Ήδη, εν όψει της άφιξης του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Αθήνα το μεσημέρι της Παρασκευής, το διαδίκτυο γέμισε αναλύσεις λιγότερο ή περισσότερο ειδικών που προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν το μήνυμα που στέλνει η Μόσχα στην Αθήνα και τις σκοπιμότητες που εξυπηρετούνται σε πολλαπλά επίπεδα.
Του ΜΙΧΑΗΛ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Βασική πηγή για τη διατύπωση αυτών των σκέψεων το περίφημο άρθρο του Βλαντιμίρ Πούτιν στην «Καθημερινή» λίγο πριν αφιχθεί στην Αθήνα, το οποίο όπως ήταν λογικό αναπαράχθηκε από πάρα πολλές πλευρές. Και όχι άδικα. Ας προσθέσουμε λοιπόν κι εμείς την οπτική μας, ξεκινώντας από μια θεμελιώδη παρατήρηση, η οποία μάλλον πέρασε σχετικά… απαρατήρητη.
Αν κάτι λοιπόν κάνει τεράστια εντύπωση στο άρθρο του Πούτιν, είναι η παντελής απουσία αναφοράς στις Ηνωμένες Πολιτείες, το οποίο στην ουσία διαβιβάζει επικοινωνιακά το μήνυμα της μη αναγνώρισης του ρόλου τους στη Γηραιά Ήπειρο. Και λέμε «επικοινωνιακά» διότι στην πραγματικότητα η Ρωσία δεν μπορεί να εκδιώξει τις ΗΠΑ από την Ευρώπη.
Ωστόσο, η ρωσική διπλωματία δεν έχει επιλογή από το να προβάλει τη «ρωσική εναλλακτική», το δικό τους «εναλλακτικό όραμα», όχι για την Ευρώπη, αλλά για την Ευρασία, αφού Ευρώπη και Ρωσική Ομοσπονδία ξεκινούν από τις όχθες του Ατλαντικού και καταλήγουν στην Άπω Ανατολή και τον Ειρηνικό…
Κάπου εδώ υπεισέρχονται και οι ανταγωνιστικές διαχρονικές «συνταγές» της γεωπολιτικής, οι οποίες σχηματικά περιγράφονται από τις δυο ξεχωριστές θεωρήσεις για το πώς εξασφαλίζεται η κυριαρχία του κόσμου.
Η μία είναι η «χερσαία» εκδοχή, αυτή που δίνει έμφαση στις «ηπειρωτικές δυνάμεις» (continental powers) και τη στρατηγική τους, όπως η Ρωσία και Γερμανία. Η άλλη που αφορά τις «ναυτικές δυνάμεις» (navalpowers) όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Στην πρώτη περίπτωση και λίγο απλουστευτικά, όποιος κυριαρχεί στην «καρδιά» της Ευρασίας (τη «heartland» του σερ Χάλφορντ Μακίντερ) κυριαρχεί στην «παγκόσμια νήσο» και τελικά ηγεμονεύει τον κόσμο. Στη δεύτερη, πάλι απλουστευτικά, θα κυριαρχήσει αυτός που θα ελέγξει τον «δακτύλιο» (τη «rimmland» του Νίκολας Σπάικμαν) τις χώρες που περιβάλλουν τη «heartland», άρα και τις θαλάσσιες οδούς, διότι θα ελέγξει την «καρδιά» της Ευρασίας και θα ηγεμονεύσει στον κόσμο.
Τονίσαμε εξ αρχής το απλουστευτικό και σχηματικό της παρουσίασης, αφού σκοπός δεν είναι να αναλυθούν οι γεωπολιτικές θεωρίες (οι δυο προαναφερθείσες δεν είναι οι μόνες ασφαλώς) αλλά να παρατηρήσει κανείς τα πολύ απλά, βάζοντας τον καθένα σε μια θέση, ώστε να επιχειρήσουμε να κατανοήσουμε αρκετά…
Να παρατηρήσουμε, ότι η Ρωσία είναι η «καρδιά» της Ευρασίας, άρα λογικό είναι να θέλει να ελέγξει «την παγκόσμια νήσο» που τη θεωρεί προνομιακό της πεδίο, γι’ αυτό ο Πούτιν στο άρθρο του δεν αναφέρει πουθενά π.χ. τις μεταπολεμικές διευθετήσεις, αλλά σκοπίμως πετάει τις ΗΠΑ εκτός Ευρώπης, καθώς η παρουσία τους είναι ο παράγοντας που αποτρέπει τη ρωσική κυριαρχία επί της παγκόσμιας νήσου, άρα τον έλεγχο του κόσμου…
Αντιστρόφως, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η ναυτική δύναμη που βλέπουμε κάθε μέρα με πόση αφοσίωση καλλιεργεί τις σχέσεις της με τις χώρες που επί της ουσίας αποκόπτουν την «καρδιά», δηλαδή τη Ρωσία, από τις θαλάσσιες οδούς… Ας ρίξουμε μια ματιά στον χάρτη για να καταλάβουμε ποιον ρόλο παίζουμε ως Ελλάδα και για τη μία και για την άλλη χώρα…
Στη μια περίπτωση αποκόπτει την ηπειρωτική δύναμη λειτουργώντας στο πλαίσιο της αμερικανικής στρατηγικής και στην άλλη «διασπά τον αποκλεισμό» που η ναυτική δύναμη επιχειρεί να επιβάλει στην ηπειρωτική… Με απλά λόγια, για να μην κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας στην Ελλάδα, ό,τι και να επιλέξει η χώρα να κάνει θα βρεθεί στο «μάτι του κυκλώνα».
Τα περί «αδέσμευτων» και ανεξάρτητων είναι επικίνδυνες αφέλειες και είναι θέμα χρόνου να γίνει το μεγάλο λάθος που θα δώσει την αφορμή για να εξαπολυθεί συντριπτικό πλήγμα συνετισμού όποιου διαταράσσει με αφροσύνη ευαίσθητες γεωπολιτικές ισορροπίες. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν υπάρχει περιθώριο άσκησης ανεξάρτητης ελληνικής εξωτερικής πολιτικής.
Υπάρχει, απλά δεν πρέπει να επιχειρήσει ποτέ να διασπάσει άτσαλα και χωρίς απόλυτη συναίσθηση και σχεδιασμό το περιοριστικό γεωπολιτικό πλαίσιο στο οποίο μια χώρα με κρίσιμη γεωγραφική θέση καλείται να λειτουργήσει στο διεθνές περιβάλλον.
Και όσο σημαντικότερη η γεωγραφική θέση που καταλαμβάνει μια χώρα, τόσο μεγαλύτερο είναι το ρίσκο που παίρνει, αλλά και αντιστοίχως δυνητικά μεγαλύτερο είναι και το προσδοκώμενο όφελος, αυτά σε τελική ανάλυση που μπορείς να διεκδικήσεις από κάποιον που έχει λόγους να τον ενδιαφέρει το δικό σου «μαγαζί».
Τα υπόλοιπα περί θρησκείας και κοινής πολιτιστικής κληρονομιάς έχουν σημασία και νόημα, αλλά στο πλαίσιο της στρατηγικής των Ρώσων για να προωθήσουν τον ως άνω περιγραφέντα βασικό τους στόχο. Έχει τη δική της γεωπολιτική αξία και μια ξεχωριστή λογική η Ορθοδοξία την οποία σαφέστατα επιχειρεί να αξιοποιήσει ο Πούτιν σε στενή συνεργασία με το πατριαρχείο της Μόσχας, όμως η χρησιμότητά της είναι σαφώς ενταγμένη στο τακτικό επίπεδο ενός μεγάλου στρατηγικού σχεδίου που αφορά την κυριαρχία…
Ο Πούτιν όμως στο άρθρο, διαμαρτύρεται και για τους… Ευρωπαίους εταίρους. Η Ευρώπη ασφαλώς και δεν επιθυμεί να τεθεί υπό την ηγεμονία της Ρωσίας, ενός αχανούς γεωγραφικού μεγέθους, μιας χώρας που η προβληματική γεωγραφική της θέση υπό την άποψη της δυσκολίας υπεράσπισης της εθνικής κυριαρχίας σε διάφορα σημεία, την κάνει να εξοπλίζεται συνέχεια. Αυτό κάτι που με τη σειρά του τρομάζει τους γείτονες, οι οποίοι αναζητούν την εξισορρόπηση στη μονιμοποίηση της παρουσίας των ΗΠΑ στη Γηραιά Ήπειρο.
Βέβαια, για να είμαστε απολύτως δίκαιοι στην αντιμετώπιση της Μόσχας, αυτό που ζητάει παγίως ο ηγέτης της είναι «κάθε μια από τις δύο πλευρές [Ρωσία-ΕΕ] οφείλει να παίρνει σοβαρά υπ’ όψιν τις απόψεις και τα συμφέροντα της άλλης». Για να ακολουθήσει όμως το «παρασύνθημα» από τον Πούτιν: Η Ρωσία και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν φτάσει πλέον σ’ ένα σταυροδρόμι, όπου πρέπει να δοθεί η απάντηση στο ερώτημα: πώς βλέπουμε το μέλλον των σχέσεών μας και ποιο δρόμο θα ακολουθήσουμε;
Εδώ στην ουσία ο Πούτιν (ή μάλλον οι ειδικοί σύμβουλοί του και το υπουργείο Εξωτερικών που του έγραψαν το άρθρο) κάνει αθέλητη ενδεχομένως αναφορά πάλι στη γεωπολιτική, αφού Ρωσία και ΕΕ είναι δύο ισχυροί και μεγάλοι σε μέγεθος «παίκτες» της Ευρασίας. Κάνει εξάλλου σαφή αναφορά σε «ευρωπαϊκή και ευρασιατική ολοκλήρωση»…
Αν καταφέρουν να συνεργαστούν, τότε είναι πολύ πιθανό οι ΗΠΑ να μη βρίσκουν θέση στην Ευρώπη, όπως και στην Ασία σε περίπτωση στρατηγικής συμμαχίας της Ρωσίας με κάποιον πολύ ισχυροί, την Κίνα για παράδειγμα ή την Ινδία (δευτερευόντως). Και μια τέτοια εξέλιξη έχουν απόλυτο στόχο εθνικής ασφαλείας να την αποτρέψουν οι ΗΠΑ.
Όταν δε ο Πούτιν ζητά να βγάλουμε όλοι «τα δέοντα συμπεράσματα», συγκαλύπτει μια απειλή απέναντι στην ΕΕ, κυρίως στρατιωτική, επιχειρώντας με την επίδειξη στρατιωτικής ισχύος να «πείσει» (δια της επιβολής) την ΕΕ να «σεβαστεί» τις ρωσικές απόψεις στον τομέα της ευρωπαϊκής ασφάλειας, όπως π.χ. τη μη συμπερίληψη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και τη δημιουργία μιας άτυπης ζώνης ασφαλείας που θα καθησυχάσει τη στρατηγική ανασφάλεια των Ρώσων.
Ο Πούτιν έρχεται στην Ελλάδα για τους λόγους που εξηγεί, το επικοινωνιακό αποτέλεσμα θα είναι σημαντικό, ενώ θα ενισχύσει σε όσους έχουν σχετική προδιάθεση – και δεν είναι λίγοι – τη μυθολογία γύρω από το πρόσωπό του και τα γνωστά περί «ξανθού γένους», αφού έχει κάθε λόγο εμμέσως να καλλιεργεί στο πλαίσιο της κατανοητής και εύλογης προσπάθειάς του να αποσταθεροποιήσει και διασπάσει τον αντίπαλο που δεν είναι ασφαλώς η Ελλάδα, αλλά το «στρατόπεδο» του μεγάλου γεωπολιτικού του αντιπάλου.
Όσα προαναφέρθηκαν δεν έχουν στόχο να καταδείξουν ότι η Ελλάδα δεν έχει περιθώρια κινήσεων για την υπεράσπιση των εθνικών της συμφερόντων και προς τις δυο πλευρές. Διότι έχει, ενώ είναι και απολύτως απαραίτητο. Απλά χρειάζεται να καταλαβαίνει καλά τη «μεγάλη εικόνα». Αυτό όμως προϋποθέτει σοβαρότητα και οργάνωση, τομείς στους οποίους η Ελλάδα δεν έχει διακριθεί ιδιαιτέρως στην Ιστορία της…
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου