European Council on Foreign Relation
Του Mattia Toaldo
Η μετανάστευση από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική στην Ευρώπη, έχει διάφορες αιτίες, αλλά οι συγκρούσεις σε αυτό το τμήμα του κόσμου έχουν την μεγαλύτερη "ευθύνη" για τις ροές. Το 85% εκείνων που έφθασαν στην Ευρώπη μέσω της Μεσογείου από την 1η Ιανουαρίου, είναι από τρεις χώρες: την Συρία, το Αφγανιστάν, και το Ιράκ. Αυτές είναι μεταξύ των πλέον θανατηφόρων συγκρούσεων που περικλείουν την Ευρώπη.
Οι ροές από την περιοχή στην Ευρώπη, περνούν μέσα από δύο πύλες: την Τουρκία και την Λιβύη. Η βαλκανική οδός από την Τουρκία στη Γερμανία αρχικά χρησιμοποιήθηκε σχεδόν αποκλειστικά από Σύριους, αλλά χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο από Ιρακινούς και Αφγανούς, και από άλλες εθνικότητες που είναι λιγότερο ξεκάθαρα αναγνωρίσιμες ως πρόσφυγες, όπως οι Πακιστανοί. Αυτή η διαδρομή είναι μακράν η πιο δημοφιλής σήμερα, με περισσότερες από 100.000 αφίξεις από την αρχή του έτους.
Η αναρχία και η βία στη Λιβύη έχουν ενισχύσει τον ρόλο της χώρας ως πύλη εισόδου στην Ευρώπη για μετανάστες και πρόσφυγες από δύο βασικές περιοχές της Αφρικής. Το Κέρας της Αφρικής είναι η μία –μετανάστες από αυτή την περιοχή, ήταν παραδοσιακά ως επί το πλείστον από την Ερυθραία και προσπαθούσαν να φύγουν μακριά από μια εκ των σκληρότερων δικτατοριών παγκοσμίως, και οι Σομαλοί που φεύγουν μακριά από διαδεδομένη βάση και αναρχία. Η επίδραση του πολέμου στην Υεμένη πάνω στις ροές των Σομαλών, οι οποίοι συνήθιζαν να διασχίζουν τα στενά του Άντεν για να αναζητήσουν καταφύγιο αλλά που τώρα βρίσκουν άλλον έναν πόλεμο, δεν έχουν ακόμη καταμετρηθεί.
Η Δυτική Αφρική είναι η άλλη κύρια πηγή των ροών διαμέσου της Λιβύης. Σύμφωνα με τους αριθμούς από την 1η Ιανουαρίου, η Νιγηρία, η Γκάμπια, η Γουινέα και η Σενεγάλη είναι οι χώρες καταγωγής για το 49% εκείνων που φθάνουν στην Ιταλία. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει ένα δυσδιάκριτο μείγμα προσφύγων, οικονομικών μεταναστών και "επιβιωσάντων μεταναστών" που προσπαθούν να ξεφύγουν από την εκτεταμένη βία ή την υποβάθμιση του περιβάλλοντος. Για την τελευταία κατηγορία, γενικώς δεν υπάρχει υποχρέωση με βάση τη διεθνή νομοθεσία για να τους αποδεχθεί η Ευρώπη, ωστόσο συχνά έχουν την ίδια αίσθηση του επείγοντος με εκείνους που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον πόλεμο ή τις διώξεις. Ο αριθμός των Νιγηριανών αυξάνεται σταθερά, αλλά είναι δύσκολο να πούμε εάν αυτό είναι μέρος των εδραιωμένων προτύπων οικονομικής μετανάστευσης στην Ευρώπη ή το αποτέλεσμα βίας και των δραστηριοτήτων της ισλαμικής τρομοκρατικής οργάνωσης Boko Haram.
Ένα σημαντικό μέρος αυτών των μεταναστευτικών ροών από τη Δυτική Αφρική συνήθως παρέμενε εντός της Οικονομικής Κοινότητας της Δυτικής Αφρικής (ECOWAS), καθώς οι άνθρωποι έκαναν χρήση της ζώνης χωρίς βίζα για να μετακινηθούν σε γειτονικές χώρες. Όλο και περισσότερο ωστόσο, αυτές οι ροές ανακατευθύνονται προς την Ευρώπη λόγω της επιδείνωσης των συνθηκών ασφάλειας και των οικονομικών συνθηκών καθώς και της δυναμικής του κλάδου εμπορίου ανθρώπων, ο οποίος έχει συμφέρον στην προώθηση πιο μακριών και πιο επικίνδυνων ταξιδιών με κλειστά σύνορα.
Συνολικά οι δημογραφικές και οικονομικές συνθήκες έχουν μια περιορισμένη επίδραση στις έντονες πρόσφατες ροές. Η συντριπτική πλειοψηφία εκείνων που φθάνουν στην Ευρώπη διαμέσου της Μεσογείου, προσπαθούν να ξεφύγουν από συγκρούσεις στην Ανατολή και στο Αφγανιστάν, περνώντας διαμέσου της Ελλάδας και της Τουρκίας.
Ωστόσο τίποτα δεν είναι οριστικό για τις μεταναστευτικές ροές: η έντασή τους και η κατεύθυνσή τους μπορεί να αλλάξει δραματικά και πολύ γρήγορα: μόλις πριν από ένα χρόνο, οι περισσότεροι Σύριοι συνήθιζαν να πηγαίνουν στην Ευρώπη διαμέσου της Λιβύης, αλλά σε λίγους μήνες άλλαξαν πορεία και ταξιδεύουν σε πολύ μεγαλύτερους αριθμούς μέσω της Τουρκίας και της Ελλάδας.
Πώς θα μπορούσαν να αλλάξουν οι μεταναστευτικές ροές
Διάφοροι παράγοντες θα μπορούσαν να επηρεάσουν την ένταση και την κατεύθυνση αυτών των ροών. Πρώτον, Σύριοι πρόσφυγες αποτελούν ένα τεράστιο τμήμα της τρέχουσας προσφυγικής κρίσης, και πιθανώς θα μπορούσαμε να γίνουμε μάρτυρες μιας εντελώς διαφορετικού μεγέθους κρίσης χωρίς τον πόλεμο. Άλλη μία κλιμάκωση των συγκρούσεων θα μπορούσε να κάνει την ροή των προσφύγων ακόμη μεγαλύτερη. Από την άλλη πλευρά, οι περισσότερες χώρες της βαλκανικής οδού (ξεκινώντας με την Αυστρία και τελειώνοντας με τα Σκόπια), κλείνουν τις πόρτες τους στους πρόσφυγες και μετανάστες, αν και στις περισσότερες περιπτώσεις στους Σύριους επιτρέπεται η διέλευση.
Η εγκατάλειψη της γερμανικής πολιτικής ανοιχτών θυρών για τους πρόσφυγες, θα προκαλούσε περαιτέρω απρόβλεπτες αλλαγές σε αυτή την διαδρομή: δεδομένης της επιδείνωσης της κατάστασης στην Συρία, οι ροές είναι απίθανο να σταματήσουν, αλλά μάλλον θα εκτραπούν –είτε στα Βαλκάνια είτε αλλού στη Βόρεια Αφρική.
Η κατάσταση που εξελίσσεται στην Λιβύη είναι άλλος ένας παράγοντας που θα μπορούσε να αλλάξει την ένταση και την κατεύθυνση των ροών. Για τους Σύριους, θα ήταν τώρα δύσκολο να χρησιμοποιήσουν αυτή τη διαδρομή καθώς οι περισσότερες γειτονικές της Συρίας χώρες, απαιτούν τώρα βίζα. Ωστόσο, μια κλιμάκωση των συγκρούσεων στη Λιβύη ή μια κατάρρευση της εθνικής οικονομίας θα μπορούσε να καταστήσει πιο ευνοϊκό για τους λαθρέμπορους το περιβάλλον, πιέζοντας παράλληλα εκτός της Λιβύης τους πολυάριθμους οικονομικούς μετανάστες από άλλες χώρες που ζουν ακόμη εκεί.
Οι αλλαγές στις χώρες προέλευσης μπορεί επίσης να έχουν μια επίδραση, είτε αυξάνοντας είτε μειώνοντας τις αιτίες της μετανάστευσης –ιδιαίτερα στη δυτική Αφρική. Οι ροές θα μπορούσαν επίσης να κατευθυνθούν εκτός Ευρώπης, αποσταθεροποιώντας περαιτέρω κάποιες αφρικανικές χώρες. Για παράδειγμα, η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που έφυγαν από την Λιβύη από το 2011, έχουν βρει καταφύγιο είτε στην Τυνησία είτε στην Αίγυπτο.
Προκλήσεις πολιτικής για την Ευρώπη
Από το ξέσπασμα της κρίσης πριν από ένα χρόνο, η Ευρώπη έπρεπε να έχει διπλό focus σε αυτή την αντίδρασή της. Από την μία πλευρά είναι η ενίσχυση της πλευράς "υπουργείου Εσωτερικών" πολιτικής- ενισχύοντας τους ελέγχους στα σύνορα, καταγράφοντας τους πρόσφυγες και παρέχοντας διαμονή και έγγραφα σε όσους το έχουν ανάγκη. Από την άλλη πλευρά, το ξέσπασμα της προσφυγικής κρίσης την άνοιξη του 2015 έχει ωθήσει το θέμα αυτό στην πρώτη γραμμή της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, με τη συμμετοχή ορισμένων εκ των μεγαλύτερη κρατών-μελών, όπως η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιταλία.
Στους επόμενους μήνες πιθανότατα θα υπάρξει μια ενίσχυση της τρέχουσας τάσης προς το κλείσιμο των συνόρων, την κατασκευή φραχτών ή την εισαγωγή πλαφόν στον συνολικό αριθμό των προσφύγων που θα δέχονται ορισμένες χώρες. Προς το παρόν, η πολιτική της ΕΕ φαίνεται να εστιάζει στην εφαρμογή αυτών που έχουν συμφωνηθεί στους περασμένους μήνες, αντί να αναζητούνται νέες λύσεις.
Μαζί με τα θέματα που αναφέρθηκαν παραπάνω, οι φορείς χάραξης πολιτικής που είναι λιγότερο επιρρεπείς στην εφαρμογή περιοριστικών πολιτικών (μία διαρκώς συρρικνούμενη μειοψηφία) θα πρέπει να κοιτάξουν για ευρύτερα ερωτήματα. Αυτά περιλαμβάνουν το εάν θα διαπραγματευτούν μια πιο αποτελεσματική συμφωνία με την Τουρκία για την επανεισδοχή (ή τις υποχρεωτικές επιστροφές) εκείνων που έρχονται παράνομα στην Ελλάδα με ένα σχέδιο για την επανεγκατάσταση των προσφύγων από την Τουρκία στις ευρωπαϊκές χώρες. Ωστόσο φαίνεται να υπάρχει λίγη διάθεση για αυτού του είδους τις πολιτικές.
Τέλος, σχετικά με την μετανάστευση από την Αφρική, η Ευρώπη υποτίθεται ότι θα εφαρμόσει το δικό της μέρος της συμφωνίας που επιτεύχθηκε στη Σύνοδο Κορυφής της Βαλέτα το Νοέμβριο του 2015: να δημιουργήσει ένα trust fund για την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης, την ενθάρρυνση των εθελοντικών επιστροφών στις χώρες προέλευσης, την μείωση των προμηθειών σχετικά με τα εμβάσματα που στέλνουν οι μετανάστες, και να ξεκινήσει projects για την απασχόληση των νέων και τις μικροπιστώσεις στις χώρες προέλευσης.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου