Χαλίφης στη θέση του Χαλίφη

Φώτης Παπαθανασίου*
Στη γνωστή σειρά κόμικς «ΙΖΝΟΓΚΟΥΝΤ», ο κακός και κωμικός Βεζύρης Ιζνογκούντ θέλει να γίνει Χαλίφης στη θέση του Χαλίφη. Στην αληθινή ζωή ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρ.Τ. Ερντογάν, φιλοδοξεί να γίνει Χαλίφης στη θέση του τελευταίου Χαλίφη, του 101ου Διαδόχου του Προφήτη, Αμπντουλμεσίντ, εξαδέλφου του τελευταίου Σουλτάνου Μεχμέτ ΣΤ΄ (1861-1926). Ο Αμπντουλμεσίντ ανέλαβε μόνο Χαλίφης, με πνευματική και όχι κοσμική εξουσία, αφού το Σουλτανάτο καταργήθηκε από τον Κεμάλ το 1922. Στις 3 Μαρτίου 1924 καταργήθηκε και το Χαλιφάτο. Έτσι τελείωσε ο θεσμός του Χαλίφη, που από την εποχή της κατάληψης του Καΐρου από τον Σελίμ Α΄, το 1517, ανήκε κληρονομικά στον Οθωμανό Σουλτάνο.

Δεν θα μπορέσουμε να καταλάβουμε τις εξελίξεις γύρω μας, την δράση των Ταλιμπάν, τις προσπάθειες αναβίωσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τους «καμικάζι» τρομοκράτες, την συντονισμένη και επίμονη δράση των Αδελφών Μουσουλμάνων, τα δισεκατομμύρια που ξοδεύει το Κατάρ για να τους στηρίξει, τον ρόλο του Πακιστάν και τόσα άλλα, αν δεν γνωρίζουμε έστω τα βασικά στοιχεία του Ισλάμ που πέρα από την θεολογική, έχει εξ αρχής πολιτική διάσταση.

Πρέπει πρώτα να καταλάβουμε ότι το Ισλάμ είναι θρησκεία φυλών της ερήμου που είχαν καθαρά φατριακή πατριαρχική δομή και που αντιμάχονταν σφόδρα μεταξύ τους. Ο Χριστιανισμός αναπτύχθηκε αντίθετα κυρίως στις πόλεις. Ο Μωάμεθ δεν είπε ποτέ την χαρακτηριστική φράση του Χριστού «Τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ», διαχωρίζοντας την κοσμική από την θρησκευτική εξουσία. Η Σαρία, ο θρησκευτικός νόμος υπερέχει κάθε άλλου και είναι ο μόνος νόμος για τον σωστό Μουσουλμάνο. Της κοινότητος των πιστών που είναι ενιαία, της Ούμμα, αντίστοιχης της αρχικής χριστιανικής εκκλησίας (από την εκκλησία του Δήμου), ηγείται ένας, ο Προφήτης και οι Διάδοχοι του, οι Χαλίφες (= διάδοχος). Ηγείται τόσο πολιτικά όσο και θρησκευτικά. Αυτό, τους δυτικούς μας παραξενεύει.

Ο Χριστός αποποιήθηκε επίσημα την κοσμική εξουσία: «Η Βασιλεία η εμή ουκ εστίν εκ του κόσμου τούτου» (Ιω. 18,36). Ο Μωάμεθ αντίθετα είχε 13 συζύγους και ηγήθηκε πολέμων. Ηγήθηκε 74 επιδρομών σε καραβάνια που κατευθύνονταν στη Μέκκα. Ηγήθηκε στις μάχες του Μπαντρ, του Ουχούντ, της Τάφρου, της Χαϊμπάρ κ.α. πολεμώντας εναντίον των Κουραϊσιτών της Μέκκας και άλλων φυλών (Βεδουίνοι Γαταφάν, Σουλαΐμ κλπ). Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά την νίκη στην Τάφρο, διέταξε την σφαγή των Εβραίων Μπανού Κουρανταγιάχ, λέγοντας πώς είχε δεχθεί θεϊκή εντολή. Ήδη μετά την μάχη του Ουχούντ εκδίωξε από την Μεδίνα την εβραϊκή φυλή Καϊνούκα. Αν δεν τα γνωρίζουμε αυτά δεν μπορούμε να κατανοήσουμε το βάθος της έχθρας πολλών μουσουλμάνων εναντίον των Εβραίων, που δεν οφείλεται αποκλειστικά στο Παλαιστινιακό.

Είναι αυτή η θεμελιακή πολεμικότητα που οδήγησε τους Μουσουλμάνους στις συνεχείς κατακτήσεις, στις σφαγές απίστων και στον επεκτατισμό τους που θεωρείται υποχρέωση τους. Αντίθετα ο Χριστιανισμός επικράτησε μέσα από το μαρτύριο των πιστών του. Για τον Χριστιανό το μαρτύριο χωρίς αντίσταση και μίσος εναντίον του βασανιστή του οδηγεί στον Παράδεισο. Για τον μουσουλμάνο ο θάνατος στην μάχη εναντίον των απίστων.

Για τον Χριστιανό είναι καλύτερα να πεθάνει μάρτυρας παρά να αρνηθεί την πίστη του. Για τον Μουσουλμάνο υπάρχει η «Τακίγια». Η απόκρυψη. Όταν απειλείται η ζωή του ή το συμφέρον της κοινότητας μπορεί να ψεύδεται ακόμη και για την πίστη του. ( Ασκείται ευρύτατα από τους Σιΐτες και σε μεγάλη ανάγκη από τους Σουννίτες και βασίζεται στις Σούρες 3:28 και 16:106 του Κορανίου). Η κουλτούρα αυτή της κατάκτησης, αιτιολογεί το γιατί ένα μεγάλο κράτος που είναι -ακόμη- υποψήφιο για ένταξη στην ΕΕ, μπορεί να γιορτάζει με αναπαραστάσεις χουντικού επιπέδου την κατάκτηση της πρωτεύουσας της Χριστιανικής Ανατολής και να περηφανεύεται που η μεγαλύτερη πόλη του είναι μια ξένη πόλη, ξένου πολιτισμού που άρπαξε με τη βία.

Οι Σουννίτες και οι Σιίτες

Ας επιστρέψουμε όμως στο Χαλιφάτο. Τον Μωάμεθ διαδέχθηκε μετά τον θάνατό του, το 632 ο φίλος του Αμπού Μπακρ, ο 1ος Χαλίφης, ο οποίος συνέχισε την κατάκτηση της Αραβικής Χερσονήσου.Το 634 με τον θάνατό του τον διαδέχθηκε ο Ομάρ που κατέλαβε την Παλαιστίνη, Μεσοποταμία, την Περσία και την Αίγυπτο. Τρίτος Χαλίφης ήταν ο Ουτμάν και τέταρτος το 656, ο Αλί, εξάδελφος του Προφήτη και σύζυγος της κόρης του Φατίμα. Στο σημείο αυτό επισυμβαίνει το πρώτο μεγάλο σχίσμα του Ισλάμ, το οποίο δεν είναι θεολογικό, αλλά κατ’ουσίαν πολιτικό.

Ο Μουαβίγια, γραμματέας του Προφήτη και Διοικητής της Δαμασκού, αμφισβητεί τον Αλί και συγκρούεται μαζί του. Η σύγκρουση αυτή σφραγίζει τις δύο μεγάλες ομάδες του Ισλάμ, τους Σουννίτες, πιστούς στον Μουαβίγια και την δυναστεία που ίδρυσε (Ομεϊάδες) και τους Σιίτες οπαδούς του Αλί που θεωρούν ότι οι Χαλίφες πρέπει να είναι συγγενείς με γραμμή αίματος από τον Προφήτη, όπως ο Αλί. Με εξαίρεση, λοιπόν τους Ιρανούς κυρίως που είναι Σιίτες και κάποιες ακόμη κοινότητες στο Ιράκ και στο Λίβανο και αλλού, η μεγάλη πλειοψηφία των μουσουλμάνων είναι Σουννίτες. Μετά τους Ομεϊάδες και Αββασίδες Χαλίφες και (έως το 1258) και την κυριαρχία των Μαμελούκων, οι Οθωμανοί το 1517 με τον Σελίμ Α’ απέκτησαν τον τίτλο του Χαλίφη, μαζί με εκείνον του Σουλτάνου, μέχρι το 1924, όπως είδαμε ανωτέρω.



