ΤΟΥ ΑΝΤΩΝΗ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΙΔΗΜε δεδομένο τον βαρύτατο τραυματισμό που έχει υποστεί η Ελλάδα του 2013 – στην καθημερινότητα των Ελλήνων: αυτό μετράει στα χρόνια μας πάνω απ’ όλα. στην αίσθηση αυταξίας και «ρόλου» του πολιτικού συστήματος: μην το υποτιμούμε κι αυτό. στην θέση της Ελλάδας στις περιφερειακές ισορροπίες: αυτό υπόσχεται/απειλεί εξελίξεις. στην αξιοπρέπεια των ανθρώπων που ζούμε σ’ αυτήν την Νοτιοανατολική άκρια της Ευρώπης, στα Ανατολικά της Μεσογείου, στην τομή της «σύγκρουσης των πολιτισμών»: μην την υποτιμάτε την σημασία της αξιοπρέπειας… – έτσι όπως βρέθηκε να λειτουργεί στα πλαίσια της «Ευρώπης» των καιρών μας, αναμενόμενο ή μάλλον αναπόφευκτο ήταν να επανέλθει με ένταση στο προ- σκήνιο η συζήτηση για το ανήκειν της χώρας και των ανθρώπων τους. (Πρόσεξες, ελπίζουμε, φίλε αναγνώστη ότι δεν – δεν ! – καταγράψαμε κάποια σχέση αιτίου-αιτιατού μεταξύ της λειτουργίας της Ελλάδας στα πλαίσια της «Ευρώπης» και της μεγάλης κρίσης που έφερε τον κατ’ εμάς βαρύτατο τραυματισμό. Τα αίτια και οι ρίζες της κρίσης εί- ναι μια συζήτηση που ούτως ή άλλως διασυνδέε- ται στενά με το επιχείρημα αυτού του σημειώματος. Οπότε, ας μην πέσουμε στην παγίδα κλασσικής petitio principii…).
Από την εποχή της υπορρέουσας διαφοράς μεταξύ μιας προσέγγισης Κοραή και εκείνης του Ρήγα μέχρι το Καραμανλικό «ανήκομεν εις την Δύσιν» και την Παπανδρεϊκή – αρχική, πολύ αρχική – Βαλκανική/Μεσογειακή αναζήτηση, ή πάλι την Σημιτική επιλογή της Γερμανικής πρόσδεσης «μέσω Ευρωζώνης», η συζήτηση γύρω από το ανή- κειν έχει ένα σταθερά επανερχόμενο γνώρισμα: την σχηματοποίηση, την υπεραπλούστευση.
Εκείνο που μαθαίνουμε όλοι από τα σχολικά θρανία (είτε της εποχής που η Επανάσταση του Εικοσιένα ήταν απροβλημάτιστα εθνική παλιγγενεσία, είτε εκείνης όπου έγινε αστική/κοινωνική μετάβαση. είτε της εποχής που θρήνησε την σφαγή στην Σμύρνη και την Μικρασιατική Καταστροφή, είτε εκείνης που «έπαιξε» με τον συνωστισμό στην ίδια αποβάθρα της Σμύρνης) ως πρώιμη λογική ένταξης σε σφαίρες Μεγάλων Δυνάμεων με Αγγλικό-Γαλλικό-Ρωσσικό κόμμα, με νωπή την μνημη της όχι-απόλυτα-εσκεμμένης επιλογής των τριών ναυάρχων στο Ναβαρίνο, ήρθε και βρήκε την απόλυτη συνέχεια στην επιλογή μεταξύ Δυνάμεων της Αντάντ και Κεντρο-Ευρωπαϊκών Δυνάμεων (δηλαδή: μεταξύ Βενιζελικών και Κωσνταντινικών), πάντως στην μετά τον Β ́ Παγκόσμιο πόλε- μο «επιλογή» στρατοπέδου στην σκιά της Γιάλτας. Πώς λοιπόν να μην φωλιάσει η υπεραπλούστευση στα πολιτικά αντανακλαστικά; Όταν μάλιστα είναι τόσο βολική για την ευθύγραμμη αναπαραγωγή της πολιτικής τάξης;
Η υπαγωγή σε «επιρροές» δημιουργεί (και διατηρεί) ανεμπόδιστες πολιτικές διαδρομές: αρκεί να διαβάσει κανείς τον Paul Porter για τα αμέσως μεταπολεμικά χρόνια και την σχέση Αμερικανικής Βοήθειας – Ελλήνων πολιτικών (τον προσέφερε στον ευρύτερο κοινό μετά από χρόνια δουλειάς στα Αμερικανικά αρχεία ο Μιχ. Ψαλιδόπουλος, «Ζητείται ένα θαύμα για την Ελλάδα»), που τώρα θα συμπληρωθεί με τις μαρτυρίες των J. Maynard, R. Gillmor, H. Alderfer, J. Coppock και E. Tenenbaum από ανάλογη περίοδο (πάλι δουλειά του Μιχ. Ψα- λιδόπουλου, «Επιτηρητές σε απόγνωση», υπό έκδοση στις Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις), για να δει πόσο ακίνητο υπήρξε το υπόστρωμα της Ιστορίας από τα χρόνια του Σχεδίου Μάρσαλ μέχρις εκείνα της Τρόϊκας των Thomsen/Mors/Masuch, ή της Task Force του Reichenbach και της Βορειο-Ελλαδικής (κυρίως) παρουσίας Fuchtel.
Ακίνητο, ή μάλλον επανερχόμενο, ως προς τις σχέσεις της ιθαγενούς νομενκλατούρας με την βολική ξένη παρουσία – αναγωγή – υπαγωγή.
Όμως τι νόημα έχει να αναζητεί κανείς τα όρια (αρνητικά) της υπεραπλούστευσης ή της βολικής πολιτικής επιλογής στην ρίζα του ανήκειν/της ένταξης (με τις δυο έννοιες να είναι ταυτόσημες ή έστω συγγενικές μόνον εξ υφαρπαγής, ή πάλι από «πολιτική επιλογή» που όχι σπάνια αποτελεί – και αυτή – μορφή υφαρπαγής της λαϊκής συναίνεσης), αν δεν είναι να βγάλει κάποια λειτουργικά συμπεράσματα απ’ αυτήν την διαδρομή; Ιδού κά- ποιες προτάσεις:
- Όσες φορές φορτώθηκε η έννοια του ανήκειν με βαρύ πολιτικό περιεχόμενο, στην τε- λευταία τουλάχιστον στροφή της πορείας της Ελλάδας – ας πούμε: της Μεταπολίτευσης – αυτό συνέβη για να υπάρξει μια (οριστική, νομίζαμε, μας είπαν, δεχθήκαμε…) επανάπαυση. Μια ανάθεση της ευθύνης των επιλογών – ιδίως: των δύσκολων επιλογών – στους μηχανισμούς ή/και στις σχέσεις ισχύος τωνχώρων όπου (θεωρήσαμε ότι) ανήκαμε.
- Όσο οι Καραμανλικές, όσο και οι Ανδρεο- Παπανδρεϊκές/αναθεωρητικές και οι Σημιτικές αναφορές σε «υπήνεμους λιμένες» – την ΕΟΚ, ύστερα της Ευρωζώνης – ή πάλι σε «ωφελήματα από την ιδιότητα του πλήρους μέλους» – θυμηθείτε τα ΜΟΠ και τα δι- αδοχικά «Πακέτα», ανακαλέστε στην μνήμη την (υποτιθέμενη) ασπίδα προστασίας, βα- σικά αντιστοιχούσαν σε εναπόθεση ευθύνης των δικών μας επιλογών στους ώμους «εκείνων». Όταν λοιπόν έφθασε η ώρα των Μνημονίων ή αν προτιμάτε των Προγραμμάτων Προσαρμογής κατά ΓΑΠ, κατά ΒΒ, κατά Λουκά Παπαδήμο, ήδη κατά Σαμαρά/ Στουρνάρα, ο αυτοματισμός της απόσει- σης της ευθύνης για τα δύσκολα (ήδη: τα εξαιρετικά επώδυνα) που τα φορτώνονται «εκείνοι» (στους οποίους «ανήκομεν») και η διατήρηση της προσδοκίας ενίσχυσης/στήριξης/διάσωσης, αποτελούσαν πλέον εξαρτημένο αντανακλαστικό.
