του Ιωάννη Κωνσταντόπουλου
Όλοι οι θεωρητικοί της Γεωπολιτικής επιστήμης, συμφωνούν ότι η υπερήπειρος της Ευρασίας είναι το κέντρο του κόσμου μας. Ο έλεγχος της Ευρασίας προσφέρει τον έλεγχο του κόσμου, αφού πέρα από τον κεντρικό της ρόλο στην παγκόσμια γεωγραφία, στην ηπερήπειρο που κατοικούμε, βρίσκονται οι περισσότεροι πόροι (υλικοί και ανθρώπινοι) της υδρογείου. Έτσι δεν πρέπει να εκπλήσσει ο έντονος ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων από τον 18ο αιώνα μέχρι και σήμερα, με κύριο έπαθλο την αύξηση της ισχύος τους στην Ευρασία. Άλλωστε κατά τον 20ο αιώνα ο πλανήτης μας γνώρισε δυο Παγκόσμιους Πολέμους και έναν Ψυχρό Πόλεμο, απόρροια αυτού του ανταγωνισμού...
Με τις σχέσεις Ρωσίας-Δύσης σήμερα να έχουν ψυχρανθεί ξανά, εξαιτίας των κρίσεων στην Συρία και στην Ουκρανία, το ερώτημα που έχουν πολλοί είναι εάν θα ξαναδούμε τις παλιές, κακίες μέρες του Ψυχρού Πολέμου, στον 21ο αιώνα. Η αλήθεια είναι πως ο ανταγωνισμός των Μεγάλων Δυνάμεων, με αντίτιμο την πλανητική ηγεμονία ουδέποτε σταμάτησε, ενώ οι μεγάλοι πόλεμοι του παρελθόντος ήταν απλά το αποκορύφωμα αυτού του ανταγωνισμού. Ας μην ξεχνάμε ότι μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι ΗΠΑ έκαναν μια σειρά από μικρούς (επιθετικούς) πολέμους (με το πρόσχημα της ανθρωπιστικής επέμβασης ή της καταπολέμησης της τρομοκρατίας, υπό τον ιδεολογικό μανδύα του κυρίαρχου φιλελευθερισμού) στην Ευρασία (πχ. οι δυο εισβολές στο Ιράκ, οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί στην Σερβία, η εισβολή στο Αφγανιστάν) για να διευρύνουν την επιρροή τους εκεί, ενώ και η Ρωσία δεν απέφυγε να διεξάγει πόλεμο στην ίδια της την επικράτεια (Τσετσενία) και σε γειτονικές χώρες (Γεωργία), για να συγκρατήσει την θέση της στην υπερήπειρο.
Δυστυχώς δεν αποκλείεται η ιστορία να επαναληφθεί σαν φάρσα, όπως είπε κάποτε ο Μαρξ, αφού η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει και ο αγώνας για συσσώρευση ισχύος (μέσω της υπέρβασης/encroachment των σφαιρών επιρροής στην Ευρασία) είναι αδιάκοπος και αδυσώπητος. Αυτό συμβαίνει παρόλο που διανύουμε πια την μεταβιομηχανική, πυρηνική εποχή (Post-industrial, nuclear era), όπου η υψηλή τεχνολογία με τα όπλα που δύναται να παράγει και οι ατομικές βόμβες, λογικά θα περίμενε κάνεις, πως θέτουν κάποιους περιορισμούς στις άκρατες φιλοδοξίες των αλαζονικών ελίτ των Μεγάλων Δυνάμεων, όμως κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να γίνεται. Αφού λοιπόν η Ευρασία έχει τόση σημασία, καλό είναι να γίνει αναφορά: στο μοντέλο Rimland-Heartland της Αγγλοσαξονικής Σχολής της Γεωπολιτικής, που χωρίζει την ηπερήπειρο στις δυο αντίστοιχες ζώνες, καθώς και στις τάσεις αλληλεξάρτησης/σύγκρουσης που εμφανίζεται πως παράγουν διαχρονικά.
Αυτό το μοντέλο της Γεωπολιτικής, χρησιμοποιήθηκε σαν βάση για την κλασσική (ψυχροπολεμική) γεωστρατηγική διαίρεση του Ευρασιατικού χώρου και θεμελιώθηκε από τους σπουδαίους επιστήμονες: Sir Halford J. Mackinder (1861–1947) και Nicholas J. Spykman (1893–1943). Με λίγα λόγια το μοντέλο Rimland-Heartland διαχωρίζει την Ευρασία σε δυο μεγάλες ζώνες: την νοτιοδυτική παράκτια (Rimland) και την βορειοανατολική ενδοχώρα (Heartland), με το Rimland να κυριαρχείται από τις ναυτικές Αγγλοσαξονικές δυνάμεις (μετά τον ΄Β Παγκόσμιο Πόλεμο κυρίως από τις ΗΠΑ, που εδρεύουν στο Δυτικό ημισφαίριο) και το Heartland να κυριαρχείται διαχρονικά από την Ρωσία.
Καθ’ όλη την καταγεγραμμένη ιστορία παρατηρούνται τάσεις επέμβασης ή καλύτερα εισβολής της μιας στην άλλη (τώρα πια, επειδή τα σύνορα δεν αλλάζουν τόσο εύκολα, υπάρχει η τάση της αύξησης της γεωπολιτικής επιρροής) και ο λόγος ήταν (και εξακολουθεί να είναι): από την μια η ανάγκη για πρόσβαση των δυνάμεων του Rimland στον πλούτο (πρώτες ύλες & ανθρώπινοι πόροι) του μεγάλου χερσαίου πεδίου του Heartland και από την άλλη η ανάγκη για διασύνδεση των δυνάμεων του Heartland στις εμπορικές οδούς του πολιτισμικά ανεπτυγμένου Rimland. Η επιτυχία μιας εκ των δυο ζωνών, έφερνε τους αντιπάλους της σε αδυναμία. Η Ρωσία αν και εισήλθε καθυστερημένα στην διεθνή (κυρίως Ευρωπαϊκή) σκηνή, κατά τα τέλη του 17ου με αρχές του 18ου αιώνα, αμέσως έδειξε την τάση της επέκτασης προς τις περιοχές που απαρτίζουν το Rimland κατά τον N.J. Spykman ή Inner (or Marginal) Crescent, κατά τον Sir H.J. Mackinder. Παράδειγμα αυτής της διαπίστωσης είναι οι αρκετοί Ρωσοτουρκικοί Πόλεμοι, με την επακόλουθη επέκταση της Ρωσίας σε Ανατολική Ευρώπη και Βαλκάνια, ο Επταετής Πόλεμος (1756-1763), όπου τα Ρωσικά στρατεύματα βρέθηκαν στο Βερολίνο, οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι, όταν μετά την Μάχη της Λειψίας (1813) οι Ρώσοι (μαζί με τους Αυστριακούς και τους Πρώσους) κατέλαβαν το Παρίσι (1814).
Ο επεκτατισμός προς όλες τις κατευθύνσεις (Rimland-Heartland) είναι μέρος της Ρωσικής φιλοσοφίας διαχρονικά, όπως και ο αυταρχισμός, ο οποίος όμως είναι αναγκαίος για την ενότητα της αχανούς χώρας. Το Ορθόδοξο Χριστιανικό δόγμα με τον αρχαϊσμό που το διακρίνει, ταυτίστηκε με την κρατική εξουσία, νομιμοποιώντας σε ένα βαθμό τον Ρωσικό επεκτατισμό. Άλλωστε δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί, ότι στην Ρωσία αρκετοί πίστευαν και πιστεύουν στον χαρακτήρα μιας ιερής αποστολής, που μέσω της Ρωσικής ηθικής δικαιολογεί τον επεκτατισμό. Όμως η επιβολή της ειρήνης στις περιοχές που η Ρωσία ή η ΕΣΣΔ καταλάμβανε, γινόταν με την επιβολή του δικού της αυταρχικού αξιακού συστήματος (συντηρητική αριστοκρατία ή κομμουνισμός), προξενώντας όμως σχεδόν πάντα τοπικές αντιδράσεις.
Πάντως η Ρωσία σαν η κατεξοχήν (χερσαία) δύναμη του Heartland, είναι λογικό να έχει και εκείνη δεχθεί πιέσεις και εισβολές από δυνάμεις του Rimland. Πιο συγκεκριμένα: Τεύτονες, Πολωνοί, Σουηδοί, Τούρκοι και Τάταροι, Γάλλοι, Γερμανοί εισέβαλαν ανατολικά, πιέζοντας το Heartland και κατά συνέπεια την ίδια την Ρωσία. Διαφαίνεται λοιπόν, πως το Heartland με το Rimland αλληλοεπιδρούν, πιέζοντας το ένα το άλλο. Σχετικά με τον Ρωσικό επεκτατισμό, αυτός είχε πάντοτε δυο χαρακτηριστικά: Πρώτον, όταν η χώρα γνώρισε υπερεπέκταση (overextension), κατέρρεε. Δεύτερον, ο επεκτατισμός έπαιξε (και παίζει) ρόλο στην πτώση της ευημερίας του Ρωσικού πληθυσμού. Ωστόσο χάρη σε αυτόν τον επεκτατισμό η Ρωσία έγινε Μεγάλη (χερσαία) Δύναμη, ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ιμπεριαλιστική στρατηγική ακολουθούσαν και οι Δυτικές Μεγάλες Δυνάμεις, με πρώτη την Μεγάλη Βρετανία. Μέχρι το 1815 και την Μάχη του Βατερλώ, η Βρετανική ναυτική Δύναμη πάσχιζε να περιορίσει την χερσαία ισχύ της Γαλλίας (η οποία με τον Ναπολέοντα έφτασε σε κολοσσιαία μεγέθη). Με την τελική ήττα του Βοναπάρτη, η Γαλλία αποδέχθηκε την ανωτερότητα των Άγγλων και μαζί πλέον αγωνίστηκαν να περιορίσουν την ηπειρωτική Δύναμη της Τσαρικής Ρωσίας, έως την ραγδαία άνοδο του Γερμανικού ΄Β και ΄Γ Ράιχ, που για διαστήματα έγινε η κύρια χερσαία Δύναμη στην Ευρασία (ειδικά η Χιτλερική Γερμανία έφτασε λίγο πριν την πλήρη ηγεμονία του Heartland, κατέχοντας και μέρη του Ευρωπαϊκού Rimland) μέχρι τα μέσα του 1943, οπότε η Σοβιετική Ρωσία και οι ΗΠΑ την εκμηδένισαν, με επακόλουθο να γίνουν υπερδυνάμεις (η πρώτη ηγεμονεύοντας το Heartland και οι δεύτερες ηγεμονεύοντας το Rimland), ξεκινώντας μια νέα διαμάχη για την ηγεμονία του κόσμου.
Σε αυτήν την διαμάχη που ονομάστηκε Ψυχρός Πόλεμος, η ιδεολογία (κομμουνισμός-καπιταλισμός) έπαιζε δευτερεύων ρόλο (ο σκοπός της ήταν να κινητοποιεί τις μάζες), μιας και η σύγκρουση των υπερδυνάμεων ήταν καθαρά γεωπολιτική. Επιχειρώντας τώρα να ερμηνεύσουμε την τωρινή επιθετική συμπεριφορά της Ρωσίας σε σχέση με το Ουκρανικό ζήτημα, πάντα υπό το πρίσμα της αλληλεπίδρασης Rimland-Heartland, θα πρέπει να αναφέρουμε πως την έχουν πυροδοτήσει οι αλλοπρόσαλλες επιλογές της Δύσης, οι οποίες αποσταθεροποίησαν μια ζωτικής σημασίας χώρα (Ουκρανία) για την Ρωσία.
Η πιθανή ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ από το νέο καθεστώς της χώρας, επέβαλε την δυναμική αντίδραση των Ρώσων, αφού έβλεπαν τον Ατλαντικό συνασπισμό να πλησιάζει όλο και περισσότερο τα Ρωσικά σύνορα. Ας μην ξεχνάμε ότι οι Δυτικοί ηγέτες είχαν υποσχεθεί στον Μιχαήλ Γκορμπατσώφ ότι με την αποχώρηση των Σοβιετικών από την Ανατολική Ευρώπη, η συγκεκριμένη περιοχή θα έμενε μια ουδέτερη ζώνη, μακριά από το ΝΑΤΟ. Όμως δεν τήρησαν αυτήν την υπόσχεση και με δυο διαδοχικές επεκτάσεις, το 1999 και το 2004, το ΝΑΤΟ απορρόφησε τα κράτη του άλλοτε κραταιού Συμφώνου τις Βαρσοβίας, καθώς και τις Βαλτικές Δημοκρατίες που κάποτε αποτελούσαν μέρος της ΕΣΣΔ. Η υπερβολή των Δυτικών, έφερε την βίαιη αντίδραση της Μόσχας.
Έτσι από την γεωγραφία (που εν τέλει επηρεάζει καθοριστικά την πολιτική), την ιστορία και την τεχνολογική πρόοδο του επαναστατικού 20ου αιώνα και του μεταμοντέρνου 21ου αιώνα, συμπεραίνουμε πως όχι μόνο υπάρχει μια τάση αλληλεπίδρασης του ελεγχόμενου από τον Ατλαντισμό Rimland με το Ρωσικό Heartland, μέσω διαδοχικών πιέσεων, αλλά και μια αυτοματοποιημένη πια σχεδόν άμεση αντίδραση των δυο αυτών ζωνών, κάτι που επιβεβαιώνεται όχι μόνο από τις παρούσες εξελίξεις, αλλά και από γεγονότα του σχετικά πρόσφατου παρελθόντος, όπως την Κρίση των πυραύλων της Κούβας (Cuban Missile Crisis) με την αντιπαράθεση διάρκειας 13 ημερών που συνέβη τον Οκτώβριο του 1962 μεταξύ ΕΣΣΔ και ΗΠΑ. Τότε η εγκατάσταση Σοβιετικών βαλλιστικών πυραύλων με πυρηνικές κεφαλές στο έδαφος του νησιού της Κούβας, ήταν μια ενέργεια που αποτελούσε απάντηση στην εγκατάσταση Αμερικανικών πυρηνικών πυραύλων στο έδαφος της Μεγάλης Βρετανίας, της Ιταλίας και κυρίως της Τουρκίας. Μετά τις απειλές για ακραίες αντιδράσεις εκ μέρους των ΗΠΑ και με το ενδεχόμενο πυρηνικού πολέμου να αιωρείται, τελικά η κρίση εκτονώθηκε όταν στις 28 Οκτωβρίου, ανακοινώθηκε ότι η εγκατάσταση πυραύλων στην Κούβα θα σταματούσε, ενώ οι ήδη εγκατεστημένοι πύραυλοι θα επέστρεφαν στη Σοβιετική Ένωση. Σε αντάλλαγμα, οι Αμερικανοί δεσμεύτηκαν πως δεν θα εισέβαλαν στην Κούβα, ενώ παράλληλα, αποδέχθηκαν μυστικά την απομάκρυνση των Αμερικανικών πυραύλων που βρίσκονταν σε Τουρκικό και Ιταλικό έδαφος.
