«Η ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ στη Λαογραφία και στους Αγώνες».

Του Δρα Δημ. Σταθακόπουλου

” Η ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ στη Λαογραφία και στους Αγώνες “

Μεγάλη Τετάρτη και 1η Μαΐου.
Παρότι η εργατική Πρωτομαγιά, θα τιμηθεί φέτος την Τρίτη του Πάσχα, μερικές χρήσιμες πληροφορίες:

ΜΑΪΟΣ: Ο Maius mensis «μήνας Μάιος» ήταν ο τρίτος μήνας του λατινικού ημερολογίου, με προέλευση του ονόματός του , μάλλον από τη θεά Maja, Maia, θεά της γης, σύζυγο του Vulcanus /Ηφαίστου.
Στην Ελληνική μυθολογία λεγόταν Μαῖα, ήταν κόρη του Άτλαντα, μια από τις Πλειάδες, γεννήθηκε στην Αρκαδία και από τη συνεύρεσή της με το Δία γέννησε τον Ερμή.
Στα παλαιά αγγλικά, ο μήνας ονομαζόταν þrimilce, δηλ, μήνας κατά τον οποίο οι αγελάδες αρμέγονται τρεις φορές την ημέρα.
Οι γάμοι που γίνονταν Μάιο, θεωρούνταν άτυχοι.
Είναι «μήνας χαράς, λατρείας της βλάστησης, με δοξασίες και έθιμα διαχρονικού χαρακτήρα», όπως το παραδοσιακό ( αρχαίο ) έθιμο με το πρωτομαγιάτικο στεφάνι το οποίο στολίζει την πόρτα του σπιτιού μέχρι τις 24 Ιουνίου οπότε καίγεται στις φωτιές του Αϊ-Γιάννη, αλλά και τις διαχρονικές “αιώρες” /κούνιες, όπως έκαναν οι αρχαίοι.
Οι λαϊκές προλήψεις θεωρούν τον Μάιο «μαγεμένο» ( ομοηχεί ο Μά(γ)ιος με τα Μάγια 😉 αν και έχουν διαφορετική ετυμολογική ρίζα ) γι’ αυτό αποφεύγονται οι γάμοι και οι σοβαρές εργασίες στη διάρκειά του, εξ ου και η παροιμία «Στον καταραμένο τόπο, τον Μάη μήνα βρέχει», ή ” το Μάιο παντρεύονται οι γαϊδάροι”.
Όλοι οι λαοί, πάντως, την Πρωτομαγιά γιόρταζαν την ανθοφορία της Φύσης και την απαρχή των «καλών καιρών». Ενώ οι λαϊκές παροιμίες και ρήσεις, όπως: «Ο Μάιος μας έφτασε/εμπρός βήμα ταχύ/να τον προϋπαντήσουμε/παιδιά στην εξοχή» παρά τις αντιξοότητες της σύγχρονης ζωής, μας δίνουν μιά νότα αισιοδοξίας !!
Με αφορμή την φετινή Πρωτομαγιάτικη Μεγάλη Τετάρτη, λεκτέα τα εξής:

“Αυτά που λέμε και πράττουμε μας κάνουν ακάθαρτους και όχι η τροφή που αποβάλλεται δια της φυσικής οδού”
Μόνον οι Φαρισαίοι σκανδαλίσθηκαν απ’ αυτό το λόγο , αναφέρει το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο , ως εξής:
“Καὶ προσκαλεσάμενος τὸν ὄχλον εἶπεν αὐτοῖς· Ἀκούετε καὶ συνίετε· 11 οὐ τὸ εἰσερχόμενον εἰς τὸ στόμα κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον, ἀλλὰ τὸ ἐκπορευόμενον ἐκ τοῦ στόματος τοῦτο κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον. 12 Τότε προσελθόντες οἱ μαθηταὶ αὐτοῦ εἶπον αὐτῷ· Οἶδας ὅτι οἱ Φαρισαῖοι ἐσκανδαλίσθησαν ἀκούσαντες τὸν λόγον; 13 ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπε· Πᾶσα φυτεία ἣν οὐκ ἐφύτευσεν ὁ πατήρ μου ὁ οὐράνιος ἐκριζωθήσεται. 14 ἄφετε αὐτούς· ὁδηγοί εἰσι τυφλοί τυφλῶν· τυφλὸς δὲ τυφλὸν ἐὰν ὁδηγῇ, ἀμφότεροι εἰς βόθυνον πεσοῦνται. 15 Ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Πέτρος εἶπεν αὐτῷ· Φράσον ἡμῖν τὴν παραβολήν ταύτην. 16 ὁ δὲ Ἰησοῦς εἶπεν· Ἀκμὴν καὶ ὑμεῖς ἀσύνετοί ἐστε; 17 οὐ νοεῖτε ὅτι πᾶν τὸ εἰσπορευόμενον εἰς τὸ στόμα εἰς τὴν κοιλίαν χωρεῖ καὶ εἰς ἀφεδρῶνα ἐκβάλλεται; 18 τὰ δὲ ἐκπορευόμενα ἐκ τοῦ στόματος ἐκ τῆς καρδίας ἐξέρχεται, κἀκεῖνα κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον. 19 ἐκ γὰρ τῆς καρδίας ἐξέρχονται διαλογισμοὶ πονηροί, φόνοι, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, κλοπαί, ψευδομαρτυρίαι, βλασφημίαι. 20 ταῦτά ἐστι τὰ κοινοῦντα τὸν ἄνθρωπον· τὸ δὲ ἀνίπτοις χερσὶ φαγεῖν οὐ κοινοῖ τὸν ἄνθρωπον “
Κλείνω την πρώτη μέρα του Μαΐου , με τους Μάηδες ( Μακρινίτσα Πηλίου)
Πρόκειται για παραδοσιακό δρώμενο που πλέον εγγράφηκε στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας.

«Καλώς τον Μάη, τον χρυσομάη
Με τ’ άνθη στολισμένος ήρθες πάλι
Μάη, χρυσομάη- Μάη- Μάη με δροσιές
Μάη, χρυσομάη- Μάη με χλωρασές.
Πρωτομαγιά τα λούλουδα γιορτάζουν
Και τα πουλιά τα ταίρια τους φωνάζουν
Τραγουδούν τον Μάη-Μάη γύρω στα κλαδιά
Τραγουδούν τον χρυσομάη στην αλυγαριά
Κορίτσια περπατούνε ταίρι ταίρι
Με λούλουδα πρωτομαγιά στο χέρι
Τραγουδούν τον Μάη-Μάη γύρω στα κλαδιά
Τραγουδούν τον χρυσομάη στην αλυγαριά
Πρωτομαγιά τα λούλουδα γιορτάζουν…

Τραγούδι που συνοδεύει το χορευτικο-μιμητικό δρώμενο των Μάηδων του Πηλίου. Η ηχογράφηση είναι καταγραφή της Δόμνας Σαμίου στο Πήλιο. Στην αναβίωση του εθίμου που γίνεται κάθε χρόνο στην Μακρυνίτσα Πηλίου, το τραγούδι αποδίδεται με ζουρνάδες και νταούλι και χορεύεται ως Συρτός χορός. Οι φωτογραφίες είναι από παλιούς οργανοπαίκτες του Πηλίου με τον Αθανάσιο Μαυρίκο και τον Βαγγέλη Μπότσαρη να πρωταγωνιστούν, ενώ στην συνέχεια υπάρχουν φωτογραφίες απ’ την αναβίωση του εθίμου των Μάηδων, τον Μάϊο του 2014 στην Μακρυνίτσα και τους συνεχιστές της Πηλιορείτικης μουσικής ζυγιάς νταούλι-ζουρνά με τον Λαυρέντη Νίτη και Γιάννη Καραμανιώλα.
Επιμέλεια ανάρτησης στο YouTube – Αναστασία Λύτρα:
Δημοσιεύτηκε στις 30 Απρ 2015
Βίντεο εδώ: Καλώς τον Μάη, Πήλιο

