Ήταν Μάιος του 1964 όταν η Τουρκία, με τον νόμο 476/1964, επεξέτεινε το εξωτερικό όριο των χωρικών της υδάτων από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια στον Εύξεινο Πόντο και στη Μεσόγειο. Και Ιούνιος του 1995, περίπου 30 χρόνια μετά, όταν η τουρκική εθνοσυνέλευση απείλησε την Ελλάδα με πόλεμο (casus belli) σε περίπτωση που η τελευταία αποφασίσει να επεκτείνει τα δικά της χωρικά ύδατα από τα 6 στα 12 ναυτικά μίλια, με την εν λόγω απειλή απειλή να παραμένει επί της ουσίας εν ισχύ ακόμη και σήμερα. Κατά «σύμπτωση», η Ελλάδα είχε μόλις λίγες εβδομάδες νωρίτερα (Μάιος του 1995) επικυρώσει τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) που της έδινε ακριβώς αυτό το μονομερές δικαίωμα: της επέκτασης δηλαδής των ελληνικών χωρικών υδάτων έως και τα 12 ναυτικά μίλια από τις ελληνικές ακτές.
Καθώς διανύουμε πια τη δύση του 2020, σχεδόν έξι δεκαετίες έπειτα από εκείνον τον Μάιο του 1964, η Ελλάδα ακόμη αναρωτιέται εάν και σε ποία ακριβώς σημεία θα μπορούσε να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της, μια ζώνη που βρίσκεται «κολλημένη» στα 6 ναυτικά μίλια ήδη από το 1936 (και τον νόμο 230/1936).
Η συζήτηση επανέρχεται πια στο προσκήνιο κατά τρόπο πιεστικό, με την Τουρκία από τη μία πλευρά να παραβιάζει το δυνητικό όριο των 12 μιλίων νοτίως του νησιωτικού συμπλέγματος της Μεγίστης (Καστελλόριζο), και την Ελλάδα από την άλλη να παρακολουθεί μεν από κοντά τις κινήσεις των Τούρκων (του συνοδευόμενου από πολεμικά πλοία τουρκικού σεισμογραφικού Oruç Reis εν προκειμένω) ξεκαθαρίζοντας όμως ότι δεν πρόκειται η ίδια να προχωρήσει σε καμία εν θερμώ κίνηση.
Μήπως όμως έχει έρθει πλέον η ώρα και για την Ελλάδα να προχωρήσει επιλεκτικά σε επεκτάσεις των χωρικών της υδάτων όχι συνολικά στο Αιγαίο αλλά σε νοτιοανατολικό Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, από την Κρήτη έως και το Καστελλόριζο;
Η Τουρκία έχει πια καταστήσει σαφές ότι είναι διατεθειμένη να φτάσει έως και το κατώφλι των 6 ναυτικών μιλίων της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης. Για του λόγου το αληθές, αρκεί μια ματιά στην πορεία του Oruc Reis όπως εκείνη έχει αποτυπωθεί και στις τελευταίες τουρκικές NAVTEX (1262/20, 1314/20, 1322/20). Εάν πιστέψουμε μάλιστα και όσα έχουν διαμηνύσει το τελευταίο διάστημα κορυφαίοι πολιτικοί παράγοντες της γείτονος (Φουάτ Οκτάι, Φατίχ Ντονμέζ), τότε τα τουρκικά σεισμογραφικά είναι πιθανό να βάλουν πλώρη το προσεχές διάστημα και προς τις ανατολικές ακτές της Κρήτης, με την Άγκυρα να επικαλείται ως «άδεια εισόδου» το τουρκολιβυκό μνημόνιο περί των θαλασσίων οριοθετήσεων του 2019.
Το ενδεχόμενο να παραβιάσουν οι Τούρκοι τα 6 ναυτικά μίλια των ελληνικών χωρικών υδάτων θεωρείται μάλλον απίθανο. Το ενδεχόμενο εκείνοι να φτάσουν, ωστόσο, ακριβώς έξω από αυτά τα έξι ναυτικά μίλια είναι πια ορατό.
Τι θα κάνουν οι ελληνικές δυνάμεις σε μια τέτοια περίπτωση; Πως θα αντιδράσουν επί του πεδίου;
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο κλιμακούμενων πιέσεων από την πλευρά της γείτονος Τουρκίας, η ελληνική πλευρά έχει αποδείξει ότι μπορεί να επιδείξει κινητικότητα-αποφασιστικότητα εάν το θελήσει. Η απόφαση για επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στο Ιόνιο, έως το ακρωτήριο Ταίναρο, η τμηματική οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο και η συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ με την Ιταλία ήρθαν να το επιβεβαιώσουν.
Η επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης θα μπορούσε, όμως, ενδεχομένως να… επεκταθεί και σε άλλες περιοχές της ελληνικής επικράτειας, από την Κρήτη και ανατολικότερα έως το Καστελλόριζο, υψώνοντας έτσι προκεχωρημένα (σε σύγκριση με όσα ισχύουν σήμερα) αναχώματα έναντι των τουρκικών προκλήσεων σε νοτιοανατολικό Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, ακριβώς δηλαδή σε εκείνες τις περιοχές τις οποίες η Τουρκία επιχειρεί πλέον να «αλώσει» μέσω του τουρκολιβυκού μνημονίου.
Σε μια τέτοια περίπτωση, η Ελλάδα θα μπορούσε να αντλήσει επιχειρήματα ακόμη και από το ίδιο το «εγχειρίδιο» της Τουρκίας, τα οποία στην πορεία θα (αντ)έστρεφε υπέρ των ελληνικών θέσεων:
Επειδή στο νοτιοανατολικό Αιγαίο και στη Μεσόγειο δεν ισχύουν πολλά από όσα επικαλείται ως ενστάσεις (βλέπε «ειδικές περιστάσεις») η Τουρκία για το Αιγαίο. Μια επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων εκεί δεν θα περιόριζε αποφασιστικά την ελεύθερη ναυσιπλοΐα και το εύρος των διεθνών υδάτων, ούτε θα δημιουργούσε τα ίδια cut-off effects για την Άγκυρα (περιορίζοντας δηλαδή την πρόσβαση των Τούρκων στην ανοιχτή θάλασσα).
Επειδή το διεθνές δίκαιο όπως άλλωστε και η διεθνής εθιμική πρακτική (που λειτουργεί δεσμευτικά έναντι όλων των χωρών, ακόμη και εκείνων που δεν έχουν υπογράψει/επικυρώσει συγκεκριμένες διεθνείς συμβάσεις) ευνοούν τα 12 μίλια αιγιαλίτιδας ζώνης. «Κάθε κράτος έχει το δικαίωμα να καθορίσει το εύρος της χωρικής του θάλασσας. Το εύρος αυτό δεν υπερβαίνει τα δώδεκα ναυτικά μίλια», σύμφωνα με το άρθρο 3 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Επειδή η διεθνής νομολογία επίσης ευνοεί τα 12 μίλια αιγιαλίτιδας ζώνης ακόμη και για απομακρυσμένα μικρά νησιά που βρίσκονται «δίπλα» στις ακτές άλλων χωρών (βλέπε τις αποφάσεις των διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων ενδεικτικά για το ουκρανικό νησί Σέρπεντ στη Μαύρη Θάλασσα, για τα νησιά της Κολομβίας που βρίσκονται κοντά στη Νικαράγουα, για το νησί St. Martin’s του Μπαγκλαντές που βρίσκεται κοντά στις ακτές της Μιανμάρ κ.ά.)
Αλλά και επειδή εκείνο το παλαιότερο ελληνικό επιχείρημα, σύμφωνα με το οποίο η μη-συνολική άσκηση ενός δικαιώματος (όπως είναι το βάσει διεθνούς δικαίου δικαίωμα της επέκτασης των χωρικών μας υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια) υπονομεύει το ίδιο το δικαίωμα ή συνιστά εγκατάλειψή του, έχει πια καταρριφθεί με ελληνική πρωτοβουλία, από την ώρα που η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι πρόκειται να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια στο Ιόνιο και έπειτα…
Δημοσίευση σχολίου