Η δράση έφερε την αντίδραση, ενώ η δράση πριν από αυτήν, ήταν αποτέλεσμα άλλης επενέργειας. Με άλλα λόγια η εγκατάσταση των Σοβιετικών πυραύλων στην Κούβα (δράση), δηλαδή στο Δυτικό ημισφαίριο, το οποίο ηγεμονεύει το Ευρασιατικό Rimland στο Ανατολικό ημισφαίριο, έφερε την απειλή πολέμου εκ μέρους των ΗΠΑ (αντίδραση), αλλά η αρχική δράση της ΕΣΣΔ στην Κρίση της Κούβας, ήταν από την πλευρά της αντίδραση στην εγκατάσταση πυραύλων σε χώρες του Rimland και κυρίως την Τουρκία (επενέργεια), που απειλούσαν το Ρωσικό Heartland. Έτσι και η υπερβολή της Δύσης στην Ουκρανία (δράση), έφερε την επιθετική αντίδραση της Ρωσίας (αντίδραση), όμως η υπερβολή αυτή από την πλευρά της Δύσης, είναι αντίδραση στην ισχυροποίηση της τελευταίας (επενέργεια), που βραχυκυκλώνει τους ευρύτερους παγκόσμιους σχεδιασμούς της Δύσης.
Το επίφοβο όμως εδώ, είναι πως πλέον αυτή η αλληλεπίδραση/σύγκρουση δράσης-αντίδρασης των Rimland-Heartland και των δυνάμεων που τα ηγεμονεύουν, ίσως εξελιχθεί σε ανοικτή διαμάχη, κάτι που έτσι και αλλιώς συνέβη στο παρελθόν, αφού τώρα έχουν εκλείψει σταθερές (διπολισμός, μονοπολισμός) που ισορροπούσαν το σύστημα, κάνοντας την δημιουργία ενός σπιράλ θανάτου απολύτως δυνατό. Τελικά μια εκ νέου και εκτός ελέγχου σύγκρουση Δύσης-Ανατολής (Ρωσία και Κίνα) κατά τον πολυπολικό 21ο αιώνα (ο οποίος κατά την δεύτερή του δεκαετία παρουσιάζει ένα διεθνές σύστημα άναρχο όσο ήταν και λίγο πριν τον Ά Παγκόσμιο Πόλεμο), είναι πιθανή και θα οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις, που θα συμπαρασύρουν στον όλεθρο, όχι μόνο τις Μεγάλες Δυνάμεις, αλλά και μικρότερους δρώντες του συστήματος, όπως την Ελλάδα και την Τουρκία!
Ειδικά σε σχέση με την Ελλάδα, η χώρα μας θα υποχρεωθεί να συμμετέχει, αφού διαχρονικά έχει αδύναμες αντιστάσεις, ενώ η Τουρκία είναι σίγουρο ότι θα συμμετάσχει ενεργά με σκοπό να αύξηση την γεωπολιτική επιρροή της. Εν κατακλείδι, όπως η δράση θα φέρει αντίδραση στην αλληλεπίδραση των δυνάμεων που ηγεμονεύουν το Rimland και το Heartland, έτσι και η Ρωσία θα γίνει πιο επιθετική στο μέλλον (σε αυτό συμβάλουν και οι κυρώσεις της Δύσης στην ευαίσθητη Ρωσική οικονομία, καθώς και η πίεση από το ΝΑΤΟ), παραβιάζοντας κατάφορα το Διεθνές Δίκαιο, ειδικά όσο δεν υπάρχει μια ουσιαστική κίνηση αποκλιμάκωσης εκ μέρους μιας από τις ΗΠΑ-Ρωσίας.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου