Γιώργος Σκαφιδάς
Χειμώνες «διχόνοιας» («discontent») και μεγάλων κρίσεων υπήρξαν αρκετοί τις περασμένες δεκαετίες. Όσο για τον επερχόμενο, όλοι πλέον διερωτώνται όχι εάν εκείνος θα είναι δύσκολος αλλά πόσο δύσκολος θα είναι στην πράξη, καθώς η διχόνοια πια εξαπλώνεται διεθνώς προετοιμάζοντας το έδαφος για μια σειρά από… τέλειες καταιγίδες.
Στο επίκεντρο των εξελίξεων, ως ουσιαστική πηγή αστάθειας, τριγμών και αρρυθμιών αλλά και ως… αφορμή ή ευκαιρία για ανατροπές, αναδιαμορφώσεις και ανασυντάξεις, βρίσκεται – προφανώς – ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Μαζί με τον πόλεμο έχουν έρθει, βέβαια, και άλλες προκλήσεις, με κυρίαρχη την ενεργειακή κρίση: μια κρίση ενεργειακής επάρκειας αλλά και κόστους-τιμών.
Καλή (στη θεωρία) η μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη ΕΕ, όπως είναι εκείνη που έχουν οραματιστεί στις Βρυξέλλες με ορίζοντα το 2050. Καλή και η διαφοροποίηση των πηγών της ενέργειας, με την απεξάρτηση από τα μονοπώλια των ρωσικών υδρογονανθράκων τα οποία οι Γερμανοί τις περασμένες δεκαετίες τροφοδοτούσαν και τώρα αποκηρύττουν. Το θέμα είναι όμως τι γίνεται μέχρι τότε; Τι γίνεται μέχρι να επιτευχθούν δηλαδή όλα αυτά τα «καλά»; Διότι η μετάβαση θα είναι, όπως φαίνεται, δύσβατη.
Από το βήμα του 2022 Bled Strategic Forum στη Σλοβενία, ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας εξέφρασε μια σειρά από ανησυχίες. «Αν θέλουμε να κρατήσουμε τις κοινωνίες μας μαζί μας σε περιόδους πληθωρισμού και αύξησης της ανισότητας», είπε ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας, τότε «πρέπει να δράσουμε, αλλιώς θα δούμε μια λαϊκιστική αντίδραση και όλο το πολιτικό περιβάλλον στην Ευρώπη θα αλλάξει ουσιαστικά».
Με το βλέμμα στραμμένο στο ράλι των τιμών του φυσικού αερίου, οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν ήδη δαπανήσει περί τα 280 δισεκατομμύρια ευρώ σε μέτρα κοινωνικής στήριξης, πλην όμως το κόστος της ενέργειας εξακολουθεί να βαίνει ραγδαία αυξανόμενο για τους Ευρωπαίους καταναλωτές ενόψει του χειμώνα.
Από τις εξελίξεις εντός των ευρωπαϊκών κοινωνιών τους επόμενους μήνες, αναμένεται να κριθούν πολλά. Εάν ο επερχόμενος χειμώνας τελικώς «βγει» χωρίς πρωτοφανώς μεγάλες κοινωνικές εντάσεις, αναταράξεις ή ανατροπές εντός των ευρωπαϊκών συνόρων, τότε η πλευρά του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν θα έχει χάσει ένα μέρος της διαπραγματευτικής της ισχύος έναντι της Δύσης. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο ενεργειακός εκβιασμός του Πούτιν θα έχει, εν μέρει τουλάχιστον, πέσει στο κενό.
Κάλπες στην σκιά της κρίσης
Αξίζει, βέβαια, να σημειωθεί πως οι επόμενοι μήνες θα είναι παράλληλα και μήνες εκλογών: στη Σουηδία (στις 11 Σεπτεμβρίου), στην Ιταλία (πρόωρες στις 25 Σεπτεμβρίου), στη Λετονία (την 1η Οκτωβρίου), στη Βουλγαρία (πρόωρες στις 2 Οκτωβρίου), στην Αυστρία (προεδρικές στις 9 Οκτωβρίου), στις ΗΠΑ (ενδιάμεσες για τις νέες πλειοψηφίες σε Βουλή των Αντιπροσώπων και Γερουσία, στις 8 Νοεμβρίου), στην Βραζιλία (για την εκλογή προέδρου στις 2 Οκτωβρίου), στη Βοσνία (επίσης στις 2 Οκτωβρίου), στο Ισραήλ (πρόωρες την 1η Νοεμβρίου), στην Τσεχία (προεδρικές τον Ιανουάριο του 2023) και στην Κύπρο (προεδρικές τον Φεβρουαρίου του 2023).
Εν τω μεταξύ, στο Ηνωμένο Βασίλειο θα έχει ανακοινωθεί (ήδη από τον Σεπτέμβριο) και το όνομα του διαδόχου του Μπόρις Τζόνσον στην πρωθυπουργία, ενώ με ενδιαφέρον αναμένεται και το επόμενο συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας τον Νοέμβριο.
Εάν κρίνουμε από τις δημοσκοπήσεις, τότε μέσα στους επόμενους μήνες θα δούμε ανατροπές εντός των ευρωπαϊκών συνόρων, καθώς λαϊκιστικές δυνάμεις προερχόμενες από την άκρα δεξιά ανεβαίνουν στην Ιταλία (τα Αδέλφια της Ιταλίας της Τζόρτζια Μελόνι) αλλά και στη Σουηδία (οι Σουηδοί Δημοκράτες του Τζίμι Άκεσον).
Σε αντίθεση ωστόσο με το παρελθόν, αυτές οι πιθανές ανατροπές δεν φαίνεται να συνεπάγονται αυτομάτως και μια φιλορωσική στροφή από την πλευρά των αναδυόμενων ευρωπαϊκών πολιτικών δυνάμεων της δεξιάς. Στην Ιταλία για παράδειγμα, η Μελόνι έχει πάρει θέση υπέρ της Ουκρανίας. Ενώ και στη Σουηδία, το θέμα της προωθούμενης ένταξης της χώρας στο ΝΑΤΟ σε μεγάλο βαθμό απουσιάζει από την προεκλογική εκστρατεία στην οποία αντιθέτως κυριαρχούν άλλα ζητήματα όπως είναι εκείνα της εγκληματικότητας, της μετανάστευσης και του κόστους ζωής.
Το πολεμικό μέτωπο
Οι προσεχείς (χειμερινοί) μήνες αναμένεται να δείξουν, όμως, και την κατεύθυνση προς την οποία πρόκειται να κινηθούν οι εξελίξεις στο αμιγώς πολεμικό μέτωπο της Ουκρανίας.
Θα καταφέρουν, άραγε, οι Ουκρανοί να ανακτήσουν εδάφη στον ουκρανικό νότο (βλ. Χερσώνα), απομακρύνοντας από εκεί τις ρωσικές δυνάμεις, ή να επιτείνουν τις ρωσικές απώλειες; Και από την άλλη πλευρά, θα καταφέρουν, άραγε, οι Ρώσοι να παγιώσουν την κυριαρχία τους στα εδάφη που έχουν ήδη καταλάβει εντός της Ουκρανίας ή ακόμη και να επεκτείνουν τις κτήσεις τους;
Δυσβάσταχτα κόστη και κόπωση
Σημειώνεται, πάντως, ότι από τον περασμένο Μάιο και έπειτα, είναι μάλλον λίγα τα εδάφη που έχουν αλλάξει χέρια εντός των ουκρανικών συνόρων, ενώ ο πόλεμος όμως συνεχίζει να «τρέχει» με μεγάλα κόστη για όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές: τις άμεσα εμπλεκόμενες (Ρωσία, Ουκρανία) αλλά και τις έμμεσα (ΗΠΑ, ΕΕ).
Εάν το διακύβευμα δεν ήταν τόσο μεγάλο ή «υπαρξιακό», η κόπωση ίσως να είχε ήδη αλλάξει τα δεδομένα υπέρ της μίας ή της άλλης πλευράς. Ακόμη και υπό τις τρέχουσες συνθήκες ωστόσο, τα κόστη φαντάζουν μεσομακροπρόθεσμα δυσβάσταχτα για όλους, της Ρωσίας συμπεριλαμβανομένης (παρά την αύξηση των τιμών της ενέργειας, οι μεσομακροπρόθεσμες προοπτικές για τη ρωσική οικονομία είναι αρνητικές και το κόστος του πολέμου στην Ουκρανία σε ζωές, χρήματα, οπλικά συστήματα διόλου ευκαταφρόνητο). Το θέμα είναι ποιος θα λυγίσει πρώτος και ως προς αυτό ο προσεχής χειμώνας θα είναι ενδεικτικός.
Δημοσίευση σχολίου