Του Σωτήρη Σιδέρη
Οι ελληνοτουρκικές συνομιλίες συνεχίζονται με πλήρη μυστικότητα. Επίκεινται δύο συναντήσεις μεταξύ Μητσοτάκη και Ερντογάν, μία στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον στις 9 Ιουλίου και μία στη Νέα Υόρκη το Σεπτέμβριο. Το τελευταίο διάστημα όμως εντείνονται οι πληροφορίες ότι οι δύο πρωτεύουσες οδεύουν προς κάποιας μορφής προσέγγιση ή τουλάχιστον προς ένα βήμα , πέρα από το μορατόριουμ.
Την Αθήνα επισκέπτεται συχνά ο κορυφαίος παγκοσμίως, Καναδός χαρτογράφος Μάρτιν Πρατ που εργάζεται για το ελληνικό κράτος πάνω από 20 χρόνια. Ο Πρατ έχει βοηθήσει σημαντικά την Ελλάδα από το 2000 όταν επί Σημίτη εργάστηκε για την δημιουργία των χαρτών του Αιγαίου για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, την επέκταση των χωρικών υδάτων, αλλά και τη συμφωνία με την Αίγυπτο. Είναι εκ φύσεως μυστικοπαθής και για τον πρόσθετο αυτόν λόγο η συνεργασία με την Αθήνα είναι απρόσκοπτη.
Πέραν του Πρατ, δύο Ελβετοί, ένας διπλωμάτης και ένας νομικός, εμπλέκονται σε συνομιλίες και κυβερνητικούς και ακαδημαικούς παράγοντες , με διάθεση να προσφέρουν στην επίλυση των ελληνοτουρκικών προβλημάτων. Το πρόβλημα όμως είναι η στάση του πρωθυπουργού και τι αποφάσεις θα πάρει και φυσικά, αν θα είναι προς την σωστή κατεύθυνση για τη χώρα....
Το παρασκήνιο και τα προβλήματα
Το μόνο δεδομένο που έχουμε αυτή την στιγμή, είναι το μορατόριουμ. Ως προς τις διερευνητικές συνομιλίες αυτές διεξάγονται με την μορφή του πολιτικού διαλόγου μεταξύ των δύο ΥΠΕΞ με την Αθήνα να εκπροσωπείται από την υφυπουργό Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, που συνομιλεί με την Άγκυρα με εντολή του πρωθυπουργού, αν και δεν μπορεί να διαβάσει ειδικούς χάρτες. Η Παπαδοπούλου συνεργάζεται με μια κλειστή ομάδα στο ΥΠΕΞ και με το Μέγαρο Μαξίμου απευθείας. Ο Υπουργός Γιώργος Γεραπετρίτης έχει διακοσμητικό ρόλο στην εξωτερική πολιτική και απλά διεκπεραιώνει τα σχεδόν ,υπηρεσιακά καθήκοντά του. Η στενή του πρόσδεση όμως με τα πολιτικά συμφέροντα του πρωθυπουργού είναι αρκετή για την ειδική σχέση που έχει με τον Κυριάκο Μητσοτάκη.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο, πέραν των πολιτικών συνομιλιών, υπάρχει οργιώδες παρασκήνιο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στο οποίο εμπλέκονται και επιχειρηματίες, κυρίως από τον τομέα της ενέργειας που ωθούν τις κυβερνήσεις σε συμφωνίες με κοινές ελληνοτουρκικές επιχειρήσεις στο Αιγαίο. Ωστόσο η επιχειρηματική συνεργασία δεν μπορεί να γίνει στο κενό , δεδομένου ότι η Τουρκία έχει πάντα ως βάση την συνεκμετάλλευση, ενώ παραμένει ως θεμέλιο της πολιτικής της η υπόθεση των γκρίζων ζωνών. Υπό αυτό το πρίσμα, η συνεργασία σκοντάφτει σε σοβαρά ζητήματα εθνικής κυριαρχίας. Αν η κυβέρνηση θέλει να παρακάμψει τα θέματα αυτά, τότε θα υπάρξει μείζον πολιτικό πρόβλημα. Από την άλλη , αν η Άγκυρα αποσύρει την θεωρία των γκρίζων ζωνών, φυσικά η συνεργασία θα έχει άλλα χαρακτηριστικά και άλλη προοπτική. Προς το παρόν όμως τίποτα δεν έχει αλλάξει και όλα καλύπτονται από ένα γκρίζο πέπλο μυστικότητας. Σημειώνεται πως ούτε το υπουργείο Άμυνας έχει πρόσβαση στους φακέλους των συνομιλιών παρά μόνο στα ΜΟΕ για τα οποία, έτσι όπως γίνεται ο διάλογος σήμερα, ουδείς ενδιαφέρεται και στις δύο πλευρές του Αιγαίου….
Η Χάγη και οι χάρτες
Πολλοί στην Αθήνα πιστεύουν ότι η συνάντηση Μητσοτάκη -Ερντογάν στη Νέα Υόρκη το Σεπτέμβριο, στο περιθώριο της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ, ίσως είναι κομβική. Με την έννοια, ότι κάποιοι αναμένουν την ανακοίνωση μιας καταρχήν προσέγγισης που θα συνοδεύεται από διαβεβαιώσεις για συνέχιση των συνομιλιών. Άλλοι όμως θεωρούν βέβαιο, ότι οι αποκλίσεις είναι τόσο σοβαρές και τόσο άκαμπτη η Άγκυρα στην αναθεωρητική της πολιτική, που ο κύκλος που διανύουμε , μπορεί να συνοδευθεί και από το κλείσιμο του μορατόριουμ και το άνοιγμα του κύκλου της έντασης…
Ακριβώς για τους λόγους αυτούς και υπό το πρίσμα ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να γίνει η αποτίμηση του διαλόγου, οι δύο χώρες προετοιμάζονται για κάθε ενδεχόμενο. Και για μια θετική προσέγγιση και για την αρνητική. Η θετική απαιτεί προετοιμασία επί … χάρτου, αν υποθέσουμε ότι μπορεί οι δύο χώρες να συζητούν μέχρι και την προσφυγή στη Χάγη, που απαιτεί συνυποσχετικό. Οι πιθανότητες είναι απειροελάχιστες, αλλά αυτό δεν αναιρεί την ανάγκη για προετοιμασία.
Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν καλοθελητές σε κάθε γωνιά της ΕΕ και των ΗΠΑ που ναι μεν αυτή την περίοδο δεν εμπλέκονται με πρωτοβουλίες και πιέσεις, ωστόσο οι δίαυλοι είναι ορθάνοιχτοι . Κανένας στις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον δεν θέλει μέτωπο στο Αιγαίο, κάθε άλλο, όχι μόνο το απεύχονται , αλλά εργάζονται γι αυτό.
Οπότε στο πλαίσιο της προετοιμασίας επισκέπτεται συχνά την Αθήνα το τελευταίο διάστημα ο Μάρτιν Πρατ ο οποίος συνεργάζεται με την Μάνια Τελαλιάν, πρώην επικεφαλής της νομικής υπηρεσίας του ΥΠΕΞ, που συγκρούστηκε με τον Δένδια και την πήρε στο Μαξίμου ως σύμβουλο ο Μητσοτάκης. Η Τελαλιάν είναι ιδιαίτερα ικανή νομικός , προορίζεται για διευθυντική θέση στον ΟΑΣΕ, που ακούει και μιλάει έχει δηλαδή άποψη και θέση. Ο Πρατ χαίρει της απόλυτης εμπιστοσύνης όλων. Στην Αθήνα γνωρίζουν, ελάχιστοι είναι αλήθεια, ότι ο Πρατ είναι συχνός επισκέπτης της ελληνικής πρωτεύουσας και με τις γνώσεις του εγγυάται αξιόπιστα την υπεράσπιση της ελληνικής πολιτικής, με την οποία, οι γνωρίζοντες λένε ότι συμφωνεί και ότι η Τουρκία δεν μπορεί να υποστηρίξει σοβαρά σε κανένα δικαστήριο όσα ισχυρίζεται για τις γκρίζες ζώνες….
Η ομάδα των Ελβετών επισκέπτεται επίσης συχνά την Αθήνα και πραγματοποιεί πλήθος επαφών, με στόχο να παρέμβει σε κατάλληλο χρόνο, ανάλογα με τις εξελίξεις. Έχουν την υποστήριξη της κυβέρνησής τους, αλλά το κατά πόσο μπορούν να έχουν ουσιαστικό ρόλο θα φανεί στην πορεία.
Έρχεται ο νέος κύκλος;
Εν κατακλείδι, ανάμεικτα συναισθήματα, καχυποψία, προσδοκίες και επιφυλάξεις, όλα μαζί συνθέτουν μια ασταθή εικόνα σχετικά με την πορεία των συνομιλιών Ελλάδας -Τουρκίας και το ενδεχόμενο να καταλήξουν σε διμερή συμφωνία ή στην σύνταξη συνυποσχετικού για την παραπομπή στη Χάγη. Οι πιο επιφυλακτικοί , εντός και εκτός της κυβέρνησης, θεωρούν ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν πρόκειται να κάνει τίποτα και θα αφήσει τον χρόνο να κυλά έως ότου εγκαταλείψει το Μέγαρο Μαξίμου. Είναι ευτυχής με το μορατόριουμ και εκτιμά ότι η σχεδόν υποτακτική στάση του έναντι των ΗΠΑ του διασφαλίζει ήρεμα νερά.
Η Τουρκία όμως βρίσκεται σε αναβρασμό. Το φανατικό Ισλάμ ενισχύεται, ο Ερντογάν αποδυναμώνεται αλλά παραμένει ισχυρός ηγέτης, οι κεμαλιστές δεν θα χαθούν ποτέ. Το μείγμα είναι εκρηκτικό γιατί όσο πλησιάσει η διαδοχή του Ερντογάν, τόσο απρόβλεπτη θα γίνει η Τουρκία. Εκρηκτικό ενδέχεται να γίνει το κλίμα και στην Αθήνα, αν οι Καραμανλής και Σαμαράς, θεωρήσουν ότι ο Μητσοτάκης απέχει πολύ από μια παραγωγική και πατριωτική εξωτερική πολιτική, όπως εκείνοι την εννοούν και ανεβάσουν τους τόνους, εγκλωβίζοντας τον πρωθυπουργό στην ακινησία.
Να θυμίσουμε ότι η κατά τα άλλα πατριωτική εξωτερική πολιτική των Καραμανλη και Σαμαρά έχει προκαλέσει ζημιά στα εθνικά συμφέροντα. Ο πρώτος όταν ακύρωσε το Ελσίνκι και την ελληνοτουρκική προσέγγιση που κληρονόμησε από τον Σημίτη, χωρίς καμία εναλλακτική πολιτική και καταλήξαμε στην αμφισβήτηση της κυριαρχίας των νησιών και στο Ουρούτς Ρέις. Ο δεύτερος όταν το 1991 υπέγραψε στο Συμβούλιο ΥΠΕΞ της ΕΕ το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού της τότε “Δημοκρατίας της Μακεδονίας” και μετά , μέχρι σήμερα, παριστάνει τον μακεδονομάχο….
Το τι θα φέρει στην Ελλάδα η γεωπολιτική κρίση είναι μια δύσκολη πρόβλεψη. Το τι θα προκύψει στις ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι ένας γρίφος που περικλείει ελάχιστες ελπίδες και πολλές ανησυχίες...
Οι ελληνοτουρκικές συνομιλίες συνεχίζονται με πλήρη μυστικότητα. Επίκεινται δύο συναντήσεις μεταξύ Μητσοτάκη και Ερντογάν, μία στο περιθώριο της Συνόδου του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον στις 9 Ιουλίου και μία στη Νέα Υόρκη το Σεπτέμβριο. Το τελευταίο διάστημα όμως εντείνονται οι πληροφορίες ότι οι δύο πρωτεύουσες οδεύουν προς κάποιας μορφής προσέγγιση ή τουλάχιστον προς ένα βήμα , πέρα από το μορατόριουμ.
Την Αθήνα επισκέπτεται συχνά ο κορυφαίος παγκοσμίως, Καναδός χαρτογράφος Μάρτιν Πρατ που εργάζεται για το ελληνικό κράτος πάνω από 20 χρόνια. Ο Πρατ έχει βοηθήσει σημαντικά την Ελλάδα από το 2000 όταν επί Σημίτη εργάστηκε για την δημιουργία των χαρτών του Αιγαίου για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, την επέκταση των χωρικών υδάτων, αλλά και τη συμφωνία με την Αίγυπτο. Είναι εκ φύσεως μυστικοπαθής και για τον πρόσθετο αυτόν λόγο η συνεργασία με την Αθήνα είναι απρόσκοπτη.
Πέραν του Πρατ, δύο Ελβετοί, ένας διπλωμάτης και ένας νομικός, εμπλέκονται σε συνομιλίες και κυβερνητικούς και ακαδημαικούς παράγοντες , με διάθεση να προσφέρουν στην επίλυση των ελληνοτουρκικών προβλημάτων. Το πρόβλημα όμως είναι η στάση του πρωθυπουργού και τι αποφάσεις θα πάρει και φυσικά, αν θα είναι προς την σωστή κατεύθυνση για τη χώρα....
Το παρασκήνιο και τα προβλήματα
Το μόνο δεδομένο που έχουμε αυτή την στιγμή, είναι το μορατόριουμ. Ως προς τις διερευνητικές συνομιλίες αυτές διεξάγονται με την μορφή του πολιτικού διαλόγου μεταξύ των δύο ΥΠΕΞ με την Αθήνα να εκπροσωπείται από την υφυπουργό Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου, που συνομιλεί με την Άγκυρα με εντολή του πρωθυπουργού, αν και δεν μπορεί να διαβάσει ειδικούς χάρτες. Η Παπαδοπούλου συνεργάζεται με μια κλειστή ομάδα στο ΥΠΕΞ και με το Μέγαρο Μαξίμου απευθείας. Ο Υπουργός Γιώργος Γεραπετρίτης έχει διακοσμητικό ρόλο στην εξωτερική πολιτική και απλά διεκπεραιώνει τα σχεδόν ,υπηρεσιακά καθήκοντά του. Η στενή του πρόσδεση όμως με τα πολιτικά συμφέροντα του πρωθυπουργού είναι αρκετή για την ειδική σχέση που έχει με τον Κυριάκο Μητσοτάκη.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο, πέραν των πολιτικών συνομιλιών, υπάρχει οργιώδες παρασκήνιο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, στο οποίο εμπλέκονται και επιχειρηματίες, κυρίως από τον τομέα της ενέργειας που ωθούν τις κυβερνήσεις σε συμφωνίες με κοινές ελληνοτουρκικές επιχειρήσεις στο Αιγαίο. Ωστόσο η επιχειρηματική συνεργασία δεν μπορεί να γίνει στο κενό , δεδομένου ότι η Τουρκία έχει πάντα ως βάση την συνεκμετάλλευση, ενώ παραμένει ως θεμέλιο της πολιτικής της η υπόθεση των γκρίζων ζωνών. Υπό αυτό το πρίσμα, η συνεργασία σκοντάφτει σε σοβαρά ζητήματα εθνικής κυριαρχίας. Αν η κυβέρνηση θέλει να παρακάμψει τα θέματα αυτά, τότε θα υπάρξει μείζον πολιτικό πρόβλημα. Από την άλλη , αν η Άγκυρα αποσύρει την θεωρία των γκρίζων ζωνών, φυσικά η συνεργασία θα έχει άλλα χαρακτηριστικά και άλλη προοπτική. Προς το παρόν όμως τίποτα δεν έχει αλλάξει και όλα καλύπτονται από ένα γκρίζο πέπλο μυστικότητας. Σημειώνεται πως ούτε το υπουργείο Άμυνας έχει πρόσβαση στους φακέλους των συνομιλιών παρά μόνο στα ΜΟΕ για τα οποία, έτσι όπως γίνεται ο διάλογος σήμερα, ουδείς ενδιαφέρεται και στις δύο πλευρές του Αιγαίου….
