Χρήστος Γ. Κτενάς
Είναι η μεγάλη στρατηγική κρίση του 2021 και συνεχίζεται στο 2022. Μιλάμε βέβαια για τη συσσώρευση πάνω από 100.000 ανδρών των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων στα σύνορα με την Ουκρανία, και μάλιστα βαρέων, τεθωρακισμένων, πυροβολικού, επιλέκτων συνταγμάτων της «Φρουράς», αλεξιπτωτιστών, από όλες τις δυνατές διευθύνσεις, νότια από Κριμαία, ανατολικά από Ντονμπάς, βόρεια και βορειοδυτικά, ακόμη και μέσω της γειτονικής Λευκορωσίας. Και βέβαια με κινητοποίηση του στόλου στη Μαύρη Θάλασσα και των αεροπορικών μονάδων στον περίγυρο, όπως και με τη συνεχή διεξαγωγή ασκήσεων με πραγματικά πυρά.
Πρόσφατος χάρτης του Institute for the Study of War με τις ρωσικές δυνάμεις γύρω από την ΟυκρανίαΗ Ρωσία δηλώνει σε όλους τους τόνους πως «δεν έχουμε πρόθεση εισβολής» αλλά δεν εξηγεί την κινητοποίηση και τη συνεχή μετακίνηση προς τη συνοριακή ζώνη, με μεγάλα αποθέματα πυρομαχικών, δηλαδή με καθαρά πολεμικές προετοιμασίες. Από την άλλη ΗΠΑ και Ευρώπη απαντούν πως θα «υπερασπισθούν την ακεραιότητα της Ουκρανίας», όχι όμως με στρατό, αλλά κυρίως με αποστολή στρατιωτικών εφοδίων, με εκπαίδευση, με λογιστική υποστήριξη, με παροχή πληροφοριών κ.λπ.
Μπορεί κανείς να προβλέψει την εξέλιξη; Όχι. Αλλά δεν μπορούμε να επισημάνουμε πως το όλο σκηνικό από τακτικής πλευράς είναι στα όρια πλέον του παράδοξου. Καθώς η Ρωσία δεν έχει πλέον το στρατιωτικό πλεονέκτημα να κάνει μια τέτοια εισβολή. Προσοχή, μιλάμε πάντα για το στρατιωτικό σκέλος και όχι το πολιτικό-γεωπολιτικό που απέχει σημαντικά.
Ίχνος πτήσης Global Hawk πάνω από την ανατολική ΟυκρανίαΑρχικά η Ρωσία δεν έχει το στοιχείο του αιφνιδιασμού. Η περιοχή των πιθανών επιχειρήσεων επιτηρείται σε 24η βάση από κάθε δυτικό μέσο: από νατοϊκά E-3 AWACS, αλλά και από αμερικανικά ηλεκτρονικής παρακολούθησης RC-135 Rivet Joint της 95ης Μοίρας Αναγνώρισης της USAF, που σταθμεύει στη Βρετανία, στη βάση RAF Mildenhall. Σχεδόν κάθε μέρα έχουμε πτήσεις των μη επανδρωμένων RQ-4 Global Hawk από την βάση της Σιγκονέλα στην Ιταλία, αλλά και ηλεκτρονικής παρακολούθησης EP-3E από τη Σούδα, όπως και E-8C Joint STARS διαχείρισης μάχης. Στην περιοχή έχει εμφανιστεί και το αμερικανικό Artemis, ένα ακόμη ISTAR (Intelligence, Surveillance, Target Acquisition, Reconnaissance) αεροσκάφος, βασισμένο στο πολιτικό τζετ Bombardier Challenger.EP-3E πάνω από την Αθήνα με προορισμό τη Μαύρη Θάλασσα
Φυσικά έχουμε παρουσία και αρκετών ακόμη ευρωπαϊκών εναέριων μέσων, όπως των σουηδικών S102B Korpen (συλλογής πληροφοριών) και των βρετανικών RC-135. Σε αυτά προσθέτουμε τα ουκρανικά αντίστοιχα μέσα, από τουρκικής κατασκευής μη επανδρωμένα Bayraktar, έως τα μικρού μεγέθους αμερικανικά Raven για τοπική επόπτευση, συν μια πανσπερμία εμπορικών UAV τα οποία χρησιμοποιούνται σε κάθε γωνία των ρωσοουκρανικών συνόρων.
Αν δεν φτάνουν αυτά, η δορυφορική επιτήρηση έχει ενταθεί, τόσο από στρατιωτικούς δορυφόρους, όσο και από πολιτικούς. Με τα δικά τους στοιχεία περί μαζικής άφιξης και στρατοπέδευσης ρωσικών στρατευμάτων να δημοσιοποιούνται ανοιχτά ώστε να κατοχυρωθούν οι σχετικές δυτικές κατηγορίες.
Δορυφορική εικόνα με τη στρατοπέδευση ρωσικών δυνάμεων κοντά στην ΟυκρανίαΣε τοπικό επίπεδο τώρα: Οι ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις στους 3 σχεδόν μήνες που κρατά η ρωσική κινητοποίηση (ουσιαστικά 10 μήνες, γιατί τo Mάρτιο-Απρίλιο του 2021 είχε γίνει πάλι μια παρόμοια κρίση) είχαν άφθονο χρόνο να οργανωθούν, να κάνουν επιστράτευση, να οχυρωθούν, να ανοίξουν χαρακώματα, αντιαρματικές τάφρους, να εκπαιδευθούν, να επισκευάσουν κάθε όχημα τους. Επίσης να ενημερωθούν από δυτικές πηγές για το τι αντιμετωπίζουν, να διατάξουν ανάλογα τις δυνάμεις τους, να αναθεωρήσουν σχέδια, να διατάξουν εφεδρείες, να δημιουργήσουν αποθέματα και πολλαπλές γραμμές αμύνης.
Ακόμη, τις τελευταίες εβδομάδες το Κίεβο γίνεται αποδέκτης άφθονου πολεμικού υλικού από τη Δύση. Αν και αυτό δεν είναι βαρέως τύπου, καθώς επικεντρώνεται κυρίως σε αντιαρματικούς πυραύλους, ατομικό οπλισμό, τηλεπικοινωνίες και πυρομαχικά, σαφώς έχει ενισχυθεί. Πλήρης απολογισμός του τι έχει σταλεί δεν είναι δυνατόν να γίνει καθώς παραμένουν απόρρητες, αλλά διάφορες πηγές μιλούν για πάνω από 2.000 αντιαρματικά NLAW από τη Βρετανία, εκατοντάδες αμερικανικούς αντιαρματικούς Javelin, ενώ πέρυσι μόνο οι ΗΠΑ είχαν μεταφέρει στρατιωτικό υλικό αξίας 650 εκατ. δολαρίων στην Ουκρανία και φέτος νέο υλικό αξίας 200 εκατ. δολαρίων, το οποίο χαρακτηρίζουν «lethal» χωρίς να ανακοινώνεται τι ακριβώς είναι.
Και μικρότερες χώρες όπως η Εσθονία και η Λιθουανία, έχουν δεσμευθεί-υποσχεθεί να παρέχουν στρατιωτικό υλικό στην Ουκρανία, είτε σύγχρονο δυτικής κατασκευής (έχουν ήδη πάρει τις σχετικές άδειες από ΗΠΑ) αλλά και παλαιότερο, όπως οβιδοβόλα 122 χιλιοστών μαζί με ανάλογα πυρομαχικά, που ταιριάζουν με το κυρίως σοβιετικό οπλοστάσιο του Κιέβου.
Πέρα από τα παραπάνω, στην Ουκρανία έχουν φθάσει ήδη διάφορες ομάδες «στρατιωτικών συμβούλων», είτε επίσημα, για εκπαίδευση των τοπικών στρατευμάτων, είτε ανεπίσημα, ως μικρές μονάδες μισθοφόρων. Το τελευταίο είναι ένα σκοτεινό σημείο καθώς Ρωσία και Ουκρανία αλληλοκατηγορούνται για πρόσληψη μισθοφόρων στην περιοχή: για ειδικές επιχειρήσεις, για προβοκάτσια, αλλά και για αξιοποίηση «χημικών στοιχείων» (υπονοούνται εδώ χημικά όπλα;) που θεωρητικά τα στρατεύματα κάθε πλευράς δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν.
