Στην Τουρκία υπάρχει ο όρος «ο φίλος της μαύρης ημέρας». Πρόκειται για εκείνον που την πιο δύσκολη στιγμή της ζωής σου (τη μαύρη σου ημέρα) θα σου συμπαρασταθεί και θα σε στηρίξει. Η ΠΓΔΜ, το γειτονικό μας κράτος, περνά αυτή την περίοδο τη δική της μαύρη ημέρα.
Γράφει ο Άγγελος Μ. Συρίγος*
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
Οι σχέσεις Ελλάδος-ΠΓΔΜ ξεκίνησαν άσχημα από την αρχή. Από τη φύση του το νέο κράτος έφερε μέσα του τον αλυτρωτισμό που στόχευε στα εδάφη της ιστορικής Μακεδονίας. Ο συμβιβασμός που επετεύχθη διά της Ενδιάμεσης Συμφωνίας του 1995, αποκατέστησε τις διμερείς σχέσεις και περιόρισε την επίσημη έκφραση του αλυτρωτισμού. Στην πράξη, όμως, λειτούργησε ως οριστική συμφωνία, καθότι η Ελλάδα είχε παραδώσει όλα τα όπλα που διέθετε για να πιέσει τα Σκόπια να αποδεχθούν λύση στο θέμα του ονόματος.
Ακολούθησε μια περίοδος ανθηρών οικονομικών σχέσεων. Έκτοτε η Ελλάδα είναι ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος της γειτονικής χώρας. Η οικονομική εξάρτηση της ΠΓΔΜ από την Ελλάδα δεν επέτρεψε στην τελευταία να πείσει (πολλώ δε μάλλον να πειθαναγκάσει) την ηγεσία των Σκοπίων να αλλάξει τη στάση της στο θέμα της ονομασίας. Αντιθέτως, επί πρωθυπουργίας Γκρούεφσκι (2006-2016) η χώρα διολίσθησε στην παράνοια του σφετερισμού περιόδων της ελληνικής Ιστορίας για τη δημιουργία ενός τεχνητού ένδοξου παρελθόντος.
Εδώ και τρία χρόνια η χώρα βρίσκεται σε περιδίνηση. Ξεκίνησε ως πολιτική κρίση με τον αυταρχισμό της περιόδου Γκρούεφσκι. Τείνει να εξελιχθεί σε υπαρξιακή κρίση του κράτους λόγω της αρνήσεως του Σλαβομακεδόνα προέδρου Ιβανόφ να επιτρέψει στην αντιπολίτευση να σχηματίσει κυβέρνηση.
Ο λόγος είναι ότι στον υπό εκκόλαψη κυβερνητικό σχηματισμό γύρω από την αντιπολίτευση, συμμετέχουν και τα αλβανικά κόμματα της χώρας. Με την καθοδήγηση του Αλβανού πρωθυπουργού Εντι Ράμα, έχουν υιοθετήσει από τον Δεκέμβριο του 2016 τη λεγόμενη «αλβανική πλατφόρμα» που στοχεύει, μεταξύ άλλων, να καταστήσει την αλβανική δεύτερη επίσημη γλώσσα της χώρας.
Αυτό φέρνει στην επιφάνεια το μακροπρόθεσμο πρόβλημα των δυτικών Βαλκανίων: τον αλβανικό μεγαλοϊδεατισμό. Από την επέμβαση του ΝΑΤΟ στο Κοσσυφοπέδιο το 1999 και εντεύθεν οι Αλβανοί ζουν τον θρίαμβο του εθνικισμού τους. Τείνουν να πραγματώσουν το όνειρο των δυόμισι Αλβανιών (Αλβανία, Κοσσυφοπέδιο και οι δυτικές περιοχές της ΠΓΔΜ).
Ο επιθετικός τρόπος που το επιδιώκουν και η παράλληλη σύγκρουσή τους με τον επίσης επιθετικό (αλλά ταπεινωμένο) σερβικό εθνικισμό, δυναμιτίζουν τη σταθερότητα στην περιοχή. Το σημείο αποσταθεροποιήσεως δείχνει πλέον ότι θα είναι η ΠΓΔΜ. Το χειρότερο είναι ότι στη διαμάχη εμπλέκονται ευθέως Ρωσία και Ε.Ε. με εκ διαμέτρου αντίθετες θέσεις.
Έως σήμερα το θέμα των σχέσεων Ελλάδος-ΠΓΔΜ είχε δύο διαστάσεις. Σε πρώτο επίπεδο είναι ένα κράτος που μας δυσκόλεψε πολύ στις διεθνείς σχέσεις και μας στέρησε πολύτιμες δυνάμεις από άλλα διπλωματικά μέτωπα, με κύριο αυτό των ελληνοτουρκικών. Σε ένα δεύτερο επίπεδο όλη αυτή η ιστορία κατέστησε την Ελλάδα μέρος της βαλκανικής κρίσεως.
Τα πράγματα τώρα αλλάζουν. Περαιτέρω αποσταθεροποίηση των Σκοπίων οδηγεί στη διάλυσή τους και σε αποσταθεροποίηση όλων των Βαλκανίων. Κάτι τέτοιο θα φέρει τις ταραχές και τον πόλεμο στην πόρτα μας. Επιπλέον, η Ελλάδα ενδιαφέρεται για την ύπαρξη της ΠΓΔΜ διότι με αυτό τον τρόπο εμποδίζεται η δημιουργία μεγάλης Βουλγαρίας και μεγάλης Αλβανίας, που θα σπεύσουν να καλύψουν το κενό που θα δημιουργηθεί σε περίπτωση διαλύσεως της ΠΓΔΜ.
Ειδικώς με τη Βουλγαρία έχουμε εδώ και 40 χρόνια εξαιρετικές σχέσεις παρά την επί αιώνες αιματοχυσία των δύο λαών μας. Ας μη θεωρούμε βέβαιον ότι θα συνεχιστούν οι καλές σχέσεις εάν η Βουλγαρία βρεθεί να γειτνιάζει με τις ευαίσθητες εθνικά περιοχές της Δυτικής Μακεδονίας.
Η ΠΓΔΜ βιώνει τη δική της «μαύρη ημέρα». Η Ελλάδα πρέπει να φερθεί ως ο φίλος που θα τη στηρίξει για τη συνέχιση της αυτόνομης υπάρξεώς της. Άλλωστε, είμαστε το μοναδικό κράτος με το οποίο συνορεύει που δεν έχουμε εδαφικές βλέψεις. Πρέπει να μεσολαβήσουμε για να βρεθεί πολιτική λύση.
Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, ως η πλέον σταθερή χώρα της περιοχής, οφείλουμε να έχουμε και επιχειρήματα και ιδέες για την εικόνα των νέων Βαλκανίων. Μόνον έτσι μπορούμε να διατηρήσουμε την ειρήνη στα Βαλκάνια και να ξαναχτίσουμε σε βάθος χρόνου την αξιοπιστία μας.
* Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Δημοσίευση σχολίου