Πιστεύουμε πως η πολιτική Ερντογάν, εμπνέεται απόλυτα από τον στόχο αποκατάστασης αυτού του θεσμού. Η ιδιαιτερότητα του αξιώματος του Χαλίφη έγκειται στο ότι η αξιοπιστία του αυξάνεται όταν την ανακήρυξη την κάνει κάποιος άλλος και ιδιαίτερα αν πρόκειται για ηγέτη αραβικού έθνους. Ο Ερντογάν βρέθηκε πολύ κοντά στην πραγματοποίηση του ονείρου του, όταν ηγέτης της Αιγύπτου έγινε ο εκλεκτός των Αδελφών Μουσουλμάνων Μωχάμεντ Μόρσι, τον Ιούνιο του 2012.

Οι μυστικές υπηρεσίες της Αιγύπτου γνώριζαν το σχέδιο των δύο πολιτικών, πιστών στο όραμα των Αδελφών Μουσουλμάνων. Δυστυχώς για τον Ερντογάν ένα χρόνο μετά την ανάρρηση του στην Προεδρία της Αιγύπτου, τον Ιούλιο του 2013, μετά και από επίμονες διαδηλώσεις διαμαρτυρίας, ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων της Αιγύπτου Αλ Σίσι θα παύσει τον Μόρσι και θα τον οδηγήσει στη φυλακή. Ο εξοργισμένος Ερντογάν θα διαμαρτυρηθεί, θα ζητήσει παρέμβαση της Δύσης, θα γίνει ο μέγας εχθρός της σημερινής κυβέρνησης της Αιγύπτου, αλλά θα έχει χάσει την ευκαιρία.

Τον ίδιο χρόνο το ISIS θα αποκτήσει εδάφη στην σπαρασσόμενη Συρία και τον επόμενο (2014) θα ανακηρύξει το Χαλιφάτο. Όλοι γνωρίζουν την στήριξη που έδωσε ο Ερντογάν στο Ισλαμικό Κράτος, αγοράζοντας το πετρέλαιο του και επιτρέποντας την χρήση του τουρκικού εδάφους ως βάση ανεφοδιασμού του και στρατολογήσεις εθελοντών. Υπήρξε ο μεγάλος διπλωματικός υποστηρικτής του μέχρι τέλους, αρνούμενος μέχρι και να συμμετάσχει στην συμμαχία των 10 αραβικών κρατών με σκοπό την αναχαίτιση της επέκτασης του.

Η Αραβική Άνοιξη και ο Χειμώνας του Ισλαμισμού

Η Αραβική Άνοιξη που ξεκίνησε στην Τυνησία, στις 17 Δεκεμβρίου 2010, με την αυτοπυρπόληση ενός πλανόδιου πωλητή λαχανικών και τις μαζικές διαδηλώσεις με συνεννόηση μέσω των εφαρμογών κοινωνικών δικτύων και έφερε την πτώση του καθεστώτος Μπεν Αλί, διαδόθηκε στην Αίγυπτο με την πτώση του Μουμπάρακ, στην Λιβύη, με τον εμφύλιο και την εκτέλεση του Καντάφι, στην Υεμένη και στη Συρία με εμφυλίους που δεν λένε να τελειώσουν. Την Άνοιξη, που ονομάστηκε έτσι σε αναφορά με την Άνοιξη των Λαών του 1848, ακολούθησε ο Χειμώνας του Ισλαμισμού και των εμφυλίων πολέμων. Τα αιτήματα ελευθερίας, δίκαιας κατανομής του πλούτου και δημοκρατίας, οδήγησαν στην εκλογή των έτοιμων, οργανωμένων Ισλαμιστών της Μουσουλμανικής Αδελφότητας: το κόμμα Ενχάντα στην Τυνησία και το κόμμα Ελευθερίας και Δικαιοσύνης του Μόρσι στην Αίγυπτο.

Πρόσφατα στην Τυνησία, στις 25 ιουλίου, ο δημοφιλής Πρόεδρος της χώρας που εκλέχτηκε απευθείας από τον λαό με ποσοστό πάνω από 70%, Κάΐς Σαγιέντ, διέλυσε το κοινοβούλιο που προσπαθούσε να ελέγξει ο Πρόεδρος του Ρασέντ Γκανουτσί, ο ιστορικός αρχηγός του Ενχάντα. Η μόνη χώρα που αντέδρασε με σκληρό τόνο ήταν η Τουρκία. Ο Ερντογάν τηλεφώνησε στις 2 Αυγούστου στον ομόλογο του για να του ζητήσει να συνεχίσουν οι εργασίες του υπό τους Αδελφούς Μουσουλμάνους Κοινοβουλίου, ενώ ταυτόχρονα τα ελεγχόμενα τουρκικά ΜΜΕ καλούσαν τον Τυνησιακό λαό να εμπνευστεί από το πνεύμα της 15ης Ιουλίου (του 2015)…

Ο Γκανουτσί παρουσιάζεται ως πνευματικό τέκνο του Τούρκου Προέδρου, ενώ υποστηρίζει όλες τις επιλογές του, ιδιαίτερα φυσικά στην Λιβύη. Όταν τον Οκτώβριο του 2019, το κοινοβούλιο απέρριψε την επιλογή του Ενχάντα για κυβέρνηση υπό τον εκλεκτό του Χαμπίμπ Τζεμλί, ο Γκανουτσί πήγε αμέσως στην Τουρκία να συναντήσει τον Ερντογάν. Οι αντίπαλοι του στην Τυνησία μίλησαν για επαναφορά ηθών Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, με επίσκεψη του Μπέη στον Σουλτάνο.

Στο Μαρόκο στην εξουσία βρίσκεται το κόμμα των ΑΜ που φέρει το ίδιο όνομα με το ΑΚP του Ερντογάν (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης: PJD), αλλά και το ίδιο σύμβολο, την λάμπα. Ο Βασιλιάς όμως κρατά τους σημαντικούς μοχλούς εξουσίας. Το Τουρκικό soft power, είτε με την μορφή των τουρκικών σίριαλ, είτε με το δραστήριο Ινστιτούτο Γιουνούς Εμρέ (αντίστοιχο του Γαλλικού ή του Γκαίτε) που διδάσκει γλώσσα και τουρκικό πολιτισμό, σαρώνει το Μαρόκο. Τόσο που κατά την διάρκεια της κρίσης της τουρκικής λίρας, έτρεξε μεγάλη καμπάνια στα κοινωνικά δίκτυα για να αγοράζονται τουρκικά προϊόντα. Και φυσικά το Μαρόκο παρήγγειλε και 12 drones Μπαϊρακτάρ.

Με το αλγερινό καθεστώς, ανήσυχο για τις στενές αυτές σχέσεις Μαρόκου-Τουρκίας (Αλγερία και Μαρόκο διέκοψαν διπλωματικές σχέσεις, λόγω εντάσεων με το θέμα των αυτονομιστών Πολισάριο της Δυτικής Σαχάρας), ο Ερντογάν ξεκαθάρισε ότι θέλει στενές σχέσεις χωρίς να θέτει πολιτικές απαιτήσεις για τους ΑΜ, καθώς ήταν ο πρώτος ηγέτης που επισκέφθηκε τον νέο Πρόεδρο Τεμπούν. Στην Αλγερία τα δύο κόμματα που συνδέονται με τους ΑΜ, το Κίνημα της Κοινωνίας για την Ειρήνη (MSP) και το Μέτωπο για την Δικαιοσύνη και την Ανάπτυξη (FJD) είναι εχθρικά προς την κυβέρνηση και μειοψηφούν.

