Του Παντελή Σαββίδη
Τρία κείμενα που με απασχόλησαν τις τελευταίες ημέρες αποκαλύπτουν το πως αντιμετωπίζει μια Μεγάλη Δύναμη χώρες τις οποίες μπορεί να διαχειριστεί και άλλες, ακόμη και μεσαίες, τις οποίες αδυνατεί να ελέγξει.
Τρία κείμενα που με απασχόλησαν τις τελευταίες ημέρες αποκαλύπτουν το πως αντιμετωπίζει μια Μεγάλη Δύναμη χώρες τις οποίες μπορεί να διαχειριστεί και άλλες, ακόμη και μεσαίες, τις οποίες αδυνατεί να ελέγξει.
Θα παραθέσω απο κείμενα αναφοράς πως συμπεριφέρονται οι ΗΠΑ σε δυνάμεις όπως η Γαλλία και η Τουρκία και πως στην Ελλάδα.
Η αναφορά στην Τουρκία γίνεται σε ένα κείμενο-συνέντευξη στην “Καθημερινή” του αμερικανού στρατηγού πέντε αστέρων και πρώην Αρχηγού της CIA Ντέιβιντ Πετρέους. Ο κ. Πετρέους θεωρεί πως
η Τουρκία βρίσκεται σε μια κρίσιμη γεωπολιτική θέση, ενδιαφέρεται, πρωτίστως, για τα συμφέροντά της και γι αυτό πρέπει να επιδείξει το ΝΑΤΟ και η δύση ανοχή στην συμπεριφορά της. Η οποία συμπεριφορά της με την επαμφοτερίζουσα στάση της απέναντι σε Δύση και Ρωσία μπορεί να είναι και βοηθητική.
Το πλήρες κείμενο της ενδιαφέρουσας συνέντευξης Πετρέους μπορείτε να το δείτε ΕΔΩ
Η αναφορά στη Γαλλία προέρχεται απο ορισμένες σελίδες του ενδιαφέροντος βιβλίου του John Lewis Gaddis “Ο Ψυχρός Πόλεμος” και θα παρουσιάσω ολόκληρο το σχετικό απόσπασμα. Περιγράφει πως οι Αμερικανοί αποδέχτηκαν αναγκαστικά την συμπεριφορά του Ντε Γκώλ. Μέχρι σήμερα γνωρίζαμε την γαλλική και ευρωπαϊκή εκδοχή του “γκωλισμού” την οποία εξυμνούσαμε, λόγω του αντιαμερικανισμού της. Δεν γνωρίζαμε ότι ο Τζόνσον ζήτησε απο τον υπουργό εξωτερικών Ντίν Ράσκ να ρωτήσει τον Ντε Γκώλ αν μαζί με τα αμερικανικά στρατεύματα έπρεπε να αποσυρθούν και τα αμερικανικά νεκροταφεία απο τη Γαλλία με σαφή την σημασία της δήλωσης.
Και ερχόμαστε στην Ελλάδα. Η Ελλάδα αντιμετωπίζεται ως δεδομένη και προτεκτοράτο. Μπορείτε να διαβάσετε ΕΔΩ ολόκληρο το παρασκήνιο της συνάντησης Γεωργίου Παπανδρέου-Λίντον Τζόνσον στην Αμερική σε μια προσπάθεια του αμερικανού προέδρου να μεσολαβήσει μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για την προώθηση του Σχεδίου Άτσεσον για το κυπριακό, ώστε να φανεί διαλλακτικός ο αμερικανός πρόεδρος και να τονιστεί η αντίθεσή του απο τον πολεμοχαρή αντίπαλό του στις εκλογές Μπάρυ Γκόλτγουωτερ.
Μετά την συνάντηση με τον Παπανδρέου ο Τζόνσον καλεί τον Έλληνα πρέσβη στην Ουάσιγκτον Αλέκο Μάτσα και του θέτει το ίδιο ζήτημα. Ο πρέσβης του επικαλείται το σύνταγμα που απαγορεύει την παραχώρηση κυριαρχίας και είναι εδώ που ο Τζόνσον του είπε
“Γαμώ το Σύνταγμά σας…”.
Θα μπορούσε ο άθλιος αμερικανός να πει το ίδιο στον Ντε Γκώλ ή στην Τουρκία; Έχει σημασία να διαβάσετε ολόκληρο το παρασκήνιο όπως το περγράφει σε άρθρο του ο Μάριος Ευρυβιάδης.
Και τώρα, η αναφορά στη Γαλλία απο το βιβλίο του John Lewis Gaddis Ο Ψυχρός Πόλεμος.
Η Γαλλία και η Κίνα επωφελήθηκαν από τις σχέσεις τους με τις υπερδυνάμεις. Οι Ηνωμένες Πολιτείες χρηματοδότησαν τη Γαλλική ανασυγκρότηση μετά τον πόλεμο, εξασφάλισαν τη Γαλλική ασφάλεια μέσω του ΝΑΤΟ και υποστήριξαν αθόρυβα την ανάπτυξη γαλλικού πυρηνικού οπλοστασίου. Η Σοβιετική Ένωση παρείχε την ιδεολογική έμπνευση για την επανάσταση της Κίνας και, μετά τον θάνατο του Στάλιν, στρατιωτική βοήθεια, καθώς και τεχνική βοήθεια για τις προσπάθειες του Μάο, που ξεκίνησε το 1955, για την κατασκευή κινέζικης ατομικής βόμβας.
Και όμως στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και στις αρχές της δεκαετίας 60 ο Ντε Γκώλ και ο Μάο βάλθηκαν να διαλύσουν τις συμμαχίες που είχαν θρέψει τα κράτη τους και είχαν αγκαλιάσει τα καθεστώτα τους.
Ο στόχος τους δεν ήταν τίποτα λιγότερο από τη διάλυση του διπολικού παγκόσμιου συστήματος του Ψυχρού Πολέμου.
Η Τέταρτη Γαλλική Δημοκρατία που γεννήθηκε μετά την ήττα και την κατοχή της Γαλλίας από τους Γερμανούς στο Β!ΠΠ ήταν από οικονομική άποψη επιτυχημένη, αλλά από πολιτική σκέτη παράνοια.
Οι ασταθείς συνασπισμοί ανέβαιναν και κατέβαιναν με τέτοια καταθλιπτική συχνότητα, ώστε η συνταγματική μεταρρύθμιση έγινε τελικά αναπόφευκτη: μόνο ο Ντε Γκώλ ο στρατιωτικός ηγέτης των Ελεύθερων Γάλλων είχε την εξουσία και το κύρος να την επιβάλει.
Η νέα Πέμπτη Δημοκρατία η οποία ιδρύθηκε το 1958, έδωσες στον Ντε Γκώλ τη δύναμη
που χρειαζόταν -με την ευλογία των Αμερικανών, που προσέβλεπαν σε μία πιο σταθερή και προβλέψιμη ηγεσία στο Παρίσι.” Η Γαλλία παρουσιάζει μία 12ετή ιστορία σχεδόν αδιάσπαστης ηθικής, πολιτικής και στρατιωτικής κατάπτωσης” σχολίαζε ο Αιζενχάουερ την εποχή εκείνη. Αυτές οι επιδόσεις ” σχεδόν επέβαλαν την παρουσία ενός «ισχυρού ανθρώπου» στο πρόσωπο του Ντε Γκωλ “.
Ο νέος Γάλλος πρόεδρος έφερε σίγουρα σταθερότητα, αλλά όχι προβλεψιμότητα. Υπήρξαν λίγες αντιρρήσεις στην Ουάσιγκτον όταν ρευστοποίησε επιδέξια τη μακρά προσπάθεια της Γαλλίας να διατηρήσει την τελευταία μεγάλη αποικία της, την Αλγερία.
Ο πόλεμος που διεξαγόταν εκεί, πίστευαν οι Αμερικάνοι, αποστράγγιζε τους γαλλικούς πόρους, ενίσχυε τον αραβικό εθνικισμό και δεν μπορούσε ποτέ να κερδηθεί.
Αυτό όμως ήταν το μόνο πράγμα που ενέκρινε η Ουάσιγκτον, επειδή σύντομα ο Ντε Γκωλ κατέστησε σαφές ότι ο επόμενος στόχος του ήταν να φέρνει διαρκώς προσκόμματα στην πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ευρώπη.
Το γεγονός ότι το έκανε αυτό ενώ ταυτόχρονα θεωρούσε δεδομένη την προστασία της Συμμαχίας του ΝΑΤΟ αναστάτωνε ακόμα περισσότερο τους Αμερικανούς.
Αλλά αυτή ακριβώς η αναστάτωση ήταν, κατά τα φαινόμενα, η επιδίωξη του Ντε Γκωλ.
Ήταν σαν να ήταν αποφασισμένος να δείξει στις Ηνωμένες Πολιτείες ότι, σε μία εποχή που οι υπερδυνάμεις έκαναν επίδειξη ισχύος, η Γαλλία είχε το θάρρος όχι μόνο να διεκδικεί την αυτονομία της, αλλά και να την επιδεικνύει.
