Στο εξωτερικό όμως τέθηκε το πολύ πιό ενδιαφέρον θέμα κατά πόσον η κατασκευή της παραβοσπορείου διώρυγος θίγει τις διατάξεις της Συνθήκης του Montreux. Ας εξετάσουμε κάπως γενικώτερα το θέμα.
Το θέμα της αναθεωρήσεως της Συνθήκης της Λωζάννης σε ό,τι αφορούσε το καθεστώς των Στενών τέθηκε από την Τουρκία με το βασικό επιχείρημα ότι είχε επέλθει ουσιαστική αλλαγή των συνθηκών από της υπογραφής της πρώτης. Ουσιαστικά, ότι όταν υπεγράφη η Συνθήκη της Λωζάννης οι προοπτικές ήσαν πως ο κόσμος έβαινε προς μία περίοδο ειρήνης, αλλά έκτοτε οι διεθνείς σχέσεις είχαν επιδεινωθή και συνεπώς λόγοι ασφαλείας της Τουρκίας επέβαλλαν την αναθεώρηση των προνοιών της Λωζάννης, κυρίως εκείνων που προέβλεπαν την αποστρατικοποίηση των Στενών. Η Τουρκία προέβαλε επίσης διακριτικά τις ανησυχίες της από τις επεκτατικές πολιτικές της Μουσσολινείου Ιταλίας, που εκείνη την εποχή ήλεγχε τα Δωδεκάνησα.
Δεν πρέπει να παραβλέπουμε το βασικό γεγονός ότι η Τουρκία απεδέχθη τις πρόνοιες της Συνθήκης της Λωζάννης χωρίς ενθουσιασμό, πιστεύοντας ότι υπό τις τότε συνθήκες ήταν το καλύτερο που μπορούσε να πετύχει, αλλά έχοντας πάντα κατά νουν την ανατροπή όσων προβλέψεων πίστευε ότι ήσαν περιοριστικές της απολύτου ελευθερίας της. Η πρόβλεψη περί αποστρατικοποιήσεως των Στενών ασφαλώς ενέπιπτε στην κατηγορία αυτή και η ΄Αγκυρα επωφελήθηκε της καταλλήλου συγκυρίας γιά να επιδιώξη –και να πετύχη- με την Συνθήκη του Μontreux την ανατροπή της και το δικαίωμα να οχυρώσει εκ νέου τα Στενά.
Παρατηρούμε έκτοτε μία συστηματική προσπάθεια της Τουρκίας να ελέγξη τα Στενά, θεωρούσα προφανώς ότι οι οποιοιδήποτε περιορισμοί έθιγαν την κυριαρχία της. Στην προσπάθεια της αυτή ήλθε αρωγός το αναμφισβήτητο γεγονός ότι η κατακόρυφα αυξηθείσα κυκλοφορία στα Στενά οπωσδήποτε αύξησε και τους κινδύνους οικολογικής ζημιάς, καταστροφής, ο,τιδήποτε.
Ο Βόσπορος είναι παγκοσμίως η πιό κυκλοφοριακά φορτωμένη θαλασσία δίοδος, με τριπλασία κίνηση από την της Διώρυγος του Σουέζ. Αν συνυπολογισθή ότι το στενώτερο σημείου του Βοσπόρου είναι περίπου μόνο μισό ναυτικό μίλι, ότι υπάρχουν ισχυρά θαλάσσια ρεύματα και ότι το 1936 τον διέπλεαν ημερησίως κατά μέσο όρο 17 σκάφη των 13 τόνων έκαστο ενώ προσφάτως περί τα 1350, με το μεγαλύτερο να μεταφέρει 200.000 τόνους.
Το 1994, μετά την σύγκρουση δύο κυπριακών πλοίων, μέ αποτέλεσμα τον θάνατο 29 μελών των πληρωμάτων και την διαρροή 20000 ΜΙΤ πετρελαίου, η Τουρκία υιοθέτησε μία σειρά μέτρων, επικαλουμένη λόγους ασφαλείας και προστασίας του περιβάλλοντος. Τά μέτρα αυτά, εντόνως περιοριστικά της ναυσιπλοϊας (π.χ. ότι διά την διέλευση απαιτούνται καλές καιρικές συνθήκες) δεν ενεκρίθησαν ως είχαν από το ΙΜΟ. Η διεθνής αυτή ναυτιλιακή οργάνωση δέχθηκε μόνο γενικό όριο ταχύτητος δέκα κόμβων, ότι πλοία μήκους μεγαλυτέρου των 200 μέτρων διασχίζουν μόνο κατά την διάρκεια της ημέρας και ότι σε περίπτωση διελεύσεως πλοίων μεγαλυτέρων των 300 μέτρων σε μήκος ή πετρελαιοφόρων εκτοπίσματος μείζονος των 100000 τόνων, διακόπτεται η υπόλοιπος κυκλοφορία.
Το ίδιο έτος τα Ηνωμένα Εθνη υιοθέτησαν μία σειρά κανόνων βασιζομένων στις αποφασισθείσες από το ΙΜΟ ρυθμίσεις –ανωτάτη ταχύτης 10 ΝΜ την ώρα, θέσπιση αποστάσεως μεταξύ των πλοίων, ανάγκη λήψεως αδείας από το Υφυπουργείο Ναυτιλιακών υποθέσεων προκειμένου περί της μεταφοράς τοξικών ή επικινδύνων ουσιών κλπ. Επίσης, ότι τα τουρκικά πλοία πρέπει να προσλαμβάνουν πλοηγό ενώ στα πλοία άλλης σημαίας απλώς συνιστάται η πρόσληψη του.
Ο κύριος αντίπαλος κάθε προσπαθείας ελέγχου της διακινήσεως μέσω των Στενών είναι η Ρωσσία, στην οποία ανήκει περίπου το 25ο/ο των διερχομένων πλοίων . Η Ρωσία έχει συστηματικά καταγγείλει κάθε προσπάθεια επιβολής περιορισμών, ως παραβαίνουσα την Συνθήκη του Montreux η οποία προβλέπει την «πλήρη ελευθερία διελεύσεως...μέρα και νύχτα, υπό οιανδήποτε σημαία και με οποιοδήποτε φορτίο» κλπ. Η αντίθεση αυτή της Ρωσίας είναι ευνότητος. Ως ένας από τους μεγαλύτερους εξορύκτες πετρελαίου στον κόσμο,είναι ευνόητο ότι η Ρωσία επιθυμεί να έχει άνετη πρόσβαση στην εξαγωγή του, ένα μέρος της οποίας γίνεται με πετρελαιοφόρα, τα οποία διέρχονται από τα Στενά. Είναι προφανές ότι οποιοσδήποτε περιορισμός ή έλεγχος των Στενών αντανακλά δυσμενώς στα ρωσικά συμφέροντα .
Αντιθέτως η Τουρκία, γιά ευνοήτους λόγους, επιθυμεί τον μέγιστο δυνατόν έλεγχον επί των Στενών. Οι επικαλούμενοι και υπαρκτοί κίνδυνοι ατυχήματος αφ’ ενός και η –ανομολόγητος- επιθυμία της να ανακτήσει τον πλήρη έλεγχο επί μιάς περιοχής που θεωρεί ότι δικαιωματικά της ανήκει –εξ ου και ο χαρακτηρισμός των Στενών που χρησιμοποιεί ως Turkish Straits- είναι οι βασικοί λόγοι γιά τους οποίους η Αγκυρα επιθυμεί να έχει τον μείζονα δυνατόν έλεγχον επί των Στενών.
Η ανακοινωθείσα πρόθεση της Αγκυρας να κατασκευάσει παραβοσπόρειο διώρυγα, περίπου στην περιοχή του Silivri αξίζει να εξετασθεί ψύχραιμα, χωρίς υπερβολές. Πρώτα απ΄όλα τό θέμα είναι εάν η κατασκευή ενός τέτοιου έργου είναι τεχνικά αλλά και οικονομικά εφικτή. Και δεύτερον και σημαντικώτερο εάν ένα τέτοιο έργο πραγματοποιηθή, ποιές θα είναι οι επιπτώσεις του επί του Βοσπόρου.
Σε ότι αφορά την τεχνική πτυχή, χωρίς να είμαι καθόλου ειδικός, υποθέτω ότι δεν πρέπει να υπάρχει ανυπέρβλητος δυσκολία. Τα σημερινά τεχνικά μέσα καθιστούν σχεδόν οποιοδήποτε έργο εφικτό. ΄Αλλωστε, καμμία από τις επιφυλάξεις που ακούστηκαν δεν αναφέρεται στην τεχνική πτυχή του θέματος.
Η ουσία είναι ότι ένα τέτοιο έργο –το οποίο ο ίδιος ο κ. Ερντογάν χαρακτήρισε «τρελλό»- στοιχίζει. Απαιτεί μία τεραστία επένδυση η οποία – μιά και δεν ζούμε στην εποχή της κατασκευής των Πυραμίδων- πρέπει να αποσβεσθή. Γιά να αποσβεσθή πρέπει η παραβοσπόρειος –εάν και εφ’όσον κατασκευασθή- να αποδώση εισόδημα. Το εισόδημα μπορεί να είναι μόνο από τέλη διόδου πλοίων. Γιά να εισπραχθούν όμως τέτοια τέλη, πρέπει τα σκάφη να υποχρεωθούν να χρησιμοποιήσουν την νέα διώρυγα –και αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν απαγορευθή η δίοδος τους από τον Βόσπορο –γιατί ποιός θα επιλέξει να καταβάλει (υψηλά) τέλη όταν μπορεί να διέλθη αδαπάνως. Κάτι τέτοιο όμως θα αποτελούσε όχι απλώς παραβίαση αλλά κατάργηση σημαντικών προνοιών της Συνθήκης του Montreux.
Ο ίδιος ο κ.Ερντογάν περιγράφοντας την διώρυγα των ονείρων του είπε ότι θα εχει μήκος 40-50 χιλιομέτρων, πλάτος 150 μέτρα και βάθος 25 μ. Είπε ότι στόχος είναι να μειώσει την κίνηση μέσω του Βοσπόρου καθ’ ότι η νέα διώρυξ θα μπορεί να εξυπηρετήσει περί τα 160 σκάφη ημερησίως, συμπεριλαμβανομένων και των μεγαλυτέρων.
Οπότε επανερχόμεθα είς το ίδιο ερώτημα: ποιός θα επιλέξη να διέλθη από μία εξαιρετικά στενή διώρηγα, προφανώς με πλοηγό, καταβάλωντας υψηλά τέλη, αν έχει την δυνατότητα να χρησιμοποιήσει τον Βόσπορο. Υπάρχει πρόθεση να υποχρεωθούν σκάφη μείζονος εκτοπίσματος να χρησιμοποιούν μόνο την νέα δίοδο; Κάτι τέτοιο θα αποτελούσε ουσιαστική παραβίαση του Montreux.
Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι ο ξένος τύπος συνέδεσε άρρηκτα τις δηλώσεις Ερντογάν με την προεκλογική του εκστρατεία στην Τουρκία. ΄Οπως έγραψαν οι Financial Times «δεν είναι γνωστό άν θα κατασκευασθή όντως η διώρυξ, αλλά αυτή είναι γιά νάναι προεκλογική εκστρατεία» Συντάκτης: Δημήτριος Νεζερίτης
ΠΗΓΗ
Δημοσίευση σχολίου