Η Χάγη και οι χάρτες
Πολλοί στην Αθήνα πιστεύουν ότι η συνάντηση Μητσοτάκη -Ερντογάν στη Νέα Υόρκη το Σεπτέμβριο, στο περιθώριο της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ, ίσως είναι κομβική. Με την έννοια, ότι κάποιοι αναμένουν την ανακοίνωση μιας καταρχήν προσέγγισης που θα συνοδεύεται από διαβεβαιώσεις για συνέχιση των συνομιλιών. Άλλοι όμως θεωρούν βέβαιο, ότι οι αποκλίσεις είναι τόσο σοβαρές και τόσο άκαμπτη η Άγκυρα στην αναθεωρητική της πολιτική, που ο κύκλος που διανύουμε , μπορεί να συνοδευθεί και από το κλείσιμο του μορατόριουμ και το άνοιγμα του κύκλου της έντασης…
Ακριβώς για τους λόγους αυτούς και υπό το πρίσμα ότι κάποια στιγμή θα πρέπει να γίνει η αποτίμηση του διαλόγου, οι δύο χώρες προετοιμάζονται για κάθε ενδεχόμενο. Και για μια θετική προσέγγιση και για την αρνητική. Η θετική απαιτεί προετοιμασία επί … χάρτου, αν υποθέσουμε ότι μπορεί οι δύο χώρες να συζητούν μέχρι και την προσφυγή στη Χάγη, που απαιτεί συνυποσχετικό. Οι πιθανότητες είναι απειροελάχιστες, αλλά αυτό δεν αναιρεί την ανάγκη για προετοιμασία.
Σε αυτό το πλαίσιο, υπάρχουν καλοθελητές σε κάθε γωνιά της ΕΕ και των ΗΠΑ που ναι μεν αυτή την περίοδο δεν εμπλέκονται με πρωτοβουλίες και πιέσεις, ωστόσο οι δίαυλοι είναι ορθάνοιχτοι . Κανένας στις Βρυξέλλες και την Ουάσιγκτον δεν θέλει μέτωπο στο Αιγαίο, κάθε άλλο, όχι μόνο το απεύχονται , αλλά εργάζονται γι αυτό.
Οπότε στο πλαίσιο της προετοιμασίας επισκέπτεται συχνά την Αθήνα το τελευταίο διάστημα ο Μάρτιν Πρατ ο οποίος συνεργάζεται με την Μάνια Τελαλιάν, πρώην επικεφαλής της νομικής υπηρεσίας του ΥΠΕΞ, που συγκρούστηκε με τον Δένδια και την πήρε στο Μαξίμου ως σύμβουλο ο Μητσοτάκης. Η Τελαλιάν είναι ιδιαίτερα ικανή νομικός , προορίζεται για διευθυντική θέση στον ΟΑΣΕ, που ακούει και μιλάει έχει δηλαδή άποψη και θέση. Ο Πρατ χαίρει της απόλυτης εμπιστοσύνης όλων. Στην Αθήνα γνωρίζουν, ελάχιστοι είναι αλήθεια, ότι ο Πρατ είναι συχνός επισκέπτης της ελληνικής πρωτεύουσας και με τις γνώσεις του εγγυάται αξιόπιστα την υπεράσπιση της ελληνικής πολιτικής, με την οποία, οι γνωρίζοντες λένε ότι συμφωνεί και ότι η Τουρκία δεν μπορεί να υποστηρίξει σοβαρά σε κανένα δικαστήριο όσα ισχυρίζεται για τις γκρίζες ζώνες….
Η ομάδα των Ελβετών επισκέπτεται επίσης συχνά την Αθήνα και πραγματοποιεί πλήθος επαφών, με στόχο να παρέμβει σε κατάλληλο χρόνο, ανάλογα με τις εξελίξεις. Έχουν την υποστήριξη της κυβέρνησής τους, αλλά το κατά πόσο μπορούν να έχουν ουσιαστικό ρόλο θα φανεί στην πορεία.
Έρχεται ο νέος κύκλος;
Εν κατακλείδι, ανάμεικτα συναισθήματα, καχυποψία, προσδοκίες και επιφυλάξεις, όλα μαζί συνθέτουν μια ασταθή εικόνα σχετικά με την πορεία των συνομιλιών Ελλάδας -Τουρκίας και το ενδεχόμενο να καταλήξουν σε διμερή συμφωνία ή στην σύνταξη συνυποσχετικού για την παραπομπή στη Χάγη. Οι πιο επιφυλακτικοί , εντός και εκτός της κυβέρνησης, θεωρούν ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν πρόκειται να κάνει τίποτα και θα αφήσει τον χρόνο να κυλά έως ότου εγκαταλείψει το Μέγαρο Μαξίμου. Είναι ευτυχής με το μορατόριουμ και εκτιμά ότι η σχεδόν υποτακτική στάση του έναντι των ΗΠΑ του διασφαλίζει ήρεμα νερά.
Η Τουρκία όμως βρίσκεται σε αναβρασμό. Το φανατικό Ισλάμ ενισχύεται, ο Ερντογάν αποδυναμώνεται αλλά παραμένει ισχυρός ηγέτης, οι κεμαλιστές δεν θα χαθούν ποτέ. Το μείγμα είναι εκρηκτικό γιατί όσο πλησιάσει η διαδοχή του Ερντογάν, τόσο απρόβλεπτη θα γίνει η Τουρκία. Εκρηκτικό ενδέχεται να γίνει το κλίμα και στην Αθήνα, αν οι Καραμανλής και Σαμαράς, θεωρήσουν ότι ο Μητσοτάκης απέχει πολύ από μια παραγωγική και πατριωτική εξωτερική πολιτική, όπως εκείνοι την εννοούν και ανεβάσουν τους τόνους, εγκλωβίζοντας τον πρωθυπουργό στην ακινησία.
Να θυμίσουμε ότι η κατά τα άλλα πατριωτική εξωτερική πολιτική των Καραμανλη και Σαμαρά έχει προκαλέσει ζημιά στα εθνικά συμφέροντα. Ο πρώτος όταν ακύρωσε το Ελσίνκι και την ελληνοτουρκική προσέγγιση που κληρονόμησε από τον Σημίτη, χωρίς καμία εναλλακτική πολιτική και καταλήξαμε στην αμφισβήτηση της κυριαρχίας των νησιών και στο Ουρούτς Ρέις. Ο δεύτερος όταν το 1991 υπέγραψε στο Συμβούλιο ΥΠΕΞ της ΕΕ το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού της τότε “Δημοκρατίας της Μακεδονίας” και μετά , μέχρι σήμερα, παριστάνει τον μακεδονομάχο….
Το τι θα φέρει στην Ελλάδα η γεωπολιτική κρίση είναι μια δύσκολη πρόβλεψη. Το τι θα προκύψει στις ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι ένας γρίφος που περικλείει ελάχιστες ελπίδες και πολλές ανησυχίες...
πηγή
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.
Δημοσίευση σχολίου