CARNEGIE EUROPE
Της Judy Dempsey
Κάθε εβδομάδα, επιλεγμένοι κορυφαίοι ειδικοί απαντούν σε μια νέα ερώτηση της Judy Dempsey σχετικά με τις προκλήσεις στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας που διαμορφώνουν το ρόλο της Ευρώπης στον κόσμο.
Cornelius Adebahr, Συνεργάτης στο Πρόγραμμα του Carnegie Europe
Η ΕΕ δεν είναι εντελώς κοιμισμένη, αλλά παρακολουθεί τα Δυτικά Βαλκάνια σαν να μην την επηρεάζουν τα εκεί γεγονότα. Ακόμη χειρότερα, η Ένωση δεν διαθέτει τα σωστά εργαλεία για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που προέρχονται από την περιοχή. Οι ένοπλες επιθέσεις στη πΓΔΜ στις 9 και 10 Μαΐου είναι επομένως άκρως συμβολικές: αυτό που συνέβη στην πόλη Κουμάνοβο και το γιατί συνέβη τώρα, τα γεγονότα δείχνουν ένα επικίνδυνο μείγμα εγκληματικών δικτύων και εθνοτικών εντάσεων σε ένα αδύναμο πολιτικό περιβάλλον, ένα κοινό χαρακτηριστικό στο περιοχή.
Η πολιτική διεύρυνσης της ΕΕ, ωστόσο, είναι προσανατολισμένη προς τις κυβερνήσεις που επιθυμούν να εφαρμόσουν τις μεταρρυθμίσεις προς όφελος των πολιτών τους. Αν οι Δυτικοί πρεσβευτές εκφράσουν τώρα τις «σοβαρές αμφιβολίες τους ως προς τη δέσμευση της κυβέρνησης της πΓΔΜ στις δημοκρατικές αρχές και τις αξίες της Ευρω-Ατλαντικής κοινότητας», πρέπει επίσης να καταστήσουν σαφές το με ποιόν τρόπο μπορεί να γίνει εφικτή η πραγματική πρόοδος.
Ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία ανέλαβε τα καθήκοντά της το Νοέμβριο του 2014, ανακοίνωσε πενταετή παγίωση της διεύρυνσης, η πΓΔΜ μόλις είχε περάσει πέντε χρόνια απραξίας, αν όχι οπισθοδρόμησης. Η διαφωνία για την ονομασία της χώρας με την Ελλάδα, η οποία αντιτάσσεται στη χρήση από τα Σκόπια του ονόματος Μακεδονία, χωρίς κάποιο γεωγραφικό προσδιορισμό, εμπόδισε την προώθησή της προς την κατεύθυνση είτε της ένταξης της στη ΕΕ, είτε στο ΝΑΤΟ.
Είναι πλέον ευρέως αποδεκτό ότι η πολιτική γειτονίας της ΕΕ δε μπόρεσε να αντιμετωπίσει την Ουκρανία και τη Ρωσία πριν από το 2014. Η σε εξέλιξη αναθεώρηση της πολιτικής επί του παρόντος προσπαθεί να διορθώσει αυτήν την παράλειψη. Η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει μια παρόμοια επανάσταση σαν του Κοπέρνικου για την πολιτική της διεύρυνσης της, η οποία επίσης χρειάζεται πιο κλασικά εργαλεία εξωτερικής πολιτικής για να αντιμετωπίσει μια ακόμα-ασταθή περιοχή.
Kurt Bassuener, Ανώτερος συνεργάτης στο Συμβούλιο Πολιτικής Εκδημοκρατισμού του Σεράγεβο
Φοβάμαι ότι ο τρόπος που η ΕΕ προσεγγίζει τα Δυτικά Βαλκάνια είναι σχεδόν ο ίδιος με τον τρόπο που προσεγγίζει τη Νότια Μεσόγειο, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Δηλαδή, η σταθερότητα είναι υψίστης σημασίας και υπερνικά την πρόοδο και τη δημοκρατία. Ως αποτέλεσμα, η Ένωση κινδυνεύει να ευθυγραμμιστεί με όλο και περισσότερο ανελεύθερα και αυταρχικά καθεστώτα και στοιχεία και μπερδεύει την εξουσία τους για σταθερότητα.
Έτσι, στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, μια νέα πρωτοβουλία της ΕΕ για την ευρωπαϊκή πορεία της χώρας ενέχει τον κίνδυνο να θεωρηθεί από τους πολίτες ως συμμαχία με την ασύδοτη πολιτική ελίτ. Μόλις δηλωθεί και υποστηριχθεί σε υψηλό επίπεδο μια διαδικασία ή πρωτοβουλία, πρέπει να θεωρηθεί ως επιτυχία, ανεξάρτητα από την πραγματικότητα.
Η ελπίδα αναζωογόνησης του αδιέξοδου διαλόγου μεταξύ της Σερβίας και του Κοσσυφοπεδίου λειτουργεί ως τροχοπέδη στην κριτική των κυβερνήσεων του Βελιγραδίου και της Πρίστινα, οι πολιτικές των οποίων δεν στοιχίζονται με τις αξίες και τις δεσμεύσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην πΓΔΜ, η κυβέρνηση του Πρωθυπουργού Nikola Gruevski έχει εμπλακεί σε ένα τεράστιο σκάνδαλο, το οποίο έχει τονιστεί βολικά από μια αιματηρή επιχείρηση εναντίον των αυτονομιστών.
Αν η ΕΕ θέλει τους πολίτες αυτών των χωρών στο πλευρό της, θα πρέπει όχι μόνο να είναι πιο έντονη στην υπεράσπιση των αξιών της, αλλά και για να αναγκάσει αυτές τις κυβερνήσεις να λογοδοτήσουν, συμπεριλαμβανομένου και του οικονομικού τομέα, όταν παραβιάζουν αυτές τις αξίες.
Kristof Bender, Αναπληρωτής πρόεδρος της Πρωτοβουλίας για την Ευρωπαϊκή Σταθερότητα
Ναι. Η ΕΕ λέει ότι έχει ένα όραμα για την περιοχή: να ενσωματώσει όλες τις χώρες σε μια ένωση δημοκρατιών με την οικονομία της αγοράς. Η Ένωση διαθέτει ένα εργαλείο για αυτό, μια ενταξιακή διαδικασία που προσφέρει μια αίσθηση της κατεύθυνσης για τους μεταρρυθμιστές και τους επενδυτές.
Αλλά για πολλά χρόνια, η εμπιστοσύνη στην πολιτική της διεύρυνσης της ΕΕ έχει μειωθεί παντού: στα κράτη μέλη της ΕΕ, στις υποψήφιες προς ένταξη χώρες, μεταξύ εκείνων που κυβερνούν και μεταξύ αυτών της αντιπολίτευσης.
Είναι σαν ολόκληρη η περιοχή να περιμένει τον Γκοντό, για ένα Ευρωπαϊκό μέλλον που ποτέ δεν θα φτάσει και δεν εξαρτάται από το τί γίνεται τώρα.
Πουθενά η διαβρωτική επίδραση αυτής της τάσης δεν ήταν πιο καταστροφική απ’ ό,τι στην πΓΔΜ. Πριν από μια δεκαετία, η χώρα ήταν πρωτοπόρος στη διαδικασία της μεταρρύθμισης, αλλά σήμερα, υποφέρει απ’ όλες τις νόσους των Βαλκανίων: παράλυση, μια κατεστραμμένη οικονομία, πόλωση, φόβο της σύγκρουσης και παντελή έλλειψη προοπτικής.
Λοιπόν, τί πρέπει να γίνει;
- Πρώτον, η ΕΕ πρέπει να καθορίσει σαφείς κόκκινες γραμμές σε βασικά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων που ισχύουν για όλες τις χώρες. Τέτοια θέματα περιλαμβάνουν την κακή χρήση των μυστικών υπηρεσιών, τη φυλάκιση ή την κακομεταχείριση των δημοσιογράφων και τις κραυγαλέες παρεμβάσεις στο δικαστικό σώμα. Όταν αυτές τις γραμμές τις ξεπερνούν, η ΕΕ θα πρέπει να το λέει δυνατά και καθαρά.
- Δεύτερον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρέπει να κάνει τις αξιολογήσεις των υποψήφιων χωρών στις ετήσιες εκθέσεις προόδου της, σαφείς, δίκαιες, διαφανείς και ευανάγνωστες.
- Τρίτον, η ΕΕ πρέπει να σταματήσει να αποθαρρύνει τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη από την υποβολή αίτησης για ένταξη εντός του 2015.
- Τέταρτον, η Αλβανία αξίζει να λάβει ημερομηνία για έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών αργότερα αυτό το έτος, επίσης ως μήνυμα προς τους γείτονές της.
Stefan Lehne, Επισκέπτης ερευνητής στο Carnegie Europe
Υπάρχουν δύο περιπτώσεις στις οποίες μια χώρα βρίσκει την ΕΕ σε πλήρη εγρήγορση και πλήρως προσηλωμένη: πρώτον, όταν σκοτώνονται άνθρωποι και, δεύτερον, όταν το κράτος είναι κοντά στο να γίνει μέλος της ΕΕ και η ένωση ανησυχεί για το κατά πόσον είναι σε θέση να εφαρμόσει τη νομοθεσία της ΕΕ.
Οι περισσότερες από τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων σήμερα είναι σχετικά σταθερές και εξακολουθούν να απέχουν πολύ από την ένταξή τους στην ΕΕ. Συνεπώς, είναι κατανοητό ότι οι κρίσεις στις γειτονιές της Ανατολής και του Νότου έχουν εκτρέψει την προσοχή μακριά από την περιοχή. Η ΕΕ παραμένει προσηλωμένη στα Δυτικά Βαλκάνια, αν και όχι στο απαραίτητο επίπεδο για να θέσει την περιοχή σταθερά στο δρόμο προς την ένταξη.
Παραδόξως, το έργο της ΕΕ είναι χειρότερο στη χώρα όπου η Ένωση πέτυχε τη μεγαλύτερη επιτυχία της. Το 2001, η ΕΕ διαδραμάτισε έναν σημαντικό ρόλο στην αποτροπή εμφυλίου πολέμου στην πΓΔΜ και στη δημιουργία μιας νέας βάσης για τις διεθνικές σχέσεις, με τη Συμφωνία της Οχρίδας. Το 2009, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εισηγήθηκε την έναρξη των ενταξιακών συνομιλιών, αλλά αυτή ήταν και παραμένει μπλοκαρισμένη από την Ελλάδα, εξ αιτίας της συνεχιζόμενης διαμάχης για τη χρήση του ονόματος Μακεδονία.
Το μπλοκάρισμα αυτό στο δρόμο της πΓΔΜ για την ένταξη στην ΕΕ συνέβαλε στη σοβαρή επιδείνωση της δημοκρατικής διακυβέρνησης και στην ενδεχόμενη επιστροφή των διεθνικών εντάσεων. Η αιματοχυσία στο Κουμάνοβο, όπου οκτώ αστυνομικοί και δεκατέσσερις ένοπλοι σκοτώθηκαν μεταξύ 9-10 Μαΐου θα πρέπει να είναι μια κλήση αφύπνισης. Η άμεση εμπλοκή κορυφαίων πολιτικών ηγετών της ΕΕ είναι απαραίτητη για να σπάσει επιτέλους το αδιέξοδο και να αποτρέψει μια επικίνδυνη νέα Βαλκανική κρίση.
Alexandra Stiglmayer, Γενική Γραμματέας και ανώτερη αναλύτρια στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία Σταθερότητας
Η απάντηση είναι ναι, η ΕΕ κοιμάται. Σήμερα έκλεισαν δώδεκα χρόνια από τότε που οι ηγέτες της ΕΕ προσέφεραν στα Δυτικά Βαλκάνια μια προοπτική προσχώρησης. Αντί να εργαστεί εντατικά για να καλυτερέψει την κατάσταση των χωρών της περιοχής, η ΕΕ έχει μετατρέψει την προενταξιακή διαδικασία, τα μέτρα που λαμβάνονται πριν από την έναρξη των επίσημων διαπραγματεύσεων, σε μια παρατεταμένη, επιβαρυμένη από τις συνθήκες προσχώρησης, πορεία-μετ-εμποδίων.
Η Ένωση έχει επίσης παραμελήσει την οικονομική διάσταση της περιοχής, πιστεύοντας ότι το να διακηρύξει την αναγκαιότητα ενός ευνοϊκού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, θα είναι αρκετό για να βελτιωθεί η κατάσταση και να προσελκύσει επενδύσεις. Δεν ήταν αρκετό. Οι άνθρωποι είναι δυσαρεστημένοι με το βιοτικό τους επίπεδο. Η πρόσφατη (ακανόνιστη) μαζική έξοδος των Κοσοβάρων προς την ΕΕ ήταν ένα σημάδι της απελπισίας τους.
Η Ρωσία έχει αρχίσει να αναμιγνύεται και υπήρξαν περιστατικά, όπως η ένοπλη σύγκρουση στην πόλη της πΓΔΜ, Κουμάνοβο στις 9 και 10 Μαΐου. Τόσο η περιοχή γύρω από το Κουμάνοβο, όσο και στο γειτονικό Κοσσυφοπέδιο, απ' όπου κατάγονται οι περισσότεροι με τους φερόμενους ως επιτιθέμενους, ανήκουν στις φτωχότερες περιοχές των Βαλκανίων.
Η ΕΕ πρέπει να καταστήσει τα Δυτικά Βαλκάνια κατάλληλα προς ένταξη όσο το δυνατόν συντομότερα, πολιτικά, αλλά και οικονομικά. Αυτό περιλαμβάνει το άνοιγμα τμημάτων της αγοράς εργασίας της ΕΕ για τους εργαζόμενους από την περιοχή. Αυτό δεν θα είναι μόνο ένα πολιτικό μήνυμα, αλλά τα προκύπτοντα εμβάσματα θα βοηθήσουν επίσης στην γεφύρωση του χάσματος μέχρις ότου αναπτυχθούν οι οικονομίες της περιοχής. Η Γερμανία και πολλές άλλες χώρες της ΕΕ αντιμετωπίζουν ήδη ελλείψεις σε ορισμένα επαγγέλματα, γιατί τα Ευρωπαϊκά κράτη δεν προσφέρουν θέσεις εργασίας στους ανθρώπους από τα Δυτικά Βαλκάνια;
Ivan Vejvoda, Ανώτερος αντιπρόεδρος για τα προγράμματα στο German Marshall Fund των Ηνωμένων Πολιτειών
Η ΕΕ δεν κοιμάται, αλλά κινείται και δρα πολύ αργά στο νέο γεωπολιτικό περιβάλλον της περιοχής.
Η δέσμευση που ανέλαβε στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ στη Θεσσαλονίκη τον Ιούνιο του 2003, ότι όλες οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων θα έπρεπε να γίνουν πλήρη κράτη μέλη της ΕΕ, εφόσον πληρούν όλες τις απαιτήσεις, παραμένει αμετάβλητη. Η ένταξη της Κροατίας το 2013 αποδεικνύει την δέσμευση.
Ποτέ δεν επρόκειτο να υπάρξει μια άλλη διεύρυνση υπό την εποπτεία της σημερινής Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο Πρόεδρος της Επιτροπής, ο Jean-Claude Juncker, το απέκλεισε για εσωτερικούς λόγους όταν ανέλαβε τα καθήκοντά του το Νοέμβριο του 2014. Η ήπια δύναμη της ΕΕ εξακολουθεί να είναι αποτελεσματική στα Δυτικά Βαλκάνια, τα οποία, γεωγραφικά, είναι ένα είδος εσωτερικής αυλής της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Όλες οι χώρες της περιοχής επιθυμούν να συμμετάσχουν.
Ωστόσο, η ΕΕ πρέπει να κάνει περισσότερα. Η στασιμότητα της πΓΔΜ και της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης είναι μια τέτοια περίπτωση. Η πΓΔΜ είναι υποψήφια προς ένταξη χώρα από το 2005 και δεν έχει μετακινηθεί έκτοτε. Αυτό προκαλεί φαύλες, επικίνδυνες εγχώριες δυναμικές, των οποίων τα αρνητικά αποτελέσματα γινόμαστε τώρα μάρτυρες.
Η ΕΕ πρέπει να είναι πολύ πιο δραστήρια και να συμμετέχει στην ώθηση της διαδικασίας των διαπραγματεύσεων προς τα εμπρός πιο σθεναρά. Η λεγόμενη Διαδικασία του Βερολίνου που ξεκίνησε από τη Γερμανίδα Καγκελάριο Angela Merkel τον Αύγουστο του 2014 παρέχει ένα πλαίσιο για τη μελλοντική διεύρυνση και είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Αυτή η διαδικασία είναι τελικά σχετική με τη συνολική αξιοπιστία της ΕΕ. Δεν θα υπάρξουν νέοι πόλεμοι στα Βαλκάνια, αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. πηγή
Δημοσίευση σχολίου