Στα μέσα του 1959, ο Αιζενχάουερ είχε αρχίσει πλέον να εξοργίζεται με το ” σύμπλεγμα του μεσσία “ του Ντε Γκωλ: ήταν ” μία διασταύρωση μεταξύ Ναπολέοντα και Ιωάννας της Λωραίνης “.
Ο κατάλογος των αδικημάτων του Ντε Γκωλ ήταν μακρύς. Αρνήθηκε να συντονίσει την πυρηνική στρατηγική της Γαλλίας – οι Γάλλοι έκαναν την πρώτη τους ατομική δοκιμή το 1960 –με εκείνη της Αμερικής και της Μεγάλης Βρετανίας.
Η μικρή γαλλική force de frappe ήταν σχεδιασμένη για” άμυνα προς όλες τις κατευθύνσεις ” με τη σαφή πρόθεση να προκαλεί ανησυχία σε αντιπάλους και συμμάχους εξίσου.
Άσκησε βέτο στην ένταξη των Bρετανών στην Ευρωπαϊκή Oικονομική Kοινότητα, ταπεινώνοντας έτσι έναν πιστό σύμμαχο της Αμερικής και καθυστερώντας την πορεία προς την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση για τουλάχιστον μία δεκαετία.
Προσπάθησε να πείσει τον ολοένα και γηραιότερο Αντενάουερ να χαλαρώσει τους δεσμούς της Δυτικής Γερμανίας με το ΝΑΤΟ υποστηρίζοντας ότι δεν μπορούσε να έχει εμπιστοσύνη στους Αμερικανούς να αντισταθούν στη Σοβιετική πίεση στο Βερολίνο.
Στη συνέχεια διακήρυξε ένα όραμα για την Ευρώπη που θα επεκτεινόταν «από τον Ατλαντικό ως τα Ουράλια»: Το που θα άφηνε αυτό τους Αμερικανούς – ή ακόμα και τους δυτικόγερμανούς – ήταν ασαφές. Ο Ντε Γκολ αναγνώρισε την Κίνα του Μάο Τσε Τουνγκ το 1964, επικρίνοντας παράλληλα αυστηρά την Αμερικάνικη κλιμάκωση στο Βιετνάμ.
Και το 1966 απέσυρε τη Γαλλία από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ, αναγκάζοντας να μεταφερθεί η έδρα του από το Παρίσι στις Βρυξέλλες, καθώς και να αποσυρθούν τα αμερικανικά στρατεύματα από τη χώρα που κατά τον Β! ΠΠ είχαν βοηθήσει να απελευθερωθεί.
Ο Πρόεδρος Τζόνσον έδωσε εντολή στον Υπουργό Εξωτερικών Ντιν Ράσκ να ρωτήσει τον Ντε Γκώλ:” θέλετε να μεταφέρουμε και τα αμερικανικά νεκροταφεία από τη Γαλλία “;
Η αντίδραση της Ουάσιγκτον σε αυτές τις προκλήσεις ήταν αναποτελεσματική.
Ο Ντε Γκωλ απέκρουσε τις επανειλημμένες προσπάθειες συμφιλίωσης και έμεινε αδιάφορος στις πιέσεις: Είχε υπολογίσει με μεγάλη πανουργιά ότι εκείνος θα μπορούσε να αποσπάσει τη Γαλλία από το ΝΑΤΟ, αλλά ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι άλλοι σύμμαχοι του δεν θα μπορούσαν να αποστασιοποιηθούν από την ανάγκη υπεράσπισης της Γαλλίας.
Ήταν ο υπέρτατος καιροσκόπος, ένας” πολύ εγωκεντρικός” ηγέτης” με πινελιές μεγαλομανίας “, όπως το έθεσε ένας Αμερικάνος διπλωμάτης, που έβλεπε την αντιπαράθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες ως έναν τρόπο να ανακτήσει η Γαλλία την ταυτότητα της ως μεγάλη δύναμη.
Τελικά ο Τζόνσον συμπέρανε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα: Θα έπρεπε απλώς να ανεχτούν το Ντε Γκωλ.
Πραγματικά δεν έχουμε κανέναν έλεγχο επί της εξωτερικής της πολιτικής ” δήλωσε ο γερουσιαστής Richard Russell στον Πρόεδρο το 1964. ” Έτσι ακριβώς ” παραδέχτηκε ο Τζόνσον. ” Κανέναν απολύτως “.
Δημοσίευση σχολίου