Όσες φορές αναζητήθηκαν εναλλακτικές, είτε μέσα στα πλαίσια του εκάστοτε ανήκειν –θυμηθείτε τους μήνες συζήτησης για το αν η «διάσωση» του 2010 όφειλε να είναι «Ευρω- παϊκή», μέσω ΔΝΤ ή συνδυασμένη – είτε με διάθεση αντιθετική – αναζήτηση ερεισμά- των σε κάποια χρηματοδότηση από Κίνα, ή από Ρωσσία ή από τον Κόλπο: εδώ η Κύπρος του 2013 επανέλαβε εφιαλτικά εκείνο που η Ελλάδα του 2010 είχε επιχειρήσει με μεγαλύτερη ελαφρότητα, αλλά και υπό πολύ λιγώτερο βίαιες συνθήκες… – αποδείχθηκε ότι η ίδια η εναλλακτικότητα υπήρχε μόνο στον νου τον δικό μας.
Των συζητούντων. Για να ανήκεις «κάπου», χρειάζεται και να σε θέλουν: θα’λεγε κανείς ότι οι τραγικές μνήμες του τέλους της δεκαετίας του ́40 για ένα ολόκληρο τμήμα του πολιτικού φά- σματος της Ελλάδας, θα είχαν ενσωματωθεί στο κύτταρό μας. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει: ο Μόσκοβος των Ορλωφικών είναι πιο βαθιά μέσα μας, ως φαίνεται…
Όσες φορές ιδεολογικοποιήθηκε η θεωρη- τικοποιήθηκε αυτή η συζήτηση για το ανήκειν – δηλαδή.. πάντοτε! – η ροπή προς την υπεραπλούστευση και την στατική ενατέ- νιση των πραγμάτων κατανίκησε ό,τι το πρακτικό και χρηστικό. Η συζήτηση γύρω από τις «αγορές» και τις λειτουργίες του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος, που θα διέσωζαν ή που θα καταδίκαζαν αντιστοίχως επιλογές και χειρισμούς, υπήρξαν στις κρίσιμες στροφές τόσο απομακρυσμένες από την πραγματικότητα, ώστε σε κάνουν να δακρύζεις. Ίσως-ίσως μόνον η συζήτηση γύρω από τις προοπτικές και το Sollen αλλαγής στην «Ευρώπη», η συζήτηση για την «Συμμαχία του Νότου» και την (αναγκαστική: Sollen κι εδώ) ανάνηψη της Γερμανικής Ευρώπης από την μονοδιάστα- τη πολιτική της, να στάθηκε ακόμη πιο μα- κριά από την πραγματικότητα… Ή πάλι, η ίδια η ιδεολογικοποί- ηση της «Ευρώπης» συνολικά, έτσι που, σιγά-σιγά, για ολόκληρες πλευρές της ιθαγενούς διανόησης (και πολιτικής, συνο- δευτικά) έχει προσλά- βει διαστάσεις θρησκευτικό credo.
Έχει συμπέρασμα; Έχει – δεν είναι ευχάριστο. Ανήκομεν στην Ανατολή – στην ανατολίτικη, περισσότερο – υπό την έννοια και ενός ιδιότυπου, εκσυγχρονισμένου κισμέτ, δηλαδή επανάπαυσης στο μοιραίο που όμως περιεχόμενο έχει εκείνο που του προσδίδει η επιβολή (των άλλων, του ισχυρού: εδώ η Οθωμανική σουλτανική σκιά έχει συνηχήσεις με την σκιά του Σοβιετικού «πατερούλη», η μια Ανατολή σμίγει με την άλλη). Ανήκομεν εις την Δύσιν – ήδη στην Γερμανική Ευρώπη – υπό την έννοια όμως της λαϊκής/κοσμικής θρησκείας ενός εκσυγχρονιστικού ορθολογισμού που πορεύεται με όπλο την άρνηση κάθε άποψης πλην της (εκάστοτε) δικής του: τα φρέσκα επεισόδια του πολλαπλασιαστή του ΔΝΤ (που το οφείλουμε στον «εξωτικό» Olivier Blanchard) ή της αστοχίας του Κυπριακού bail-in (όπου το Eurogroup «απαιτείται» να είχε δίκιο με δυο διαμετρικά αντίθετες απο- φάσεις εντός 8ημέρου…) θα’πρεπε να προβληματίζουν, όχι; Αμ δε!
Μόνον από την εσωτερική κατάρρευση/ implosion των βεβαιοτήτων μπορεί να προσδοκά κανείς διέξοδο. Δηλαδή γνησιώτερη αναζήτηση (κάποιου) ανήκειν.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου