίνει την στρατηγική αδυναμία του παλιού κόσμου, εντός ενός όλο και πιο επικίνδυνου περιβάλλοντος. Η πρόταση Juncker, μάλιστα, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένδειξη ότι οι Ευρωπαίοι αρχίζουν να κατανοούν τη φύση και το μέγεθος της απειλής που έχει ανακύψει στην περιοχή της Ανατολικής γειτονιάς τους.
Στην πραγματικότητα, η ΕΕ απέχει έτη φωτός από τέτοιου είδους σχέδια. Υπάρχουν πολλοί λόγοι γι αυτό. Οι ευρωπαϊκές χώρες δηλώνουν ανοιχτά ότι η περιορισμένη στρατιωτική φιλοδοξία που διαθέτουν ενδέχεται να εξυπηρετηθεί καλύτερα δια του ΝΑΤΟ, παρά δια της ΕΕ. Εξίσου σημαντικό, είναι ότι οι αμυντικοί προϋπολογισμοί βρίσκονται υπό πίεση, αλλά απαιτούνται και μερικά από τα πολύτιμα κεφάλαια, για να δημιουργηθεί μια ουσιαστικά ανεξάρτητη επιχειρησιακή ικανότητα της ΕΕ, να είναι διαθέσιμα.
Επίσης, δεν είναι απολύτως σαφές αν οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν αρκετή εμπιστοσύνη να εξαρτηθούν πλήρως στρατιωτικά από κάπου αλλού, χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες ως τον εξωτερικό μεσολαβητή και εγγυητή. Και πάρα πολλά κράτη μέλη, το πιο σημαντικό, το αναντικατάστατο Ηνωμένο Βασίλειο, φοβούνται έναν στρατό της ΕΕ που θα αντέγραφε τις δομές και θα αποσυνέδεε, εντελώς, την ΕΕ από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Όπως και αυτή καθ’ αυτή η ιδέα του ίδιου του στρατού της ΕΕ, αυτά τα αντεπιχειρήματα δεν είναι και πολύ καινούργια. Αλλά το σοκ από την κρίση στην Ουκρανία υπενθύμισε στους Ευρωπαίους δύο πράγματα: πόσο περιορισμένες είναι οι επιχειρησιακές στρατιωτικές τους δυνατότητες, και, ως εκ τούτου, πόσο εξαρτημένοι είναι από τις Ηνωμένες Πολιτείες για να κρατηθούν ασφαλείς.
Όπως πάντα στην Ευρώπη, η αναγνώριση αυτή ενεργοποιεί δύο διαφορετικές αντιδράσεις. Η πρώτη είναι η αποδοχή της ευρωπαϊκής εξάρτησης και η υποστήριξη της αυξανόμενης βοήθειας των ΗΠΑ. Η δεύτερη είναι η έμφαση στο πόσο σημαντική είναι η μικρότερη εξάρτηση.
Ουσιαστικά, αυτές οι διαφορετικές προσεγγίσεις τονίζουν το πανάρχαιο χάσμα μεταξύ των Ατλαντιστών και των Γκολικών. Τα ευρωπαϊκά έθνη έχουν δώσει μια σαφή ατλαντιστική απάντηση στην κρίση της Ουκρανίας, θέτοντας σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο πρόγραμμα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ για να καθησυχάσουν τα Ανατολικά μέλη της συμμαχίας.
Αλλά τα Γκολικά όνειρα της ανεξαρτητοποίησης από τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν πεθάνει, και θα μπορούσαν ακόμη να βρίσκονται πίσω από τον Junker. Τελικά, διόρισε έναν νέο-Γκωλικό Γάλλο πρώην Ευρωπαίο Επίτροπο τον Michel Barnier, ως επιτετραμμένο του στην επιτροπή σχετικά με την ασφάλεια και την άμυνα.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι σήμερα, αυτή η παλιά διαίρεση είναι ουσιαστικά άνευ σημασίας. Ακόμη και οι Ηνωμένες Πολιτείες, πολύ επικριτικές της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας της ΕΕ, τώρα έχουν υιοθετήσει μια πολύ πραγματιστική προσέγγιση του ό,τι οδηγεί σε περισσότερες Ευρωπαϊκές δυνατότητες είναι ευπρόσδεκτο.
Επίσης, δεν είναι απολύτως σαφές αν οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν αρκετή εμπιστοσύνη να εξαρτηθούν πλήρως στρατιωτικά από κάπου αλλού, χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες ως τον εξωτερικό μεσολαβητή και εγγυητή. Και πάρα πολλά κράτη μέλη, το πιο σημαντικό, το αναντικατάστατο Ηνωμένο Βασίλειο, φοβούνται έναν στρατό της ΕΕ που θα αντέγραφε τις δομές και θα αποσυνέδεε, εντελώς, την ΕΕ από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Όπως και αυτή καθ’ αυτή η ιδέα του ίδιου του στρατού της ΕΕ, αυτά τα αντεπιχειρήματα δεν είναι και πολύ καινούργια. Αλλά το σοκ από την κρίση στην Ουκρανία υπενθύμισε στους Ευρωπαίους δύο πράγματα: πόσο περιορισμένες είναι οι επιχειρησιακές στρατιωτικές τους δυνατότητες, και, ως εκ τούτου, πόσο εξαρτημένοι είναι από τις Ηνωμένες Πολιτείες για να κρατηθούν ασφαλείς.
Όπως πάντα στην Ευρώπη, η αναγνώριση αυτή ενεργοποιεί δύο διαφορετικές αντιδράσεις. Η πρώτη είναι η αποδοχή της ευρωπαϊκής εξάρτησης και η υποστήριξη της αυξανόμενης βοήθειας των ΗΠΑ. Η δεύτερη είναι η έμφαση στο πόσο σημαντική είναι η μικρότερη εξάρτηση.
Ουσιαστικά, αυτές οι διαφορετικές προσεγγίσεις τονίζουν το πανάρχαιο χάσμα μεταξύ των Ατλαντιστών και των Γκολικών. Τα ευρωπαϊκά έθνη έχουν δώσει μια σαφή ατλαντιστική απάντηση στην κρίση της Ουκρανίας, θέτοντας σε εφαρμογή ένα φιλόδοξο πρόγραμμα στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ για να καθησυχάσουν τα Ανατολικά μέλη της συμμαχίας.
Αλλά τα Γκολικά όνειρα της ανεξαρτητοποίησης από τις Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν πεθάνει, και θα μπορούσαν ακόμη να βρίσκονται πίσω από τον Junker. Τελικά, διόρισε έναν νέο-Γκωλικό Γάλλο πρώην Ευρωπαίο Επίτροπο τον Michel Barnier, ως επιτετραμμένο του στην επιτροπή σχετικά με την ασφάλεια και την άμυνα.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι σήμερα, αυτή η παλιά διαίρεση είναι ουσιαστικά άνευ σημασίας. Ακόμη και οι Ηνωμένες Πολιτείες, πολύ επικριτικές της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας της ΕΕ, τώρα έχουν υιοθετήσει μια πολύ πραγματιστική προσέγγιση του ό,τι οδηγεί σε περισσότερες Ευρωπαϊκές δυνατότητες είναι ευπρόσδεκτο.
Άλλοι, όπως και εγώ, υποστηρίζουν ότι η μεγαλύτερη ανεξαρτησία της ΕΕ, όχι μόνον θα επιτρέψει στους Ευρωπαίους να αναλάβουν ορισμένες αποστολές σε γειτονικές χώρες της Ένωσης, τις οποίες οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι λιγότερο πρόθυμες να αναλάβουν αυτές τις ημέρες. Μεγαλύτερη αυτονομία της ΕΕ θα καταστήσει επίσης τους Ευρωπαίους πιο ενδιαφέροντες στρατιωτικούς εταίρους για τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενισχύοντας έτσι τον Ατλαντισμό, όχι αποδυναμώνοντας τον. Μια τέτοια κίνηση θα δώσει επίσης στους Ευρωπαίους λίγο μεγαλύτερη επιρροή επί των ΗΠΑ στη λήψη αποφάσεων, θα είναι μια θετική παρενέργεια.
Αλλά το πραγματικά σημαντικό ζήτημα, από στρατηγική άποψη, είναι το εξής: Πόσο ανεξάρτητη στρατιωτικά θα ήταν η ΕΕ, αν πραγματικά διέθετε τον δικό της στρατό;
Η απάντηση είναι: όχι πολύ ανεξάρτητη.
Ο λόγος για αυτά τα ψέματα βρίσκεται σε μια παλιά στρατηγική αλήθεια η οποία σε πολλούς Ευρωπαίους είτε δεν αρέσει ή δεν έχουν καν επίγνωσή της: τελικά, η ευρωπαϊκή ασφάλεια βασίζεται στην εκτεταμένη αποτροπή των ΗΠΑ μέσω του ΝΑΤΟ. Με άλλα λόγια, οι Ευρωπαίοι βασίζονται στο πυρηνικό οπλοστάσιο των ΗΠΑ για την ελευθερία και την ειρήνη τους και για το γεγονός ότι δεν μπορούν να εκβιαστούν πολιτικά. Η στρατηγική διαφορά μεταξύ των συμμάχων του ΝΑΤΟ της Πολωνίας, της Γερμανίας και των Κάτω Χωρών, αφενός και του μη-μέλους της Ουκρανίας, αφετέρου, είναι η πυρηνική ομπρέλα των ΗΠΑ.
Καθώς οι Ευρωπαίοι θα είναι ανίκανοι να ταιριάξουν ή να αντικαταστήσουν αυτή την απόλυτη εγγύηση ασφάλειας με τα δικά τους πυρηνικά όπλα (τα γαλλικά και βρετανικά πυρηνικά δεν είναι πολύ σχετικά σε αυτήν την εξίσωση), η Ευρώπη θα εξακολουθήσει να εξαρτάται από την αποτρεπτική ικανότητα των ΗΠΑ για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Η εξάρτηση αυτή έχει αποφασιστική επιρροή επί του προτεινόμενου συμβατικού στρατού της ΕΕ. Κάθε στρατιωτική δύναμη που οι Ευρωπαίοι θα μπορούσαν να είναι σε θέση να δημιουργήσουν θα πρέπει να είναι στενά συνδεδεμένη με τα σχέδια άμυνας και εκτάκτων αναγκών των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Θα ήταν αδιανόητο, και εντελώς επικίνδυνο, για μια ανεξάρτητη ένοπλη δύναμη της ΕΕ να ακολουθήσει τα δικά της σχέδια χωρίς τη στενή συνεργασία με τους ιθύνοντες στο Λευκό Οίκο, το Πεντάγωνο και το αρχηγείο του ΝΑΤΟ. Ο πάροχος της στρατηγικής αποτροπής δεν θα αποκόψει τη συμβατική πλευρά του νομίσματος και να την αφήσει να τρέξει ελεύθερα.
Η ενσωμάτωση μιας δύναμης της ΕΕ με τον τρόπο αυτό, φυσικά, δεν θα ήταν αδύνατη. Αλλά θα κάνει μια τέτοια δύναμη πολύ λιγότερο ανεξάρτητη από όσο θα ήθελαν να είναι οι Γκολικοί ονειροπόλοι. Στην πραγματικότητα, ο στρατός της ΕΕ θα πρέπει να λάβει έγκριση από την Ουάσιγκτον για οποιαδήποτε σημαντική επιχείρηση επρόκειτο να ξεκινήσει. Υπάρχει μόνο μία υπερδύναμη στην Ευρωπαϊκή ασφάλεια, και αυτή δεν είναι η ΕΕ. Δεν θα σηκωθούν τα πόδια να χτυπήσουν το κεφάλι, όσο κι αυτό πληγώνει την Γκολική υπερηφάνεια.
Οι Ευρωπαίοι δεν θα πρέπει να τρέφουν αυταπάτες: εξαρτώνται και θα εξακολουθήσουν να εξαρτώνται από την Ουάσιγκτον. Οι Ατλαντιστές, βασικά, έχουν κερδίσει.
Τώρα που παγιώθηκαν, ας επικεντρωθούν στο πραγματικό στρατηγικό ζήτημα στην Ευρωπαϊκή ασφάλεια σήμερα: πώς να κάνει το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ που εγγυάται την ασφάλεια, καθώς μια επίθεση εναντίον ενός συμμάχου είναι επίθεση εναντίον όλων, την αξιόπιστη αποτρεπτική δύναμη που πρέπει να είναι. Για το σκοπό αυτό, οι Ευρωπαίοι πρέπει να βελτιώσουν τις στρατιωτικές τους δυνατότητες, το συντομότερο δυνατόν, και οι Αμερικανοί πρέπει να ενισχύσουν σημαντικά την παρουσία των στρατευμάτων τους σε Ευρωπαϊκό έδαφος. Τα θεωρητικά, εγκεφαλικά πειράματα σχετικά με τους στρατούς φαντάσματα μπορούν να περιμένουν.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου