Του Ζαχαρία Μίχα
Το σκηνικό της σύγκρουσης στην Ουκρανία παρουσιάζει μια στασιμότητα, εν αναμονή της μερικής επιστράτευσης των Ρώσων και των αντικειμενικών εμποδίων που ορθώνει ο επερχόμενος δριμύς χειμώνας. Το χρονικό διάστημα μέχρι να διαμορφωθούν συνθήκες που θα επιτρέπουν την επανέναρξη των επιχειρήσεων, θα αποδειχθεί είτε περίοδος παρασκηνιακών διεργασιών με στόχο την κατάπαυση του πυρός και την επικράτηση μιας ψυχρής ειρήνης, είτε περίοδος προετοιμασίας των αντιμαχόμενων για νέες πολεμικές ανοιξιάτικες περιπέτειες…
Τα δεδομένα που έχουμε στα χέρια μας είναι πλέον ξεκάθαρα. Από την πλευρά της Ρωσίας, διαφαίνεται επιθυμία ολοκλήρωσης του πολέμου, χωρίς διάθεση οποιασδήποτε εδαφικής υποχώρησης στα εδάφη που έχουν καταληφθεί. Ο υπουργός Εξωτερικών Λαβρόφ, από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, κάλεσε τις ΗΠΑ σε «μυστικές συνομιλίες», ξεκαθαρίζοντας παράλληλα, με έμμεσο τρόπο, ποιον θεωρεί πραγματικό εμπόλεμο στο ουκρανικό μέτωπο. Εξαπέλυσε όμως και την απειλή επιδίωξης προσάρτησης περισσοτέρων εδαφών, εννοώντας κατά πάσα πιθανότητα περαιτέρω προέλαση στο παραλιακό μέτωπο, προς την περιοχή της Οδησσού.
Από την πλευρά τους οι Ουκρανοί, ενθαρρυμένοι από την τακτική επιτυχία της αντεπίθεσης στην περιοχή του Χαρκόβου, δηλώνουν σε όλους τους τόνους ότι ο πόλεμος θα τελειώσει με την απελευθέρωση και την Κριμαίας, την οποία απώλεσαν το 2014. Στο πλαίσιο αυτό πιέζουν ασφυκτικά τους δυτικούς τους συμμάχους να τους προμηθεύσουν με επιπλέον οπλικά συστήματα τεχνολογίας αιχμής.
Στόχος είναι, να συνεχίσουν την αντεπίθεση, σε συνδυασμό με την υποστήριξη στο πεδίο των πάσης φύσεως πληροφοριών, με πρώτο στόχο το Ντονμπάς (Λουγκάνσκ και Ντονιέτσκ). Θεωρητικά, σε περίπτωση επιτυχούς έκβασης τέτοιων επιχειρήσεων, θα λυνόταν με θετικό γι’ αυτούς τρόπο και το ζήτημα στην περιοχή της Χερσώνας.
ΑΔΙΕΞΟΔΟ ΚΑΙ ΕΠΙΒΟΛΗ ΤΗΣ ΘΕΛΗΣΗΣ…
Η στάση των δυο πλευρών στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, παραπέμπει στο απόλυτο αδιέξοδο. Αυτό σημαίνει ότι θα απαιτηθεί επιπλέον χρόνος και αιματοχυσία, ώστε να διαμορφωθεί μια νέα κατάσταση στα πεδία των μαχών που να κάμψει τη θέληση μιας εκ των δύο πλευρών να συνεχίσει, θεωρώντας μάταιη τη θυσία. Η ισορροπία ανάμεσα στη συνέχιση της υποστήριξης των ουκρανικών δυνάμεων από τη Δύση και στην αποτελεσματικότητα των ενισχυμένων ρωσικών δυνάμεων στο πεδίο, θα κρίνει το αποτέλεσμα.
Πέραν των εκατέρωθεν επιθυμιών, το αποτέλεσμα θα κριθεί από τη δυνατότητα επιβολής της θέλησης του ενός επί του άλλου. Εκεί θα φανεί ποια «θέλω» αποτελούσαν ευσεβείς πόθους και ποια αντανακλούν την πραγματική ισορροπία ισχύος. Οι αντιμαχόμενοι, καλούνται να διαχειριστούν και τις συνέπειες στο εσωτερικό των κοινωνιών τους από τη συνέχιση της σύγκρουσης.
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Από ρωσικής πλευράς, στο επίπεδο της κοινωνικής υποστήριξης της προεδρικής απόφασης για μερική επιστράτευση, διαπιστώνονται αντιδράσεις. Θα ήταν όμως άκριτο το αναμάσημα μιας μονόπλευρης παρουσίασης των εξελίξεων από τα δυτικά Μίντια. Αποσιωπούν σκοπίμως ότι η κριτική που ασκείται στον Πούτιν αφορά τους κακούς υπολογισμούς που οδήγησαν στην αποστολή ανεπαρκούς στρατιωτικής δύναμης προς επίτευξη του αντικειμενικού σκοπού στην Ουκρανία.
Η ρωσική κοινωνία, στη μεγάλη της πλειοψηφία, θεωρεί τουλάχιστον τις περιοχές του Ντονμπάς, όπως και της Κριμαίας, ρωσικές. Ακόμα και σήμερα ο Πούτιν κατηγορείται για διστακτική κινητοποίηση του ρωσικού στρατιωτικού δυναμικού. Η αποτυχία έγκαιρης ολοκλήρωσης της επιχείρησης είναι φυσιολογικό να προκαλεί τριγμούς, όπως είναι και φυσικό ένα μέρος να επιθυμεί να αποφύγει τη στράτευση. Η προοπτική της επιστράτευσης είναι απόλυτα φυσιολογικό και προβλέψιμο να προκαλέσει αντιδράσεις από την πλευρά αριθμού εκ των εμπλεκομένων και των οικογενειών τους.
Όλα αυτά με βάση πάντα την εικόνα που παρέχουν τα δυτικά Μίντια, αφού τα ρωσικά έχουν αποκλειστεί στο πλαίσιο του πολέμου της προπαγάνδας καθεμιάς πλευράς. Από τη στιγμή δε που η πραγματική σύγκρουση εμπλέκει ευθέως Ουάσιγκτον και Μόσχα, ήταν αναμενόμενο η ένταση αυτού του επικοινωνιακού πολέμου να ξεπεράσει την αντίστοιχη κάθε άλλου πολέμου της μεταψυχροπολεμικής εποχής.
Όσα αναφέρθηκαν δεν επιδιώκουν να καταδείξουν ότι η κατάσταση στη Ρωσία είναι ρόδινη. Προφανώς, ο ρωσικός λαός δεν τρέχει με εθελοντική διάθεση να καταταγεί στον στρατό εμφορούμενος από πατριωτικά ιδανικά για να συμβάλλει στη νίκη στο μέτωπο της Ουκρανίας. Εξάλλου, άλλο είναι ένας επιθετικός πόλεμος, κι άλλο το να δέχεται επίθεση η χώρα.
Όμως, η εστίαση της εικόνας αποκλειστικά σε όσους προσπαθούν να εγκαταλείψουν τη Ρωσία για να μην στρατευθούν, στόχο έχει την οικοδόμηση μιας βολικής εικόνας καθολικής κοινωνικής εναντίωσης στον Βλάντιμιρ Πούτιν, η οποία όμως δεν αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα.
ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ
Όσο παραπλανητικό είναι το συμπέρασμα ότι η ρωσική κοινωνία εναντιώνεται στην ηγεσία της, άλλο τόσο θα ήταν να πιστέψει κανείς και το ακριβώς αντίθετο, μια εικόνα που προσπαθούν να καλλιεργήσουν, για τους ίδιους λόγους, τα ρωσικά Μίντια. Η εποχή της παγκοσμιοποίησης, έχει αναπόφευκτα μετασχηματίσει όλες τις κοινωνίες, της ρωσικής συμπεριλαμβανομένης. Τις έχει προσανατολίσει στην επιδίωξη της ευμάρειας και στην αποθέωση του καταναλωτισμού, μιμούμενη η μία την άλλη, καθώς τα τηλεοπτικά δίκτυα μεταφέρουν σχετικές εικόνες και πρότυπα από και σε όλο τον κόσμο.
Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι η τα καταναλωτικά αγαθά απολαμβάνει μία κοινωνική μειονότητα σε κάθε χώρα. Είναι λογικό να υποτεθεί ότι στην αχανή και εθνοφυλετικά πλούσια Ρωσική Ομοσπονδία, το ποσοστό αυτό είναι μικρότερο εν συγκρίσει με τη Δύση. Αναπόφευκτα, τα πατριωτικά αντανακλαστικά συνήθως κάμπτονται όταν ο πόλεμος απαιτήσει την προσωπική ή οικογενειακή εμπλοκή, συνεπεία της επιστράτευσης. Λογικό θα ήταν, ο μέσος Ρώσος να ζυγίσει το ενδεχόμενο προσωπικό κόστος με την προσάρτηση περιοχών της Ουκρανίας.
Όλα αυτά θα μπορούσαν να έχουν αποτελέσει αντικείμενο εκτιμήσεων στην προσπάθεια της Δύσης να προβλέψει ορθολογικά τις επιπτώσεις του πολέμου στο εσωτερικό της ρωσικής κοινωνίας. Στις ΗΠΑ, πάντως, η απόφαση για συνεχή και μεγάλη σε όγκο και ποιότητα στρατιωτική ενίσχυση των Ουκρανών, πηγάζει από την επιδίωξη μετατροπής της Ουκρανίας σε «ρωσικό Βιετνάμ».
Οι ανωτέρω παρατηρήσεις, όμως, αποτελούν «μαχαίρι με δυο όψεις». Παρόλο που η Δύση δεν πολεμάει με στρατιώτες της στην Ουκρανία και άρα οι κοινωνίες της μένουν ανεπηρέαστες από το ανθρώπινο κόστος του πολέμου, είναι ακριβώς αυτός ο εθισμός ειδικά των ευρωπαϊκών κοινωνιών στην ειρήνη, που τις καθιστά πιο ευάλωτες στις ενεργειακές και ευρύτερα οικονομικές επιπτώσεις που ήδη διαπιστώνονται.
Τούτων λεχθέντων, ο πόλεμος στην Ουκρανία λαμβάνει χαρακτηριστικά «σύγκρουσης θελήσεων» και αντοχής για τις δυο πλευρές. Όποια πλευρά αντέξει περισσότερο, όποια δεν καμφθεί από τις συνέπειες ενός πολέμου χωρίς ορατό τέλος, αυτή θα επικρατήσει.
Πιθανότερο σενάριο είναι η Ρωσία να ελέγξει και ενσωματώσει τα εδάφη της ιστορικής τσαρικής «Νοβορωσίας». Κάθε επίθεση εναντίον ρωσικού εδάφους θα θεωρείται επίθεση στη Ρωσία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα μέσα που μπορεί να κινητοποιήσει μια πυρηνική δύναμη για να υπερασπίσει τη διευρυμένη επικράτειά της. Η Δύση θα δηλώσει ικανοποιημένη διότι θα έχει «απομονώσει και αποσταθεροποιήσει» τη ρωσική ηγεσία, την οποία έχει ούτως ή άλλως δαιμονοποιήσει.
Ο νέος γύρος της σύγκρουσης θα είναι η διαχείριση της επόμενης ημέρας. Οι Ρώσοι θα προσπαθούν μειώσουν τον χρόνο που θα απαιτηθεί για να επανέλθουν σε μια διεθνή κανονικότητα. Δεν φαίνεται να έχουν πρόβλημα να επιβιώσουν σε καθεστώς διεθνών κυρώσεων, έως ότου η πραγματικότητα και η κόπωση οδηγήσουν τη Δύση στην αναγνώριση των εδαφικών προσαρτήσεων.
Οι ηγεσίες αλλάζουν παντού, όπως και οι απαιτήσεις εξυπηρέτησης των ζωτικών συμφερόντων ενός εκάστου, αναλόγως των εξελίξεων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε θεαματικές ανατροπές, στο μέτρο που καθεμιά πλευρά θα συνεχίσει να προσπαθεί να διαμορφώσει τις εξελίξεις κατά τρόπον που θα εξυπηρετούνται οι επιδιώξεις της.
Για παράδειγμα, οι δυτικές κυβερνήσεις (αλλάζουν συχνότερα από τις ρωσικές), άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο, θα συνεχίσουν να προσπαθούν να διαμορφώσουν συνθήκες κατάρρευσης του καθεστώτος Πούτιν. Οι Ρώσοι από την πλευρά τους θα επιδιώκουν να διαμορφώσουν συνθήκες όπου η συνεργασία της Ρωσίας θα εξυπηρετεί ζωτικά για τη Δύση συμφέροντα. Τα σενάρια όμως τελειωμό δεν έχουν. Αυτό που δύσκολα αμφισβητείται είναι ότι σίγουρος χαμένος θα είναι η κατεστραμμένη Ουκρανία…
Η στάση των δυο πλευρών στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία, παραπέμπει στο απόλυτο αδιέξοδο. Αυτό σημαίνει ότι θα απαιτηθεί επιπλέον χρόνος και αιματοχυσία, ώστε να διαμορφωθεί μια νέα κατάσταση στα πεδία των μαχών που να κάμψει τη θέληση μιας εκ των δύο πλευρών να συνεχίσει, θεωρώντας μάταιη τη θυσία. Η ισορροπία ανάμεσα στη συνέχιση της υποστήριξης των ουκρανικών δυνάμεων από τη Δύση και στην αποτελεσματικότητα των ενισχυμένων ρωσικών δυνάμεων στο πεδίο, θα κρίνει το αποτέλεσμα.
Πέραν των εκατέρωθεν επιθυμιών, το αποτέλεσμα θα κριθεί από τη δυνατότητα επιβολής της θέλησης του ενός επί του άλλου. Εκεί θα φανεί ποια «θέλω» αποτελούσαν ευσεβείς πόθους και ποια αντανακλούν την πραγματική ισορροπία ισχύος. Οι αντιμαχόμενοι, καλούνται να διαχειριστούν και τις συνέπειες στο εσωτερικό των κοινωνιών τους από τη συνέχιση της σύγκρουσης.
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
Από ρωσικής πλευράς, στο επίπεδο της κοινωνικής υποστήριξης της προεδρικής απόφασης για μερική επιστράτευση, διαπιστώνονται αντιδράσεις. Θα ήταν όμως άκριτο το αναμάσημα μιας μονόπλευρης παρουσίασης των εξελίξεων από τα δυτικά Μίντια. Αποσιωπούν σκοπίμως ότι η κριτική που ασκείται στον Πούτιν αφορά τους κακούς υπολογισμούς που οδήγησαν στην αποστολή ανεπαρκούς στρατιωτικής δύναμης προς επίτευξη του αντικειμενικού σκοπού στην Ουκρανία.
Η ρωσική κοινωνία, στη μεγάλη της πλειοψηφία, θεωρεί τουλάχιστον τις περιοχές του Ντονμπάς, όπως και της Κριμαίας, ρωσικές. Ακόμα και σήμερα ο Πούτιν κατηγορείται για διστακτική κινητοποίηση του ρωσικού στρατιωτικού δυναμικού. Η αποτυχία έγκαιρης ολοκλήρωσης της επιχείρησης είναι φυσιολογικό να προκαλεί τριγμούς, όπως είναι και φυσικό ένα μέρος να επιθυμεί να αποφύγει τη στράτευση. Η προοπτική της επιστράτευσης είναι απόλυτα φυσιολογικό και προβλέψιμο να προκαλέσει αντιδράσεις από την πλευρά αριθμού εκ των εμπλεκομένων και των οικογενειών τους.
Όλα αυτά με βάση πάντα την εικόνα που παρέχουν τα δυτικά Μίντια, αφού τα ρωσικά έχουν αποκλειστεί στο πλαίσιο του πολέμου της προπαγάνδας καθεμιάς πλευράς. Από τη στιγμή δε που η πραγματική σύγκρουση εμπλέκει ευθέως Ουάσιγκτον και Μόσχα, ήταν αναμενόμενο η ένταση αυτού του επικοινωνιακού πολέμου να ξεπεράσει την αντίστοιχη κάθε άλλου πολέμου της μεταψυχροπολεμικής εποχής.
Όσα αναφέρθηκαν δεν επιδιώκουν να καταδείξουν ότι η κατάσταση στη Ρωσία είναι ρόδινη. Προφανώς, ο ρωσικός λαός δεν τρέχει με εθελοντική διάθεση να καταταγεί στον στρατό εμφορούμενος από πατριωτικά ιδανικά για να συμβάλλει στη νίκη στο μέτωπο της Ουκρανίας. Εξάλλου, άλλο είναι ένας επιθετικός πόλεμος, κι άλλο το να δέχεται επίθεση η χώρα.
Όμως, η εστίαση της εικόνας αποκλειστικά σε όσους προσπαθούν να εγκαταλείψουν τη Ρωσία για να μην στρατευθούν, στόχο έχει την οικοδόμηση μιας βολικής εικόνας καθολικής κοινωνικής εναντίωσης στον Βλάντιμιρ Πούτιν, η οποία όμως δεν αντιπροσωπεύει την πραγματικότητα.
ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗΣ
Όσο παραπλανητικό είναι το συμπέρασμα ότι η ρωσική κοινωνία εναντιώνεται στην ηγεσία της, άλλο τόσο θα ήταν να πιστέψει κανείς και το ακριβώς αντίθετο, μια εικόνα που προσπαθούν να καλλιεργήσουν, για τους ίδιους λόγους, τα ρωσικά Μίντια. Η εποχή της παγκοσμιοποίησης, έχει αναπόφευκτα μετασχηματίσει όλες τις κοινωνίες, της ρωσικής συμπεριλαμβανομένης. Τις έχει προσανατολίσει στην επιδίωξη της ευμάρειας και στην αποθέωση του καταναλωτισμού, μιμούμενη η μία την άλλη, καθώς τα τηλεοπτικά δίκτυα μεταφέρουν σχετικές εικόνες και πρότυπα από και σε όλο τον κόσμο.
Ωστόσο, η πραγματικότητα είναι ότι η τα καταναλωτικά αγαθά απολαμβάνει μία κοινωνική μειονότητα σε κάθε χώρα. Είναι λογικό να υποτεθεί ότι στην αχανή και εθνοφυλετικά πλούσια Ρωσική Ομοσπονδία, το ποσοστό αυτό είναι μικρότερο εν συγκρίσει με τη Δύση. Αναπόφευκτα, τα πατριωτικά αντανακλαστικά συνήθως κάμπτονται όταν ο πόλεμος απαιτήσει την προσωπική ή οικογενειακή εμπλοκή, συνεπεία της επιστράτευσης. Λογικό θα ήταν, ο μέσος Ρώσος να ζυγίσει το ενδεχόμενο προσωπικό κόστος με την προσάρτηση περιοχών της Ουκρανίας.
Όλα αυτά θα μπορούσαν να έχουν αποτελέσει αντικείμενο εκτιμήσεων στην προσπάθεια της Δύσης να προβλέψει ορθολογικά τις επιπτώσεις του πολέμου στο εσωτερικό της ρωσικής κοινωνίας. Στις ΗΠΑ, πάντως, η απόφαση για συνεχή και μεγάλη σε όγκο και ποιότητα στρατιωτική ενίσχυση των Ουκρανών, πηγάζει από την επιδίωξη μετατροπής της Ουκρανίας σε «ρωσικό Βιετνάμ».
Οι ανωτέρω παρατηρήσεις, όμως, αποτελούν «μαχαίρι με δυο όψεις». Παρόλο που η Δύση δεν πολεμάει με στρατιώτες της στην Ουκρανία και άρα οι κοινωνίες της μένουν ανεπηρέαστες από το ανθρώπινο κόστος του πολέμου, είναι ακριβώς αυτός ο εθισμός ειδικά των ευρωπαϊκών κοινωνιών στην ειρήνη, που τις καθιστά πιο ευάλωτες στις ενεργειακές και ευρύτερα οικονομικές επιπτώσεις που ήδη διαπιστώνονται.
Τούτων λεχθέντων, ο πόλεμος στην Ουκρανία λαμβάνει χαρακτηριστικά «σύγκρουσης θελήσεων» και αντοχής για τις δυο πλευρές. Όποια πλευρά αντέξει περισσότερο, όποια δεν καμφθεί από τις συνέπειες ενός πολέμου χωρίς ορατό τέλος, αυτή θα επικρατήσει.
Πιθανότερο σενάριο είναι η Ρωσία να ελέγξει και ενσωματώσει τα εδάφη της ιστορικής τσαρικής «Νοβορωσίας». Κάθε επίθεση εναντίον ρωσικού εδάφους θα θεωρείται επίθεση στη Ρωσία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τα μέσα που μπορεί να κινητοποιήσει μια πυρηνική δύναμη για να υπερασπίσει τη διευρυμένη επικράτειά της. Η Δύση θα δηλώσει ικανοποιημένη διότι θα έχει «απομονώσει και αποσταθεροποιήσει» τη ρωσική ηγεσία, την οποία έχει ούτως ή άλλως δαιμονοποιήσει.
Ο νέος γύρος της σύγκρουσης θα είναι η διαχείριση της επόμενης ημέρας. Οι Ρώσοι θα προσπαθούν μειώσουν τον χρόνο που θα απαιτηθεί για να επανέλθουν σε μια διεθνή κανονικότητα. Δεν φαίνεται να έχουν πρόβλημα να επιβιώσουν σε καθεστώς διεθνών κυρώσεων, έως ότου η πραγματικότητα και η κόπωση οδηγήσουν τη Δύση στην αναγνώριση των εδαφικών προσαρτήσεων.
Οι ηγεσίες αλλάζουν παντού, όπως και οι απαιτήσεις εξυπηρέτησης των ζωτικών συμφερόντων ενός εκάστου, αναλόγως των εξελίξεων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε θεαματικές ανατροπές, στο μέτρο που καθεμιά πλευρά θα συνεχίσει να προσπαθεί να διαμορφώσει τις εξελίξεις κατά τρόπον που θα εξυπηρετούνται οι επιδιώξεις της.
Για παράδειγμα, οι δυτικές κυβερνήσεις (αλλάζουν συχνότερα από τις ρωσικές), άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο, θα συνεχίσουν να προσπαθούν να διαμορφώσουν συνθήκες κατάρρευσης του καθεστώτος Πούτιν. Οι Ρώσοι από την πλευρά τους θα επιδιώκουν να διαμορφώσουν συνθήκες όπου η συνεργασία της Ρωσίας θα εξυπηρετεί ζωτικά για τη Δύση συμφέροντα. Τα σενάρια όμως τελειωμό δεν έχουν. Αυτό που δύσκολα αμφισβητείται είναι ότι σίγουρος χαμένος θα είναι η κατεστραμμένη Ουκρανία…
Δημοσίευση σχολίου