Στη φωτογραφία: O Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ είναι εκ των πρώτων ηγετών που σπεύδουν να αξιοποιήσουν τα νέα δεδομένα που προκλήθηκαν, διεθνώς, από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Γιώργος Σκαφιδάς«Μεγάλη αναταραχή, θαυμάσια κατάσταση»: η κινεζικής προελεύσεως περίφημη ρήση, που άλλοι αποδίδουν στον Μάο Τσετούνγκ και άλλοι στον Τσου εν Λάι, καθίσταται, εκ νέου, επίκαιρη με φόντο τον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς πολλοί σπεύδουν να εκμεταλλευθούν, προς ίδιον όφελος, τα νέα δεδομένα που δημιουργεί, διεθνώς, η συγκεκριμένη σύρραξη.
Θα συγκρούονταν, άραγε, οι Αζέροι με τους Αρμένιους τόσο έντονα το διήμερο 12 – 13 Σεπτεμβρίου φέτος, εάν δεν εξελίσσονταν ο πόλεμος στην Ουκρανία και η ουκρανική αντεπίθεση; Θα επέλεγε ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ το Καζακστάν ως προορισμό της πρώτης έπειτα από σχεδόν τρία χρόνια, λόγω πανδημίας, επίσημης επίσκεψής του στο εξωτερικό στις 14 Σεπτεμβρίου; Θα εντείνονταν οι παρασκηνιακές επαφές Τουρκίας και Συρίας άλλες εξελίξεις με επίκεντρο τη Δαμασκό;
Οι απαντήσεις στα προαναφερθέντα ερωτήματα, τα τύπου «…εάν δεν γινόταν ο πόλεμος στην Ουκρανία», θα μπορούσαν να είναι θετικές ή αρνητικές. Είναι σαφές, ωστόσο, πως ο εν εξελίξει πόλεμος αναδιαμορφώνει το τοπίο διεθνώς, επιτρέποντας στους απανταχού πρόθυμους να προσεγγίσουν αυτήν τη «μεγάλη αναταραχή» ως ευκαιρία και «θαυμάσια κατάσταση».
Καταρχάς, κάποια δεδομένα: ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν έχει κυλήσει όπως θα επιθυμούσε η ρωσική ηγεσία. Έπειτα από σχεδόν επτά μήνες πολύνεκρων συγκρούσεων, οι ρωσικές δυνάμεις βρέθηκαν, το Σεπτέμβριο, να χάνουν εδάφη που είχαν καταλάβει στην ανατολική Ουκρανία (Μπαλακλίγια, Κουπιάνσκ, Ιζιούμ κ.ά.) και να τρέπονται σε φυγή, αφήνοντας μάλιστα πίσω τον οπλισμό τους. Όλο αυτό, υπό την πίεση μιας επιτυχούς ουκρανικής αντεπίθεσης που είχε σκοπίμως δοθεί η εντύπωση ότι θα ξεκινούσε από τη Χερσώνα αλλά τελικώς αναπτύχθηκε με μεγαλύτερη ένταση στο Χάρκοβο, κάνοντας τους Ρώσους να οπισθοχωρήσουν. «Η ουκρανική αντεπίθεση αλλάζει το αφήγημα ενόψει χειμώνα – Υπό πίεση ο Πούτιν», γράφαμε στο amynanet.gr στις 14 Σεπτεμβρίου 2022.
Εντυπώσεις και αδυναμίες
Εάν υπήρχε σε κάποιους η εντύπωση, πριν από τις 24 Φεβρουαρίου 2022, ότι ο ρωσικός στρατός είναι μια πανίσχυρη, «καλολαδωμένη» μηχανή που επικρατεί σχετικά «εύκολα» στα πεδία των μαχών (στη Νότια Οσετία – Αμπχαζία το 2008, στην Κριμαία το 2014), τότε αυτή η εικόνα πλέον έχει πληγεί σημαντικά. Στη γειτονική τους Ουκρανία, οι Ρώσοι δεν έκαναν περίπατο τους περασμένους μήνες. Αντιθέτως, αποκάλυψαν πολλές από τις επιχειρησιακές τους αδυναμίες, γεγονός το οποίο προφανώς και παρατήρησαν με ενδιαφέρον όχι μόνο οι μεγάλες δυνάμεις (ΗΠΑ, Κίνα), αλλά και όλα τα άλλη κράτη της ευρύτερης περιοχής.
Προκειμένου να μπορέσουν να καλύψουν αυτές τις -αποκαλυφθείσες πια- αδυναμίες και με κλειστά πλέον τα Στενά του Βοσπόρου και τα Δαρδανέλια για τα πολεμικά πλοία, οι Ρώσοι θα άρχιζαν να αποσύρουν στρατεύματα από άλλα μέτωπα, όπως της Συρίας για παράδειγμα, για να τα μεταφέρουν στην Ουκρανία. «Η Ρωσία αποσύρει στρατεύματα από τη Συρία μέσω αεροδρομίων που βρίσκονται στη Μεσόγειο για να ενισχύσει τις δυνάμεις της στην Ουκρανία», έγραφαν οι Times of Israel, τον περασμένο Μάιο. Σύμφωνα μάλιστα με το συγκεκριμένο δημοσίευμα, τα κενά που θα άφηναν πίσω τους οι Ρώσοι, στη Συρία, επρόκειτο να καλυφθούν από σϊιτικές δυνάμεις των Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης και της λιβανέζικης Χεζμπολάχ.
Περίπου πέντε μήνες μετά, τα δεδομένα για τη Ρωσία δεν έχουν βελτιωθεί στο ουκρανικό μέτωπο. Αντιθέτως, στη σκιά της ουκρανικής αντεπίθεσης, επιδεινώθηκαν αναγκάζοντας τον Βλ. Πούτιν να προσφύγει στις «λύσεις» της μερικής επιστράτευσης και των εσπευσμένων ψευδο-δημοψηφισμάτων.
Αναθεωρητικές ορέξεις
«Όσο συνεχίζεται αυτός ο πόλεμος (σ.σ. στην Ουκρανία), ενδεχομένως ορέξεις αναθεωρητικές γεννιούνται στα κεφάλια γειτόνων μας, τις οποίες βεβαίως, θα συνεχίσουμε να αποκρούουμε και στο διπλωματικό, πεδίο αλλά και στο Αιγαίο και στον Έβρο ή όπου αλλού χρειαστεί», ανέφερε ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, προσερχόμενος στο Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων, στις Βρυξέλλες, στις 20 Σεπτεμβρίου.
Μια ημέρα νωρίτερα, μετά το πέρας της συνάντησης που είχε στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη με τον υπουργό Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας, Ιωάννη Κασουλίδη, ο επικεφαλής της ελληνικής διπλωματίας, Νίκος Δένδιας, δήλωνε: «οποιοσδήποτε αναθεωρητισμός, από οπουδήποτε και αν προέρχεται, από οποιαδήποτε χώρα και αν ξεκινάει […] θα μας βρίσκει αντίθετους». Ο κ. Δένδιας θα υπογράμμιζε ωστόσο και κάτι άλλο στο ίδιο πλαίσιο: ότι, δεδομένων των τρεχουσών συνθηκών (σ.σ. πόλεμος στην Ουκρανία, ενεργειακή κρίση), έχει διαπιστωθεί μια «προσπάθεια η ενεργειακή κατάσταση να λειτουργήσει ως όπλο εις βάρος ορισμένων κρατών και να επιχειρηθούν αλλαγές επί του εδάφους».
Οι Αζέροι τεστάρουν τα νερά
Ποιοι είναι όμως εκείνοι που έχουν επιχειρήσει να εκμεταλλευθούν τα νέα δεδομένα που δημιουργεί διεθνώς ο πόλεμος στην Ουκρανία και πώς; Σύμφωνα με τον Τόμας ντε Βαλ, senior fellow του Carnegie Europe, οι Αζέροι δεν θα είχαν συγκρουστεί με τους Αρμένιους τόσο έντονα στις 12 και 13 Σεπτεμβρίου (μιλάμε για μάχες που άφησαν πίσω, αν και σύντομες, συνολικά εκατοντάδες νεκρούς) εάν δεν συνεχιζόταν ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ο ντε Βαλ εκτιμά πως οι Αζέροι επιχείρησαν να «τεστάρουν τα νερά» στον Καύκασο, όταν είδαν τη Ρωσία να δυσκολεύεται στο μέτωπο της Ουκρανίας λόγω της ουκρανικής αντεπίθεσης τις πρώτες εβδομάδες του Σεπτεμβρίου. «Το Αζερμπαϊτζάν νιώθει αρκετά σίγουρο στην παρούσα φάση» και, σύμφωνα με τον ντε Βαλ, ήθελε να δοκιμάσει το βαθμό στον οποίο οι Ρώσοι είναι πια διατεθειμένοι και ικανοί να στηρίξουν την Αρμενία.
Οι Τούρκοι κυνηγούν άμεσα οφέλη
Πάντως, η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν μάσησε τα λόγια της. Αντιθέτως, αντικρύζοντας τις νέες πολύνεκρες συγκρούσεις μεταξύ Αζέρων και Αρμένιων στον Καύκασο, πήρε εμφατικά και απερίφραστα θέση στο πλευρό του Αζερμπαϊτζάν, κατηγορώντας -αποκλειστικά και μόνο- την Αρμενία για την κλιμάκωση της έντασης.
«Η αρχική συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, μετά τον πόλεμο του 2021 μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, έδινε στις ρωσικές ειρηνευτικές δυνάμεις εξέχοντα ρόλο, εδραιώνοντας έτσι τη ρωσική επιρροή στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ. Ωστόσο, τον περασμένο μήνα, οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν, οι συμμαχικές προς την Τουρκία, έκαναν βήματα προόδου, ενισχύοντας τη θέση και το πλεονέκτημά τους έναντι της Αρμενίας, χωρίς να συναντήσουν σχεδόν καμία διπλωματική ή στρατιωτική αντίσταση από τη Μόσχα», γράφει ο Νίκολας Ντάνφορθ του ΕΛΙΑΜΕΠ στον ιστοχώρο War on the Rocks. Σύμφωνα με τον Ντάνφορθ, «η Άγκυρα θα ανταποκριθεί στις μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές συνθήκες με το βλέμμα στραμμένο στην εξασφάλιση των άμεσων βραχυπρόθεσμων οφελών που εκείνες μπορεί να της προσφέρουν». Και συνεχίζει ο Ντάνφορθ: «καθώς η Ρωσία παραμένει βαλτωμένη στην ανατολική Ουκρανία, η Τουρκία επωφελείται από την αδυναμία της σε άλλα θέατρα».
Άγκυρα καλεί Άσαντ
Μέσα από αυτό το πρίσμα, θα μπορούσαν όμως να ερμηνευθούν και τα γεγονότα που συνοψίζονται σε άρθρο του πρακτορείου Reuters, στις 16 Σεπτεμβρίου 2022: ο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, είχε συναντήσεις τις περασμένες εβδομάδες, στη Δαμασκό, με τον επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών της Συρίας, Αλί Μαμλούκ. Το Reuters υποστηρίζει μάλιστα, επικαλούμενο τουρκικές πηγές, ότι οι εν λόγω επαφές πραγματοποιήθηκαν με τις ευλογίες της Μόσχας, η οποία επιθυμεί, όπως αναφέρεται, «να αποσύρει στρατιωτικούς πόρους από τη Συρία, για να επικεντρωθεί στην Ουκρανία». Και, γι’ αυτό, ζητά τώρα από την Τουρκία να εξομαλύνει, κατά τρόπο επιταχυνόμενο, τις σχέσεις της με τον Άσαντ, προκειμένου να μπορέσει έτσι να επιτευχθεί μια «πολιτική λύση» στο Συριακό.
Ο Γκάρεθ Τζένκινς σημειώνει πάντως, μέσα από τον ιστοχώρο TheTurkeyAnalyst, πως η τουρκική εμπλοκή στη Συρία έχει ακόμη πολύ δρόμο μπροστά της και πως θα είναι πολύ δύσκολο για τον Ερντογάν (που έχει ήδη δει το προσφυγικό-Συριακό να του γυρνά μπούμερανγκ στον δρόμο προς τις επόμενες κάλπες) να βγει από αυτό το τέλμα με το κεφάλι ψηλά.
Παράλληλα, όπως σχολιάζουν οι Ντάγκλας Ντέιβις και Μάικλ Σλομπόντσικοφ του αμερικανικού Πανεπιστημίου Troy, «ο πόλεμος της Ουκρανίας δημιουργεί ανοίγματα για άλλους δρώντες» που θέλουν «να μετακινηθούν σε αυτές τις περιοχές στις οποίες οι Ρώσοι μειώνουν την παρουσία τους». Σε αυτό το πλαίσιο, οι κ.κ. Ντέιβις και Σλομπόντσικοφ βλέπουν το Ισραήλ να γίνεται περισσότερο επιθετικό προς τη Συρία. Με αυτό το στοιχείο «κουμπώνουν» και οι προαναφερθείσες αναφορές των Times of Israel περί Ιρανών και Λιβανέζων εχθρών του Ισραήλ που σπεύδουν να καλύψουν τα κενά που αφήνουν πίσω τους οι Ρώσοι εντός της Συρίας. Οι κ.κ. Ντέιβις και Σλομπόντσικοφ βλέπουν όμως και την Τουρκία του Ερντογάν να γίνεται περισσότερο επιθετική στον Καύκασο (αλλά και στη Συρία), ενώ κρίσιμες θα είναι οι εξελίξεις, το προσεχές διάστημα, και στη Λιβύη, όπου, επίσης υπήρχε και εξακολουθεί να υπάρχει έντονη όχι μόνο τουρκική, αλλά και ρωσική παρουσία.
Ο ρόλος του Καζακστάν
Όμως, λαμβάνοντας υπόψη τον πόλεμο στην Ουκρανία, αποκτά πρόσθετο νόημα και η επίσκεψη που πραγματοποίησε ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ στο Καζακστάν, στις 14 Σεπτεμβρίου. «Θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε, με αποφασιστικότητα, το Καζακστάν στην προστασία της ανεξαρτησίας, της κυριαρχίας και της εδαφικής του ακεραιότητας», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Κινέζος ηγέτης από την Αστάνα.
Ποιος όμως είχε απειλήσει την ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα του Καζακστάν το διάστημα πριν από την επίσκεψη που πραγματοποίησε εκεί ο Κινέζος ηγέτης; Οι απειλές κατά της πρώην σοβιετικής δημοκρατίας προήλθαν από την ίδια τη Ρωσία, ταυτόχρονα με τον πόλεμο στην Ουκρανία, μέσω μιας προκλητικής ανάρτησης που έκανε στα social media (συγκεκριμένα στο δίκτυο VKontakte – VK) ο πρώην πρόεδρος, άλλοτε πρωθυπουργός και νυν ισχυρός άνδρας του ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας Ντμίτρι Μεντβέντεφ. Η εν λόγω ανάρτηση στην πορεία διεγράφη. Η ρωσική πλευρά επιχείρησε μάλιστα, εκ των υστέρων, να την υποβαθμίσει σαν έργο κακόβουλων χάκερ.
O Μεντβέντεφ και το Κρεμλίνο είναι όμως όντως ενοχλημένοι από τη στάση που έχει κρατήσει η ηγεσία του Καζακστάν τους περασμένους μήνες; Όπως κρίνει ο Τεμούρ Ουμάροφ του Carnegie Endowment, τους τελευταίους περίπου επτά (εμπόλεμους για την Ουκρανία) μήνες, το Καζακστάν έχει, προς μεγάλη απογοήτευση της Μόσχας, συμμορφωθεί με τις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας καθώς δεν θέλει να βρεθεί -και το ίδιο- στο στόχαστρο δευτερογενών κυρώσεων.
Συγκεκριμένα, – α) έχει διαμηνύσει πως δεν πρόκειται να αναγνωρίσει τις αυτοαποκαλούμενες «λαϊκές δημοκρατίες του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ», – β) έχει στείλει ανθρωπιστική βοήθεια στην Ουκρανία, – γ) έχει δώσει το πράσινο φως προκειμένου να πραγματοποιηθούν αντιπολεμικές διαδηλώσεις εντός των συνόρων του και -δ) έχει επιβάλει περιορισμούς στη ρωσική προπαγάνδα. Με άλλα λόγια, η ρωσική ηγεσία έχει όντως λόγους να νιώθει ενοχλημένη, γεγονός το οποίο όμως δίνει «πάσα» παράλληλα και στην Κίνα που είναι σαφές πως θέλει να εκμεταλλευθεί κάθε ευκαιρία που θα επιτρέψει να ενισχύσει τη δική της επιρροή στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Γιατί, ειδικά, στο Καζακστάν; Επειδή διαθέτει κοιτάσματα ουρανίου και πολύτιμη γεωγραφική θέση: δίπλα στην κινεζική επαρχία Σιντζιάνγκ και πάνω στους, υπό ανάπτυξη, νέους κινεζικούς Δρόμους του Μεταξιού.
Σημαντική σημείωση: στις εν λόγω περιοχές του Καζακστάν, της Κιργιζίας, του Ουζμπεκιστάν και του Τουρκμενιστάν διεκδικεί τα τελευταία χρόνια μεγαλύτερη επιρροή και η Τουρκία μέσω του επονομαζόμενου «Οργανισμού Τουρκικών Κρατών».
Σημαντική σημείωση: στις εν λόγω περιοχές του Καζακστάν, της Κιργιζίας, του Ουζμπεκιστάν και του Τουρκμενιστάν διεκδικεί τα τελευταία χρόνια μεγαλύτερη επιρροή και η Τουρκία μέσω του επονομαζόμενου «Οργανισμού Τουρκικών Κρατών».
Δημοσίευση σχολίου