“Ζήσε Μάη μου να φας τριφύλλι …. και τον Αύγουστο σταφύλι”,
παροιμία, που την συμπεριλαμβάνει στη συλλογή του ο Γερμανός οριενταλιστής Levinus Warner, ( 1618 – 1665), με τη μορφή: ” Ζήσε, μαύρε μου, να φας τριφύλλι..” και στην οθωμανική/τούρκικη αντίστοιχη: ölme eşeğim ölme çayır çimen bitecek/ «Μην πεθαίνεις, γάιδαρέ μου, το τριφύλλι μας δεν τέλειωσε» ( μτφ. Θ. Κοροβίνη ).
-Στ’ Ακριτικά / δημοτικά τραγούδια, το μαύρος σημαίνει άλογο, στα νεότερα χρόνια σημαίνει και γάϊδαρος ( ή μουζάλας ) : π.χ: “Ο Ανδρόνικος κι ο μαύρος του” , ή “ευρέθη το βλαχόπουλο στο μαύρο καβαλλάρης”, ή “ο μαύρος μου χλιμίντρησε και το σπαθί μου εράη ” κ.ά.
-Επίσης, η παροιμία στο διάβα των αιώνων, εκ παραφθοράς έγινε: “Μαύρε μου – Μάη μου ή και Μάϊ-μου, που ακούγεται σαν Μαϊμού” σημαίνοντας γενικά: ” άντεξε για να πραγματοποιηθεί το φαινομενικά αδύνατον”.
Μάλιστα, στη Ραχήλ του Ξενόπουλου αναφέρεται πως: ” τηλεγραφήσανε να ’ρθει στρατός από την Αθήνα……Ναι, ώσπου να ’ρθει, ζήσε Μάη μου !” . Στον Καπετάν Μιχάλη του Καζαντζάκη, αναφέρεται: “Να περιμένουμε τα καράβια; Ζήσε, μαύρε μου, να φας τριφύλλι…”
Στον Πατούχα του Κονδυλάκη: ” ο Σαϊτονικολής …και αν βροχαί διέκοπτον την εργασίαν, θα ήρχετο και η άνοιξις και… ζήσε Μάη μου”.
– Μετά τα παραπάνω, προφανώς η έκφραση δεν έχει καμία σχέση με τον ποδοσφαιριστή Ανέστη Μάη, την ομάδα της Ελευσίνας και τον Π.Α.Ο, που ίσως διαβάσετε σε κάποια sites, blogs, πως από αυτόν τάχα βγήκε η έκφραση: ” ζήσε ( άντεξε παίξε γερά ), ( Ανέστη ) Μάη μου ( ποδοσφαιριστή ) να φας τριφύλλι ( δηλ. να νικήσεις τον Π.Α.Ο, με σήμα το τριφύλλι) κ.λ.π !
*Το μαύρο άλογο , αναφέρεται και ως γρίβας στην παράδοση και τα τραγούδια.

Αλέκος Παναγούλης

Για την Τρίτη του Πάσχα 7 Μαϊου μετατέθηκε ο εορτασμός της εργατικής Πρωτομαγιάς 2024, εν τούτοις μου ήρθαν στη μνήμη μου οι στίχοι:
“Άρμεγες με τα μάτια σου, το φως της οικουμένης” ( Επιτάφιος Γ. Ρίτσου, Θεσ/νίκη 1936).
Η εργατική Πρωτομαγιά ( 1886) συνδέεται με δραματικό τρόπο, με την απεργία του Λαυρίου ( 1896), την 9η Μαΐου 1936 ( Θεσσαλονίκη), την εκτέλεση 200 κομμουνιστών ( 1944, Καισαριανή) και με τον Αλέκο Παναγούλη ( 1.5.1976).
Όταν σκοτώθηκε/”δολοφονήθηκε” ( ; ) ήταν 37 ετών ( ήμουν 11,5 ετών και το θυμάμαι ).
Αργότερα, στα φοιτητικά μου χρόνια, “Κοινώνησα” τις ιδέες του μέσα από τα γραπτά του • τα κείμενα της Οριάνα Φαλάτσι και το δάσκαλό μου ( φίλο του ) Νεοκλή Σαρρή.
Ο Αλέκος Παναγούλης ήταν Έλληνας Πολίτης ( όχι υπήκοος/ υπό + ακούω ), πατριώτης, αγωνιστής, προοδευτικός και ανήκε στον πολιτικό χώρο του ΚΕΝΤΡΟΥ.
* Σημ.: Για τους νεότερους αναφέρομαι στο ΚΕΝΤΡΟ του Γ.Μαύρου ( αργότερα Ι.Ζίγδη και Ν.Σαρρή ). Μην το μπερδεύετε με τα σημερινά τάχα “Κεντρώα” κόμματα.



*- “Μην αφήνετε τον εαυτό σας να παρασύρεται από τα δόγματα, τις στολές, τις δοξασίες, μην αφήνετε τον εαυτό σας να εξαπατάται από αυτόν που σας κυβερνά, από αυτόν που σας υπόσχεται, από αυτόν που σας φοβίζει, από αυτόν που θέλει να αντικαταστήσει έναν αφέντη μ’ έναν καινούργιο αφέντη, μην είστε κοπάδι, για το Θεό, μην καλύπτεστε πίσω από τα φταιξίματα των άλλων, να αγωνίζεστε, να σκέφτεστε με το μυαλό σας, να θυμάστε ότι ο καθένας είναι κάποιος, ένα πολύτιμο, υπεύθυνο άτομο, δημιουργός του εαυτού του, να το υπερασπίζεστε το εγώ σας, πυρήνα κάθε ελευθερίας, η ελευθερία είναι καθήκον, περισσότερο από δικαίωμα είναι καθήκον.
Σε τί ωφελεί να αγωνίζεσαι για την ελευθερία αν όταν υπάρχει λίγη ελευθερία δεν τη χρησιμοποιήσεις για να κάνεις πολιτική;
Η επανάσταση δεν υπαγορεύεται. Υπάρχει μία και μόνο δυνατή επανάσταση κι είναι εκείνη που κάνουμε μόνοι μας, εκείνη που ωριμάζει στο κάθε άτομο, που αναπτύσσεται μέσα του αργά, με υπομονή, με ανυποταξία! Η επανάσταση είναι υπομονή, είναι ανυποταξία, δεν είναι βιασύνη, δεν είναι χάος, δεν είναι αυτό που σας διηγούνται οι δημαγωγοί με τη μαγική ράβδο. Μη δίνετε προσοχή σε όποιον σας υπόσχεται θαύματα, μη δίνετε προσοχή σε όποιον αναλαμβάνει να αλλάζει τα πράγματα ώσπου να πεις τρία σαν μάγος. Οι μάγοι δεν υπάρχουν. Τα θαύματα δεν υπάρχουν. Οι αρχηγοί σας κοροϊδεύουν, ηλίθιοι, που είστε συνηθισμένοι να σας σέρνουν όλοι από τη μύτη, να υποκύπτετε. Αυτή η επίφαση της δημοκρατίας μπορεί να σβήσει με ένα φύσημα αν ακολουθήσετε τις φλυαρίες των ψευτοεπαναστατών! Ας την κρατήσουμε σφιχτά τη λίγη αυτή ελευθερία που μας χαρίστηκε με το αίμα της Κύπρου. Χαρισμένη, ναι, και η χαρισμένη ελευθερία δίνει πάντοτε πικρούς καρπούς.”

*Αλέκος Παναγούλης !!

Mayday= Πρωτομαγιά, ως διεθνές σήμα κινδύνου παράλληλα με το S.O.S.

Mayday= Πρωτομαγιά, ως διεθνές σήμα κινδύνου παράλληλα με το S.O.S. χρησιμοποιείται κυρίως από πλοία και αεροσκάφη.
Πρόκειται για αγγλικοποίηση/ anglicization της γαλλικής έκφρασης : m’aidez ή m’aider, που σημαίνει «να με βοηθήσει» ( κάποιος ), που προφερόμενο στα γαλλικά, μοιάζει με την προφορά του mayday στ’ αγγλικά. * προσπαθήστε να το προφέρετε και θα δείτε την ομοηχία τους.
Πιστεύεται ότι επιλέχθηκε το 1923 από τον Frederick Stanley Mockford, ανώτερο αξιωματικό ραδιοεκπομπών στο αεροδρόμιο του Croydon του Λονδίνου.
Όπως μάλιστα αναφέρει το Oxford English Dictionary (OED) /αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης:
” το Mayday, σύμφωνα με τους “The Times” της εποχής εκείνης,επιλέχθηκε κατά προτίμηση από το S.O.S. “Λόγω της δυσκολίας του προαναφερόμενου Frederick Stanley Mockford, να διακρίνει μέσω τηλεφώνου, το γράμμα« S του S.O.S ” !
οπότε είπε το γαλλικό m’aidez ή m’aider με αγγλική προφορά που ακούγεται σαν mayday/πρωτομαγιά και έτσι η 1η Μαίου/Πρωτομαγιά έγινε συμπτωματικά, συνώνυμη της έκκλησης βοηθείας ή S.O.S.

πηγή


Οι απόψεις που αναφέρονται στο κείμενο είναι προσωπικές του αρθρογράφου και δεν εκφράζουν απαραίτητα τη θέση του Ellada simera.