Το τι ακριβώς συμβαίνει παραμένει ασαφές, αλλά ήδη κυκλοφορούν φήμες για προσέλευση στην Ουκρανία (επί πληρωμή) Αζέρων και Σύρων μισθοφόρων, με μάλιστα τουρκικές διευκολύνσεις.
Πέρα από τα παραπάνω, στην Ουκρανία έχουν φθάσει ήδη διάφορες ομάδες «στρατιωτικών συμβούλων», είτε επίσημα, για εκπαίδευση των τοπικών στρατευμάτων, είτε ανεπίσημα, ως μικρές μονάδες μισθοφόρων. Το τελευταίο είναι ένα σκοτεινό σημείο καθώς Ρωσία και Ουκρανία αλληλοκατηγορούνται για πρόσληψη μισθοφόρων στην περιοχή: για ειδικές επιχειρήσεις, για προβοκάτσια, αλλά και για αξιοποίηση «χημικών στοιχείων» (υπονοούνται εδώ χημικά όπλα;) που θεωρητικά τα στρατεύματα κάθε πλευράς δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν.
Το τι ακριβώς συμβαίνει παραμένει ασαφές, αλλά ήδη κυκλοφορούν φήμες για προσέλευση στην Ουκρανία (επί πληρωμή) Αζέρων και Σύρων μισθοφόρων, με μάλιστα τουρκικές διευκολύνσεις.
Να τονίσουμε εδώ πως αν και στρατιωτικά Ρωσία και Ουκρανία δεν μπορούν να συγκριθούν, καθώς η Ρωσία έχει συντριπτική υπεροπλία, τόσο αριθμητικά, όσο και ποιοτικά όσο και οργανωτικά, στο πιθανό πεδίο μάχης τα πράγματα δεν είναι τόσο απόλυτα. Καθώς αν γίνει εισβολή, η Ουκρανία θα διατάξει το σύνολο των Ενόπλων Δυνάμεων της, που εκτιμώνται σε περίπου 400.000 προσωπικό, και με πλήρη επιστράτευση μπορεί να ανέβει κατά πολύ, ενώ η Ρωσία δεν μπορεί να προτάξει όλες τις δικές της δυνάμεις, απογυμνώνοντας δηλαδή κάθε άλλο τομέα αμύνης της. Παράλληλα, είναι στα όρια του υπερβολικού να υποθέσουμε ότι ακόμη και να εισβάλλει η Ρωσία, θα το κάνει σε ευρύ μέτωπο με χρήση όλων των τοπικών δυνάμεων (των περίπου 100.000-150.000 που έχει στον περίγυρο). Καθώς η στρατιωτική τακτική απαιτεί μέρος αυτών να είναι υποστήριξης και εφεδρικές. Άρα σε επίπεδο «ένας προς έναν» η Ουκρανία διατηρεί τοπικό πλεονέκτημα σε μονάδες ξηράς τουλάχιστον.
Στον αεροπορικό τομέα όμως η Ουκρανία υστερεί σοβαρά καθώς διαθέτει ένα μίγμα παλαιών μαχητικών, περίπου 40 λειτουργικά MiG-29, και κάπου 25+ Su-27 (οι αριθμοί είναι περισσότεροι αλλά κάποια έχουν πλέον μόνο εκπαιδευτική χρήση), ενώ υπάρχουν και περίπου 30+ Su-24M/Su-25 για επιχειρήσεις αέρος-εδάφους. Tα αεροσκάφη πάντως εκτιμάται ότι είναι σε καλή κατάσταση καθώς η τοπική αεροδιαστημική βιομηχανία έχει μεγάλη εμπειρία στη συντήρηση τους ενώ κάποια έχουν περάσει φάση αναβάθμισης. Απέναντι τους όμως είναι μια πολύ πιο ισχυρή ρωσική δύναμη. Κοντά στα βόρεια σύνορα με την Ουκρανία βρίσκονται η 6η Αεροπορική Στρατιά και η 14η, με αφθονία MiG-31, Su-35S, Su-34, Su-30, πολλά από αυτά νεότατης κατασκευής, ενώ πολύ πυκνό είναι το αντιαεροπορικό δίκτυο, μιας και μόλις 600 χιλιόμετρα προς βορρά είναι η Μόσχα. Ενώ στο Νότο, στην περιοχή της Κριμαίας, έχει έδρα η 4η ρωσική Αεροπορική Στρατιά (στο Ροστόφ στον ποταμό Ντον), με πολεμική εμπειρία καθώς είχε μετέχει στον σύντομο πόλεμο της Οσετίας και της Τσετσενίας παλαιότερα.
Εκεί που σαφώς η Ρωσία έχει το απόλυτο πλεονέκτημα είναι σε ναυτικές δυνάμεις, μιας και το Ουκρανικό ναυτικό διαθέτει μόνο μια παλιά φρεγάτα κλάσης Krivak III μαζί με κάποια περιπολικά, απέναντι σε μια σοβαρή αρμάδα πυραυλοφόρων φρεγατών κλάσης Admiral Grigorovich, υποβρυχίων Κilo, αποβατικών, ναρκοθηρευτικών κ.λπ.
Τι έχουμε λοιπόν συνοπτικά από τα παραπάνω; Πως οι ρωσικές δυνάμεις αν προχωρήσουν σε εισβολή θα βρεθούν από την πρώτη στιγμή υπό πλήρη παρακολούθηση, χωρίς δυνατότητα κάλυψης ή αιφνιδιασμού. Πως θα βρουν απέναντι τους ένα εχθρό πλέον καλά προετοιμασμένο και με πλήρη επάνδρωση, οχυρωμένο και κυρίως να μάχεται αμυντικά και «υπέρ βωμών και εστιών», δηλαδή απεγνωσμένα. Θα συναντήσουν ακόμη μια Ουκρανία που θα δέχεται συνεχώς βοήθεια, ίσως όχι ευθέως πολεμική αλλά λογιστική και υποστήριξης που θα την ανακουφίζει. Ταυτόχρονα είναι δεδομένο πως το ΝΑΤΟ σε περίπτωση σύρραξης θα πυκνώσει την κινητοποίηση του στην ευρύτερη περιοχή, κάτι που η Ρωσία δεν θα μπορεί να αγνοήσει, άρα θα απασχολήσει αρκετές δυνάμεις της για προφύλαξη και αυτοάμυνα. Ενώ κοντά στο οποίο ουκρανικό μέτωπο θα δέχεται σοβαρές ηλεκτρονικές παρενοχλήσεις από δυτικά συστήματα.
Επίσης η Ρωσική τακτική κουλτούρα δεν έχει αλλάξει πολύ από την σοβιετική εποχή, καθώς σε χερσαίο επίπεδο εξακολουθεί να στηρίζεται στο -σίγουρα αποδοτικό- δόγμα της συντριπτικής αιχμής ταχυκίνητων τεθωρακισμένων μονάδων με υποστήριξη κυλιόμενων πυρών από βαρύ πυροβολικό. Εδώ όμως η Ουκρανία θα έχει να αντιπαρατάξει ένα μεγάλο χώρο χειμερινών επιχειρήσεων υψηλής κινητικότητας με μαζική χρήση αντιαρματικών πυραύλων, δηλαδή ένα πιο μοντέρνο δόγμα που έχουμε δει ότι αποδίδει, π.χ. στη Συρία (εκεί δηλαδή που το «έζησε» με μεγάλες απώλειες η Τουρκία, στις δικές εξορμήσεις αρμάτων).
Ρωσικές φάλαγγες αρμάτων ασκούνται μήνες τώρα κοντά στην ΟυκρανίαΕίναι εκτίμηση μας ακόμη πως η Ρωσία θα έχει περιορισμούς -για γεωπολιτικούς λόγους και για λόγους κύρους- στο να χρησιμοποιήσει την πλήρη στρατιωτική της δυναμική. Π.χ. θα είναι δύσκολο να βομβαρδίσει κρίσιμες πολιτικές εγκαταστάσεις, αστικές περιοχές, ή περιοχές με πλειονότητα ρωσόφωνου πληθυσμού. Ενώ η όλη -υποθετική πάντα- επιχείρηση δεν μπορεί να έχει μεγάλο χρονικό βάθος καθώς είναι συμφέρον της Ρωσίας να απεμπλακεί γρήγορα από μια τέτοια κίνηση, να πετύχει όσα μπορεί περισσότερα σε ελάχιστες μέρες και μετά να διεκδικήσει πολιτικά τα τετελεσμένα. Ακριβώς δηλαδή ότι έγινε με την κατάληψη της Κριμαίας, που δεν υπήρξε και καμία ουσιαστική ουκρανική αντίδραση.
Στο ερώτημα βέβαια, ποιος θα επικρατήσει σε μια πλήρη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας, ναι, η αναλογία δυνάμεων, εμπειρίας και δομών είναι σαφώς υπέρ της Μόσχας. Αλλά μόνο σε ένα «ολικό» πόλεμο που καμία πλευρά δεν επιθυμεί. Και που αν συμβεί, η πιθανότητα να διευρυνθεί η σύρραξη γεωγραφικά είναι πολύ μεγάλη, αλλάζοντας ταχύτατα κάθε υπολογισμό «νίκης».
Το συμπέρασμα μας από όλα τα παραπάνω είναι πως όσο περνά ο καιρός, η πιθανότητα για μια έστω και μερικά επιτυχημένη ρωσική εισβολή ολοένα και μικραίνει. Καθώς η Ουκρανία, που μπροστά στον ρωσικό κίνδυνο έχει συσπειρωθεί και φανατιστεί, θα πολεμήσει, τουλάχιστον αρκετά για να δυσκολέψει μια ρωσική επέλαση.
Φυσικά όλα τα παραπάνω οι Ρώσοι επιτελείς και κυρίως ο Βλαντιμίρ Πούτιν και το περιβάλλον του τα βλέπουν και τα κατανοούν. Η Ρωσία αν μη τι άλλο διαχρονικά έχει ένα ψυχρό ρεαλισμό στην εξωτερική της πολιτική, όπου δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει τις ένοπλες της δυνάμεις και μάλιστα με συντριπτικά χτυπήματα, αγνοώντας και τις δικές της απώλειες, αλλά κυρίως σε περιπτώσεις που ξέρει πως ο αντίπαλος είναι ασθενής ή απομονωμένος. Την τακτική αυτή την είχε στην Τσετσενία (σε πολλαπλές συρράξεις), στη σύγκρουση με τη Γεωργία το 1991-93 αλλά και μετέπειτα το 2008, στο Νταγκεστάν το 1999, στην επέμβαση στην Υπερδνειστερία το 1990, προφανώς στην Ουκρανία το 2014. Συρράξεις δηλαδή περιφερειακές, μικρές σε διάρκεια, όπου η διεθνής κοινότητα «κοίταγε αλλού», ή ήταν ανήμπορη να αντιδράσει, ή σε περιοχές που γεωπολιτικά αναγνωριζόταν (αν και όχι δημόσια) το «ρωσικό δικαίωμα».
Η Ουκρανία όμως δεν είναι πια μια τέτοια περίπτωση. Και ίσως εδώ να είναι το μεγάλο «παίγνιο» της Μόσχας. Που ταιριάζει και με την ανάλυση της: Ότι δηλαδή η επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά πρέπει να σταματήσει «τώρα», πριν βρεθεί η Ρωσία τελείως εγκλωβισμένη στρατηγικά αλλά και οικονομικά. Μιας και σχεδόν το σύνολο των εξαγωγών της σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο θα περνά από νατοϊκά εδάφη, σε μια αμφίδρομη εξάρτηση. Του «πελάτη» από τις ρωσικές ροές, αλλά και της Ρωσίας από τη ζήτηση χωρών που είναι γεωστρατηγικά απέναντι της.
Έτσι η Ρωσία «σάρωσε» την ρωσόφωνη Κριμαία για να διατηρήσει την έξοδο της προς τη Μαύρη Θάλασσα, προσεταιρίζεται την Τουρκία που ελέγχει το Βόσπορο, παρακάμπτει τις βαλτικές χώρες για να δώσει φυσικό αέριο στη ουδέτερη Γερμανία, κοιτά και στην Ανατολή, προς την Κίνα για να βρει ένα νέο γεωοπολτικό σύμμαχο. Οπότε η στρατιωτική συσσώρευση στα ουκρανικά σύνορα ίσως δεν είναι ένας προπομπός εισβολής, αλλά μια ξεκάθαρη προειδοποίηση ότι «αρκεί». Όχι μια απειλή πολέμου, αλλά μια εντυπωσιακή προβολή ισχύος που να φανερώνει ότι η ιστορικά μεγάλη Ρωσία είναι εδώ και ισχυρή. Οπότε μπορούμε να διατυπώσουμε την εξής υπόθεση (μα όχι με βεβαιότητα): Πως η Ρωσία και δεν μπλοφάρει στην Ουκρανία, αλλά και δεν επιθυμεί και δεν επιδιώκει κανένα πόλεμο. Αντίθετα κάνει μια αφύσικη και τρομακτική για τη δυτική λογική «προσομοίωση» πολέμου, τόσο ρεαλιστική και τόσο μεγάλη σε έκταση, βαρύτητα και απειλή, που κανείς δεν μπορεί να την θεωρήσει μονοσήμαντα ως «επίδειξη». Έχοντας βέβαια υπέρ της, όλο το ιστορικό βάρος των ρωσικών-σοβιετικών στρατιωτικών παραδόσεων σε σαρωτικές επιθέσεις, που κανείς δεν ξεχνά, ειδικά στην εκεί γεωγραφική ζώνη. Με τελικό στόχο βέβαια να καθοδηγήσει την απέναντι πλευρά, στην οδό των διαπραγματεύσεων (όπως δηλώνει συνεχώς η Μόσχα σε ένα πολλαπλό παιχνίδι εντυπώσεων-θέσεων-αντιθέσεων) αλλά με ξεκαθαρισμένο το χάρτη για τα όρια της κάθε παράταξης.
Τελικά θα επιτεθεί η Ρωσία στην Ουκρανία; Δείξαμε ότι τακτικά αυτό γίνεται όλο και πιο δύσκολο, και όποιος και να είναι ο αντικειμενικός σκοπός, θα δυσχεραίνεται ακόμη περισσότερο η επίτευξη του. Αλλά προφανώς κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την εκφυγή της ιστορίας προς το φαινομενικά αδύνατο, το τακτικά παράλογο και το στρατηγικά υπερβολικό. Η Ρωσική αντίληψη ήταν πάντα δύσκολη στην ερμηνεία της από τη δυτική σκοπιά που δεν μπορούσε να κατανοήσει, κυρίως στην αγγλοσαξωνική-αμερικανική της εκφορά, του τι σημαίνει να είσαι διαρκώς πεδίο εισβολής, από την επόχη των μεγάλων πολέμων με τη Λιθουανία, τη Σουηδία, την περίοδο του Ναπολέοντα και κυρίως τους τους 2 παγκοσμίους πολέμους. Άλλωστε όταν στο δάσος συναντάς μια αρκούδα και αυτή σηκώνεται στα πίσω πόδια, γρυλλίζει και δείχνει τα δόντια της, θα είναι μεγάλο λάθος να πιστέψεις ότι «απλώς θέλει να σε μυρίσει». Και ίσως ακριβώς εκεί στηρίζεται η ρωσική στρατηγική.
Δημοσίευση σχολίου