Στις 17 Μαΐου 1944 ξεκίνησε στον Λίβανο υπό την αιγίδα των Άγγλων ένα συνέδριο που διήρκεσε τρεις μέρες – έως και τις 20 Μαΐου 1944. Το «Συνέδριο του Λιβάνου», όπως έμεινε γνωστό στην Ιστορία, είχε σαν στόχο να συγκροτήσει μια ενιαία κυβέρνηση που θα αναλάμβανε τις τύχες του έθνους. Στο συνέδριο αυτό έλαβαν μέρος 25 σύνεδροι όλων των τάσεων. Σήμερα δημοσιεύουμε τον τελικό λόγο του Γεωργίου Παπανδρέου, τον οποίο υπέγραψαν όλοι οι αντιπρόσωποι και αποτέλεσε τον λεγόμενο Χάρτη του Λιβάνου.
Η ανασύνταξις και πειθάρχησις των ενόπλων Ελληνικών δυνάµεων της Μέσης Ανατολής υπό την σηµαίαν της Ελληνικής Πατρίδος. Όλοι επίσης εµείναµε σύµφωνοι ότι η ανάκρισις πρέπει να συνεχισθή και ότι οι υποκινηταί της στάσεως πρέπει να τιµωρηθούν αναλόγως προς τας ευθύνας των. Το επιχείρηµα ότι εκινήθησαν από το αίτηµα της Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος δεν είναι δυνατόν να τους απαλλάξη της ευθύνης διότι, εάν εις καιρόν πολέµου η διαφωνία περί την Κυβέρνησιν νοµιµοποιή την στάσιν, τότε το Αλβανικόν Έπος θα έπρεπε να µην είχε υπάρξει. Ποίον θα είναι το πνεύµα µε το οποίον θα γίνει η ανασύνταξις; Διεπιστώθη οµοφώνως ότι δεν ηµπορούν να ισχύσουν πολιτικά κριτήρια, θα ισχύσουν µόνον εθνικά και στρατιωτικά κριτήρια και µόνον µ’ αυτά θα γίνει η ανασύνταξις των ενόπλων δυνάµεων. Εµείναµε επίσης σύµφωνοι ότι ακριβώς από την ηµέραν της συστάσεως της Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος θα εκπορευθή προς όλας τας ενόπλους δυνάµεις και της Μ. Ανατολής και της υποδούλου Ελλάδος το σύνθηµα ότι η στρατιωτική πειθαρχία θα είναι αµείλικτος και ότι πολιτικαί απόψεις δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν εις τον στρατόν, διότι ο στρατός δεν βουλεύεται. Ο στρατός εκτελεί τας διαταγάς της Κυβερνήσεως.
Η ενοποίησις και πειθάρχησις υπό τας διαταγάς της Ενιαίας Κυβερνήσεως όλων των ανταρτικών σωµάτων της Ελευθέρας Ελλάδος καθώς και η κινητοποίησις όλων των µαχητικών δυνάµεων του Έθνους εναντίον των κατακτητών. Και εις αυτό το κεφάλαιο νοµίζω ότι η σύµπτωσις είναι απόλυτος. Διότι όλοι δεχόµεθα ότι είναι αδύνατον εις το διηνεκές ν’ αποτελέση µόνιµον κατάστασιν η ανταρτική σύνθεσις και ότι πρέπει να βαδίσωµεν το ταχύτερον προς την δηµιουργίαν του Εθνικού µας Στρατού, ο οποίος θα είναι απηλλαγµένος πάσης επιρροής κοµµάτων και οργανώσεων, θα ανήκη µόνον εις την πατρίδα και θα υπακούη εις τας διαταγάς της Κυβερνήσεως. Αλλά όλοι επίσης δεχόµεθα, ιδίως µετά την επιστολήν του Συµµαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, το οποίον υπενθυµίζει ότι πάσα µεταβολή δεν πρέπει να οδηγήση εις ελάττωσιν της αντιστάσεως, ότι η άµεσος επιδίωξις της αντιστάσεως δεν θα αντεπεκρίνετο εις τας ανάγκας του αγώνος. Και η µια πλευρά αποδέχεται ότι είναι αδύνατον να αποτελέση µόνιµον κατάστασιν η ανταρτική σύνθεσις και η άλλη επίσης ότι είναι αδύνατον να είναι τούτο άµεσος επιδίωξις. Εποµένως η σηµερινή κατάστασις θεωρείται µεταβατική, η δε ρύθµισις θα ανήκη εις την πλήρη πρωτοβουλίαν της Κυβερνήσεως και του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής.
Η κατάργησις της τροµοκρατίας εις την ελληνικήν ύπαιθρον και η παγίωσις της προσωπικής ασφαλείας και της πολιτικής ελευθερίας του λαού, όταν και όπου ο κατακτητής αποσύρεται. Ο όρος «τροµοκρατία» επεβεβαιώθη από την µίαν πλευράν, ηµφισβητήθη από την άλλην. Δεν µας είναι απαραίτητος δια την αποκρυστάλλωσιν. Μας αρκεί η κοινή διαπίστωσις ότι εις την ύπαιθρον θα διασφαλισθή η τάξις, η προσωπική ασφάλεια και η πολιτική ελευθερία. Και εις τας πόλεις επίσης θα καταβληθούν προσπάθειαι όπως εκλείψουν τροµοκρατικαί εκδηλώσεις. Υπουργοί της Ενιαίας Κυβερνήσεως θα ευρίσκωνται εις την ελευθέραν Ελλάδα ασκούντες την διοίκησιν και των στρατιωτικών δυνάµεων και των απελευθερωµένων ελληνικών πληθυσµών. Διεπιστώθη τελικώς η απόλυτος οµοφωνία ότι η αποστολή της κυβερνήσεως είναι η επαφή και η καθοδήγησις του Ελληνικού Λαού. Κανείς από ηµάς δεν έχει την φιλοδοξίαν να µεταβληθή εις οµογενή και µετανάστην, όλοι φιλοδοξούµεν να είµεθα συναγωνισταί και οδηγοί του λαού µας. Εκεί είναι η θέσις µας. Το µόνον θέµα που ετέθη είναι ο χρόνος. Όλοι εµείναµε σύµφωνοι ότι, διαπιστουµένης µιας πραγµατικής καταστάσεως, η οποία θα καθιστά δυνατήν την παρουσίαν µας εις την Ελλάδα, δεν θα υπάρξη απώλεια ουδέ του ελαχίστου χρόνου δια την ταχυτάτην µετάβασίν µας. Ήτο σφάλµα το γεγονός ότι ο πολιτικός κόσµος προτίµησε αντί της θέσεως την άρνησιν, αντί της παρουσίας την απουσίαν. Το πνεύµα της νέας Κυβερνήσεως θα είναι όχι άρνησις, αλλά θέσις, όχι η απουσία, αλλά η παρουσία. Η συνεχής µέριµνα δια την επαρκή αποστολήν τροφίµων και φαρµάκων εις την υπόδουλον Ελλάδα, επίσης και την ορεινήν. Η εξασφάλισις, κατά την προσεχή από κοινού µετά των συµµαχικών δυνάµεων απελευθέρωσιν της Πατρίδος, της τάξεως και ελευθερίας του Ελληνικού Λαού, εις τρόπον ώστε, απηλλαγµένος και υλικής και ψυχολογικής βίας, να αποφασίση κυριάρχως και δια το Πολίτευμα και δια το Κοινωνικόν καθεστώς και δια την κυβέρνησιν της αρεσκείας του.
Θέμα πρώτον. Εφ’ όσον θα υφίσταται Κυβέρνησις Εθνικής Ενότητος, η εξασφάλισις και της τάξεως και της ελευθερίας του Ελληνικού λαού, κατά την από κοινού μετά των συμμαχικών δυνάμεων απελευθέρωσιν της πατρίδος, θα είναι έργον ιδικόν της. Και ασφαλώς θα είναι εις θέσιν να εγγυηθή τα μεγάλα αγαθά εις τον Ελληνικόν λαόν.
Θέμα δεύτερον. Εγεννήθη έπειτα το ζήτημα πότε ο λαός θα πρέπη να αποφασίση δια το Πολίτευμα και την Κυβέρνησιν. Όλοι είμεθα σύμφωνοι ότι πρέπει να αποφασίση εις τον συντομώτερον δυνατόν χρόνον, αλλά και κατά τον γνησιώτερον τρόπον υπό συνθήκας πλήρους ελευθερίας. Η λαϊκή ετυμηγορία επείγει δια την Ελλάδα, διότι δεν έχομεν ούτε λαοπρόβλητον Κυβέρνησιν, ούτε οριστικόν Πολίτευμα.
Θέμα τρίτον. Επί του ζητήματος του ανωτάτου άρχοντος ολόκληρος ο πολιτικός κόσμος της χώρας έχει δεδηλωμένην γνώμην, την οποίαν βεβαίως διατηρεί και συμμετέχων εις την Κυβέρνησιν Εθνικής Ενότητος. Ανήκει επομένως εις τους σκοπούς της Εθνικής Κυβερνήσεως η αποσαφήνισις. Αλλά επιθυμώ να προσθέσω ότι, ενώ αποδίδω μεγάλην σημασίαν εις την υφισταμένην δήλωσιν, αποδίδω πολύ μικράν εις την νέαν η οποία ζητείται.
Η επιβολή σκληρών κυρώσεων κατά των προδοτών της πατρίδος και κατά των εκμεταλλευτών της δυστυχίας του λαού μας. Είμεθα σύμφωνοι και επί του θέματος αυτού. Το έκτον όμως αυτό Κεφάλαιον οδηγεί εις την εξέτασιν άλλου θέματος, διότι είναι Κεφάλαιον «μεταπελευθερωτικόν» και τίθεται επομένως το θέμα εάν δύναται να υπάρχη επ’ αυτού επαγγελία της Εθνικής Κυβερνήσεως. Το γεγονός τούτο πείθει πόσον είναι απαραίτητον να μη δηλωθή, ότι η Κυβέρνησις της Εθνικής Ενότητας θα διαρκέση μόνον μέχρι της απελευθερώσεως. Διότι εν τοιαύτη περιπτώσει, δεν θα ηδύνατο να παράσχη την υπόσχεσιν της τάξεως και της ελευθερίας κατά την κρίσιμον μετάβασιν από της δουλείας εις την απελευθέρωσιν, την οποίαν ακριβώς με τόσην αγωνίαν αναμένει ο Ελληνικός λαός. Υπάρχουν βεβαίως και άλλαι απόψεις που πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν. Και δια τούτο φρονούμεν ότι το καλύτερον θα ήτο να εμπιστευθώμεν εις την εθνικήν συνείδησιν και την πολιτικήν της νέας Κυβερνήσεως τον χρόνον της διαρκείας της.
H πρόνοια δια την άμεσον ικανοποίησιν μετά την απελευθέρωσιν, των υλικών αναγκών του Ελληνικού Λαού. Ελέχθη ότι πρέπει να εργασθώμεν δια την προετοιμασίαν του σχεδίου της μεταπολεμικής μας οικονομικής ανορθώσεως. Απόλυτος ομοφωνία. Ελέχθη ότι πρέπει να κινητοποιηθούν όλαι αι ηθικαί μας δυνάμεις προς διαφώτισιν των συμμάχων μας, εις τρόπον ώστε να εξασφαλίσωμεν προτεραιότητα ανοικοδομήσεως. Απόλυτος ομοφωνία. Ελέχθη ότι η ανοικοδόμησις θα έπρεπε να ζητηθή ως προσφορά και όχι ως δανεισμός. Η Ελλάς δια του Αλβανικού έπους ή έσωσε τον πόλεμο ή τον εσυντόμευσε κατά ένα έτος τουλάχιστον. Εάν απέναντι της υπηρεσίας αυτής εζήτη ως αντάλλαγμα τας συμμαχικάς πολεμικάς δαπανάς έστω και μιας ημέρας δια την ανοικοδόμησιν των ερειπίων της θα ήτο υπερβολή; Ελέχθη ότι η ανοικοδόμησις πρέπει να αναζητηθή εις την ασφαλή τοποθέτησιν των πολυτίμων προϊόντων μας. Και ελέχθη ακόμη ότι η οικονομική ανόρθωσις του έθνους πρέπει να αναζητηθή εις την ελευθέραν μετάβασιν των Ελλήνων ουχί εις μακρυνούς τόπους, όπου η δευτέρα γενεά εξαφανίζει τας αναμνήσεις, αλλά εις τόπους γειτονικούς οι οποίοι τους είναι γνώριμοι από αιώνων και όπου η παρουσία των τους μεταβάλει εις δεξαμενάς του έθνους από τας οποίας αντλούνται αι δυνάμεις του Κράτους. Απόλυτος ομοφωνία.
Η πλήρης ικανοποίησις των εθνικών μας δικαίων. Αι μεγάλαι υπηρεσίαι και αι μεγάλαι θυσίαι μας, τα ολοκαυτώματα της πατρίδος μας δεν ημπορούν να έχουν άλλην δικαίωσιν ειμή την δημιουργίαν μιας νέας ελευθέρας και μεγάλης Ελλάδος.
Υποθέτω ότι η δευτέρα περικοπή του Κεφαλαίου τούτου αποσαφηνίζει την πρώτην. Θα είναι δυνατόν επομένως να θεωρηθή από όλους ως η συγκεκριμένη διατύπωσις των εθνικών μας αιτημάτων. Η πλήρης εθνική μας αποκατάστασις και η πλήρης ασφάλεια των νέων μας συνόρων αποτελεί το Πανελλήνιον αίτημα.
Κύριοι Αντιπρόσωποι,
Αποκομίζω την εντύπωσιν ότι επήλθε πλήρης σύμπτωσις απόψεων επί του Εθνικού προγράμματος της μελλούσης να σχηματισθή Κυβερνήσεως Εθνικής Ενώσεως. Εάν ούτως έχη προτείνω όπως το κείμενον του Εθνικού προγράμματος καθώς επεξηγηθή, θεωρηθή ως Εθνικόν μας συμβόλαιον και υπογραφή υπό πάντων των αντιπροσώπων.
20 Μαΐου 1944
πηγή
Δημοσίευση σχολίου