Ο Ερντογάν επένδυσε άνευ όρων 5 δις στην Αλγερία, ενώ εκεί δραστηριοποιούνται πάνω από 1200 τουρκικές επιχειρήσεις, με 30 άμεσους επενδυτές και 10.000 υπαλλήλους. Αμέτρητα είναι τα μαγαζιά της αλυσίδας Dogtas, ενώ η μόδα εμπνέεται από τις τουρκικές σειρές που βλέπουμε και στην Ελλάδα. Σε λίγους μήνες θα μεταδοθεί και η σειρά των 40 δις δολλαρίων Barbaroslar, για την ζωή του ιδρυτή της Αντιβασιλείας του Αλγερίου το 1516, Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα (πρόκειται για τον περίφημο δημιουργό του Οθωμανικού στόλου, γεννημένο στον Παλαιόκηπο της Λέσβου από Ελληνίδα, χριστιανή μάνα και σφαγέα των Κυθήρων που έστειλε χιλιάδες Έλληνες στα σκλαβοπάζαρα του Αλγεριού). Η Τουρκική soft power σε όλο το μεγαλείο της, αλλά και την συνέπεια της.

Ο Ερντογάν δεν χάνει πάντως ευκαιρία να χαιρετά σε κάθε δημόσια εμφάνιση του με την Ραμπιά, τον χαιρετισμό των Αδελφών Μουσουλμάνων με τα τέσσερα δάκτυλα. Ο στενότερος υποστηρικτής του είναι και αυτός που στηρίζει αταλάντευτα την αδελφότητα και επενδύει δεκάδες δις επί χρόνια για την επικράτηση της, το Κατάρ που διαθέτει και το σημαντικό επικοινωνιακό εργαλείο του Αλ Τζαζίρα.

Η Μουσουλμανική Αδελφότητα

Η Μουσουλμανική Αδελφότητα ιδρύθηκε στην Αίγυπτο από τον δάσκαλο και θεολόγο Χασσάν Αλ-Μπάνα το 1928. Ξεκίνησε ως πανισλαμικό κοινωνικό και θρησκευτικό κίνημα με αγαθοεργίες και διδασκαλεία, αλλά γρήγορα εξελίχθηκε στον βασικό μοχλό του Πολιτικού Ισλάμ. Στόχος του είναι η εφαρμογή σε κάθε μουσουλμανικό κράτος της Σαρία ως επίσημης και μοναδικής βάσης για τον έλεγχο των κρατικών και κοινωνικών υποθέσεων και της ένωσης όλων αυτών των κρατών σε ένα Χαλιφάτο. Ο Αλ-Μπάνα απέφυγε να ασχοληθεί με θεολογικές λεπτομέρειες που χωρίζουν τους Μουσουλμάνους και επέμενε στην σημασία της πολιτικής ενότητας της Ούμμα. Εννοείται ότι ως προς την θέση της γυναίκας, την μπούρκα, τους ομοφυλόφιλους, οι θέσεις της ΜΑ είναι παραδοσιακές. Άλλωστε βασικός σκοπός της ΜΑ είναι να μην υιοθετήσουν τον δυτικό πολιτισμό και τα δυτικά «διεφθαρμένα» ήθη, οι μουσουλμάνοι που ζουν σε δυτικές χώρες.

Ίσως μεγαλύτερη επιρροή από τον ιδρυτή να έχει ένα άλλο ηγετικό στέλεχος της Αδελφότητας στις δεκαετίες του '50 και '60, ο Σαγιέντ Κουτμπ. Θεολόγος, εκπαιδευτικός και συγγραφέας του εξαιρετικά επιδραστικού βιβλίου «Milestones» (Ορόσημα). Ο Κουτμπ που εκτελέστηκε με διαταγή του Νάσσερ το 1966, επειδή σχεδίαζε την δολοφονία του, είναι ο μεγάλος θεωρητικός του τζιχάντ που ακολουθούν η Αλ-Κάϊντα, το ISIS και όλοι οι τζιχαντιστές. Ο Κουτμπ πίστευε στην χρήση του τζιχάντ, όχι μόνο για την απελευθέρωση από τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, αλλά και για την επικράτηση του Ισλάμ ως ηγετικής δύναμης σε παγκόσμια κλίμακα, θεμελιώνοντας αυτήν την φιλοδοξία, στην ανωτερότητα του Ισλάμ ως θρησκευτικού, πολιτικού και κοινωνικού συστήματος έναντι της δυτικής κοινωνίας.

Στην εισαγωγή των «Οροσήμων» γράφει ότι « Η ανθρωπότητα στερείται των ζωτικών αξιών που είναι απαραίτητες για την υγιή ανάπτυξη της, αλλά για την αληθινή πρόοδο της. Ακόμη και ο Δυτικός κόσμος αντιλαμβάνεται ότι ο Δυτικός Πολιτισμός αδυνατεί να παρουσιάσει υγιείς αξίες για την καθοδήγηση της ανθρωπότητας. Γνωρίζει ότι δεν κατέχει κάτι που θα ικανοποιήσει την ίδια του την συνείδηση και θα δικαιώσει την ύπαρξη του…Είναι ουσιώδες για την ανθρωπότητα να αποκτήσει νέα ηγεσία! Η ηγεσία της ανθρωπότητας από τον δυτικό άνθρωπο βρίσκεται σε παρακμή. Όχι γιατί ο Δυτικός Πολιτισμός είναι φτωχός σε υλικά μέσα ή γιατί η οικονομική και πολεμική του δύναμη μειώθηκε. Η περίοδος του Δυτικού συστήματος έφτασε στο τέλος της κυρίως γιατί στερήθηκε τις ζωογόνες αξίες που του επέτρεπαν να είναι ηγέτης της ανθρωπότητας». Αντιλαμβάνεται κανείς ότι εδώ πρόκειται για μια σωτηριολογική θεώρηση του τζιχάντ, όπου οι τζιχαντιστές παλεύουν για τον Αλλάχ και για το καλό της ανθρωπότητας.

Στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, η ΜΑ διαθέτει ισχυρές οργανώσεις, αλλά κρατάει όσο γίνεται διακριτική στάση, όπως συνιστά το περίφημο κείμενο του Γιουσούφ Αλ-Καρανταγουί, του 1982, γνωστό ως The Project (Towards a Worldwide Strategy for Islamic Policy). Στην Γαλλία, η οργάνωση που πρόσκειται στους ΑΜ, Musulmans de France , ελέγχει (2020) 147 τζαμιά και 18 κορανικές σχολές με 50.000 μέλη. Στην Γερμανία δρουν μέσω της Islamische Gemeinschaft Deutschland, στην Μεγάλη Βρετανία της Muslim Association of Britain, ενώ στις ΗΠΑ κυρίως μέσω του ισχυρού Council on American Islamic Relations (CAIR). Οι Ρεπουμπλικάνοι στο Κογκρέσσο προσπάθησαν το 2015 να θέσουν την ΜΑ εκτός νόμου ως τρομοκρατική οργάνωση, αλλά απέτυχαν να περάσουν το Νομοσχέδιο. Στην Ρωσία θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση.

Στην Ελλάδα, η Μουσουλμανική Ένωση Έλλάδας (MAG), φέρεται να είναι συνδεδεμένη με τους ΑΜ. Ο Πρόεδρος της Ναΐμ Ελγαντούρ, παντρεμένος με προσήλυτη στο Ισλάμ Ελληνίδα, είναι ιδιαίτερα δραστήριος, αρθρογραφεί σε εφημερίδες και διοργανώνει συνέδρια, στα οποία μετέχουν εκπρόσωποι του κράτους. Ο ίδιος ισχυρίζεται ότι η Ένωση είναι το μεγαλύτερο σωματείο Μουσουλμάνων στην Ελλάδα, με μέλη Έλληνες υπηκόους , μετανάστες και πρόσφυγες. Ο κ.Ελγαντούρ είναι αυτός που φίλησε το χέρι του γιού του Ερντογάν, Μπιλάλ, τον Μάϊο του 2015 στην Θράκη, αποκαλώντας τον «γιό του Μεγάλου Ήρωα του Ισλάμ, Ερντογάν».

Αξίζει να γνωρίζουμε και κάποια στοιχεία Σουννιτικής Θεολογίας για τον τρόπο εκλογής του Χαλίφη, ώστε να κατανοήσουμε που βασίζονται οι φιλοδοξίες του Ερντογάν. Ενώ οι αρχικοί κανόνες εκλογής του Χαλίφη απαιτούσαν να είναι από την φυλή των Κουραΐς, από την οποία προερχόταν και ο Προφήτης, όπως γνωρίζουμε ο κανόνας αυτός ατόνισε μαζί και με εκείνον της εκλογής, αφού με διάφορους θεολογικούς συμβιβασμούς που παρέλκουν της παρούσης, η επιλογή έγινε πρακτικά κληρονομική (Ομεϊάδες, Αβασσίδες, Οθωμανοί).

Παρ’όλα αυτά, μετά την κατάργηση του Χαλιφάτου το 1924 και για να νομιμοποιηθεί το Χαλιφάτο και πάλι απαιτείται επαρκής θεολογική βάση. Ήδη παλαιόθεν υπάρχει η αρχή του Συμβολαίου. Επειδή ο δεύτερος Χαλίφης απλώς επελέγη από τον Αμπού Μπακρ, ενώ τον τρίτο εξέλεξαν έξη, τον τέταρτο δε δεν γνωρίζουμε πόσοι, ο μεγαλύτερος θεολόγος του σουννιτικού Ισλάμ Αλ-Ασάρι (873-936) υποστήριξε την εκλογή «δια Συμβολαίου»: αρκεί ένας ευσεβής άνδρας ικανός για «ίζτιχαντ» (μουσουλμανική αυτοεξέταση) να κάνει συμβόλαιο με έναν άλλο που πληροί τις αρετές του Χαλίφη για να είναι νόμιμη η εκλογή. Αν ο πρώτος έχει και πολιτικό κύρος και θεολογικές γνώσεις, τότε η νομιμότητα της εκλογής ενισχύεται. Γι αυτό η περίπτωση του Μόρσι, ηγέτη του μεγαλύτερου αραβικού έθνους ήταν ιδανική.

Ο Ερντογάν και η ομάδα του εργάζεται χρόνια γι αυτό το όραμα. Η πεποίθηση του ότι είναι το κισμέτ του, είναι αυτή που τον οδηγεί σε δηλώσεις και πράξεις που ξεπερνούν την δική μας λογική κατανόηση ή τους καλούς δυτικούς διπλωματικούς τρόπους. Η μακροχρόνια παραμονή του στην εξουσία, οι κάποιες στρατιωτικές του επιτυχίες και συμβολικές πράξεις, όπως αυτή της Αγίας Σοφίας, τον έχουν ανεβάσει πολύ στα μάτια των απανταχού μουσουλμάνων, αλλά όχι και των κυβερνήσεων των αραβικών χωρών που γνωρίζουν από Οθωμανική επικυριαρχία και οι οποίοι τον αντιλαμβάνονται ως απειλή. Το Κατάρ, προπύργιο των ΑΜ στέκεται δίπλα του σταθερά και με όλες τις δυνάμεις του. Ο αντικαταστάτης του Μόρσι, ίσως δεν αργήσει να βρεθεί μακριά από την Αίγυπτο.

* Ο Φώτης Παπαθανασίου είναι Διευθυντής του Κέντρου Διπλωματικών και Στρατηγικών Μελετών (CEDS) στην Ελλάδα, Ιδρυτικό Μέλος και Μέλος του ΔΣ του Παρατηρητηρίου Ευρωμεσογειακής Ασφάλειας και Συνεργασίας

πηγή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.