Γράφει ο Δημήτριος Τσαϊλάς*
Έχει ξεκινήσει μια συζήτηση που αφορά τον μεγάλο ανταγωνισμό ισχύος μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας και θα επιχειρήσω αναλυτική ιστορική σύγκριση με τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, καθώς πιστεύω ότι υπάρχουν πολλά κοινά γεγονότα. Ακριβώς όπως η άνοδος της Αθήνας τον 5ο αιώνα π.Χ. προκάλεσε φόβο στη Σπάρτη, πυροδοτώντας τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, έτσι και σήμερα, η οικονομική και στρατιωτική ανάπτυξη της Κίνας θα μπορούσε να προκαλέσει συναγερμό στις Ηνωμένες Πολιτείες και να αυξήσει τον κίνδυνο σύγκρουσης. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Πελοποννησιακός πόλεμος ξέσπασε όταν οι εξωτερικές δυνάμεις αναμίχθηκαν σε ένα εμφύλιο πόλεμο, εκτός των συνόρων τους. Το 435 π.Χ., σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, η πόλη-κράτος της Επιδαμνού έπεσε θύμα «εσωτερικών συγκρούσεων που κράτησαν πολλά χρόνια». Οι ανταγωνιζόμενες φατρίες ζήτησαν βοήθεια από εξωτερικούς παράγοντες, η οποία τελικά μετέτρεψε έναν τοπικό εμφύλιο πόλεμο σε μια ευρύτερη σύγκρουση μεταξύ της Αθήνας και της Σπάρτης. Στη συνέχεια, η σύγκρουση μεταξύ της δημοκρατικής Αθήνας και της ολιγαρχικής Σπάρτης ενέτεινε τα εσωτερικά σχίσματα σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο, πυροδοτώντας περαιτέρω βάναυσους εμφύλιους πολέμους, τη διάβρωση των κανόνων και την βεβήλωση θρησκευτικών χώρων. «Οι αστικές διαμάχες προκάλεσαν πολλά τρομερά πλήγματα στις πόλεις», έγραψε ο Θουκυδίδης, «όπως άλλωστε συμβαίνει πάντα και θα συμβαίνει συνέχεια, ενώ η ανθρώπινη φύση παραμένει αυτό που είναι».
Ασφαλώς μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι ένας άμεσος πόλεμος μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας πιθανότατα θα αποτραπεί χωρίς κλιμάκωση σε μια πλήρη συμβατική αναμέτρηση. Αφενός οι περισσότεροι ξένοι εμφύλιοι πόλεμοι δεν απειλούν τα βασικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων, και αφετέρου μια έμμεση παρέμβαση η οποία είναι συχνά αδιαμφισβήτητη, οι μεγάλες δυνάμεις προτιμούν να αγνοούν την παρέμβαση της άλλης πλευράς για τον ακριβή έλεγχο του κινδύνου μιας κρίσης να μετατραπεί σε έναν ευρύτερο, ανεπιθύμητο πόλεμο. Αυτό γίνεται άλλωστε και στη Μιανμάρ αλλά και στην Ουκρανία/Συρία, όπου δύο μεγάλες δυνάμεις, Κίνα-ΗΠΑ και Ρωσία-ΗΠΑ αντίστοιχα, παρά το ότι έχουν επέμβει υποστηρίζοντας διαφορετικές παρατάξεις, προσέχουν και αγνοούν τις παρεμβάσεις της άλλης δύναμης.
Ας δούμε που μπορεί να εμπλακούν τα δικά μας γεωπολιτικά συμφέροντα στο Σινο-αμερικανικό ανταγωνισμό. Η σύμβαση του Διεθνούς Δικαίου Θαλάσσης UNCLOS καθιστά σαφή, ότι τα τεχνητά νησιά, οι εγκαταστάσεις και οι κατασκευές δεν έχουν τις πρόνοιες των νησιών. Δηλαδή δεν έχουν χωρική θάλασσα και η παρουσία τους δεν επηρεάζει την οριοθέτηση της χωρικής θάλασσας, της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) ή της υφαλοκρηπίδας. Η Κίνα έχει παραβιάσει την UNCLOS δημιουργώντας νησιά και ζητά τη διεθνή τήρηση μιας αξίωσης 12νμ και διεκδικούν στη θάλασσα ΑΟΖ από αυτές τις εγκαταστάσεις. Αυτές οι επαναλαμβανόμενες παραβιάσεις έχουν δυνητικά σοβαρές συνέπειες. Και επειδή η Τουρκία ακολουθεί την Κινεζική νοοτροπία καθώς οι Κινέζοι ονόμασαν αυτές τις ενέργειες ως Γαλάζια Χώρα ενώ οι Τούρκοι μιμητές Γαλάζια Πατρίδα, καταλαβαίνετε την απαίτηση να παρακολουθούμε τις εξελίξεις.
Επίσης ένας κινεζικός στόλος 340 αλιευτικών μηχανότρατων νότια των Νήσων Γκαλαπάγκος προκάλεσε μεγάλη οργή πριν από λίγο καιρό. Για τα λατινοαμερικάνικα έθνη όπως ο Ισημερινός, η παρουσία ενός κρατικού επιδοτούμενου αλιευτικού στόλου βαθιών υδάτων προσφέρει μια ματιά στο μέλλον ενός επικίνδυνου συνδυασμού: την αυξανόμενη ζήτηση πόρων από την Κίνα, πολιτικές εξόρυξης, παραβίαση της θαλάσσιας κυριαρχίας και ανεύθυνες περιβαλλοντικές πρακτικές. Δηλαδή τα ίδια ακριβώς προβλήματα με τα δικά μας, μόνο που αλλάζει ο δρώντας (Κίνα). Πώς μπορούν οι Ηνωμένες Πολιτείες να υποστηρίξουν καλύτερα τους περιφερειακούς εταίρους όπως ο Ισημερινός ή η Ελλάδα, ή η Κύπρος, οι οποίες παρά τους σημαντικούς οικονομικούς δεσμούς με την Κίνα ή την Τουρκία επιδεινώνονται οι σχέσεις τους όλο και περισσότερο με την κινεζική και τουρκική ρεβιζιονιστική συμπεριφορά; Άλλωστε όσοι παρακολουθούμε τα γεγονότα, οι Τούρκοι μιμήθηκαν τους κινέζους στέλνοντας αλιευτικό στόλο στη μεσόγειο στην παράνομη διακηρυχθείσα με τη Λιβύη ΑΟΖ.
Τέλος μα όχι τελευταίο, ενώ το Διαρκές Διαιτητικό Δικαστήριο στη Χάγη αποφάσισε ότι η Κίνα δεν έχει καμία νομική βάση για να διεκδικήσει ιστορικά δικαιώματα σε θαλάσσιους πόρους στην περιοχή της Νότιας Κίνας, η απόφαση παραβιάζεται. Η απόφαση μάλιστα σημειώνει ότι οι Κινεζικές αξιώσεις είναι αντίθετες με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Αφορά ένα αριθμό από αμφισβητούμενες κατά τη Κίνα νήσους, που βρίσκονται στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Οι διεκδικήσεις του Πεκίνου στην περιοχή η οποία πιστεύεται ότι είναι πλούσια σε αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, είναι εναντίον των Φιλιππίνων, της Ταϊβάν, της Μαλαισίας, του Μπρουνέι και του Βιετνάμ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εκτιμάται ότι θα εμπλακούν και θα επεκτείνουν την πολιτική, την οικονομική και την αμυντική συμφωνία με τους συμμάχους και τους εταίρους τους στην περιοχή, καθώς επίσης να συνεχίσουν τις περιπολίες και υπερπτήσεις στην Ανατολική και τη Νότια θάλασσα της Κίνας. Πολλά μπλεξίματα δηλαδή…
Ωστόσο, ένας πόλεμος δι’ αντιπροσώπων θα μπορούσε ενδεχομένως να κλιμακωθεί με απροσδόκητους τρόπους. Η στρατηγική σκέψη τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην Κίνα έχει επικεντρωθεί στις δυνατότητες ενός Σινο-αμερικανικού ανταγωνισμού ισχύος υποβαθμίζοντας όμως τις πιθανότητες άμεσης σύγκρουσης. Ωστόσο, ο στρατιωτικός ανταγωνισμός μεγάλης ισχύος είναι πιθανό να λάβει τη μορφή πολέμου δι’ αντιπροσώπων στον οποίο η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο θα βοηθούν τους ανταγωνιστές σε μια ενδοκρατική σύγκρουση (πχ Ελλάδας-Τουρκίας). Το πεδίο μάχης του στρατιωτικού ανταγωνισμού τους είναι πιθανότερο να είναι στη Βενεζουέλα ή στη Μιανμάρ από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, αλλά ποιος μπορεί να αποκλείσει τη Μεσόγειο. Ο πόλεμος δι’ αντιπροσώπων θα μπορούσε να κλιμακωθεί με απροσδόκητους και δαπανηρούς τρόπους, καθώς η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο προσπαθούν να χειραγωγήσουν με εμφύλιους πολέμους τις μακρινές χώρες, επιταχύνοντας τη δέσμευσή τους για να αποφύγουν την ήττα του δικού τους εταίρου και να ανταποκριθούν σε τοπικούς αναπληρωτές που επιδιώκουν να επιβάλλουν τη δική τους ατζέντα. Αυτές οι σκέψεις πρέπει να μας προβληματίσουν άμεσα, και να γίνουμε Προμηθείς όχι Επιμηθείς!
*Ο Υποναύαρχος (εα) Δημήτριος Τσαϊλάς ΠΝ δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια
Έχει ξεκινήσει μια συζήτηση που αφορά τον μεγάλο ανταγωνισμό ισχύος μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας και θα επιχειρήσω αναλυτική ιστορική σύγκριση με τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, καθώς πιστεύω ότι υπάρχουν πολλά κοινά γεγονότα. Ακριβώς όπως η άνοδος της Αθήνας τον 5ο αιώνα π.Χ. προκάλεσε φόβο στη Σπάρτη, πυροδοτώντας τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, έτσι και σήμερα, η οικονομική και στρατιωτική ανάπτυξη της Κίνας θα μπορούσε να προκαλέσει συναγερμό στις Ηνωμένες Πολιτείες και να αυξήσει τον κίνδυνο σύγκρουσης. Είναι αξιοσημείωτο ότι ο Πελοποννησιακός πόλεμος ξέσπασε όταν οι εξωτερικές δυνάμεις αναμίχθηκαν σε ένα εμφύλιο πόλεμο, εκτός των συνόρων τους. Το 435 π.Χ., σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, η πόλη-κράτος της Επιδαμνού έπεσε θύμα «εσωτερικών συγκρούσεων που κράτησαν πολλά χρόνια». Οι ανταγωνιζόμενες φατρίες ζήτησαν βοήθεια από εξωτερικούς παράγοντες, η οποία τελικά μετέτρεψε έναν τοπικό εμφύλιο πόλεμο σε μια ευρύτερη σύγκρουση μεταξύ της Αθήνας και της Σπάρτης. Στη συνέχεια, η σύγκρουση μεταξύ της δημοκρατικής Αθήνας και της ολιγαρχικής Σπάρτης ενέτεινε τα εσωτερικά σχίσματα σε ολόκληρο τον ελληνικό κόσμο, πυροδοτώντας περαιτέρω βάναυσους εμφύλιους πολέμους, τη διάβρωση των κανόνων και την βεβήλωση θρησκευτικών χώρων. «Οι αστικές διαμάχες προκάλεσαν πολλά τρομερά πλήγματα στις πόλεις», έγραψε ο Θουκυδίδης, «όπως άλλωστε συμβαίνει πάντα και θα συμβαίνει συνέχεια, ενώ η ανθρώπινη φύση παραμένει αυτό που είναι».
Ασφαλώς μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι ένας άμεσος πόλεμος μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας πιθανότατα θα αποτραπεί χωρίς κλιμάκωση σε μια πλήρη συμβατική αναμέτρηση. Αφενός οι περισσότεροι ξένοι εμφύλιοι πόλεμοι δεν απειλούν τα βασικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων, και αφετέρου μια έμμεση παρέμβαση η οποία είναι συχνά αδιαμφισβήτητη, οι μεγάλες δυνάμεις προτιμούν να αγνοούν την παρέμβαση της άλλης πλευράς για τον ακριβή έλεγχο του κινδύνου μιας κρίσης να μετατραπεί σε έναν ευρύτερο, ανεπιθύμητο πόλεμο. Αυτό γίνεται άλλωστε και στη Μιανμάρ αλλά και στην Ουκρανία/Συρία, όπου δύο μεγάλες δυνάμεις, Κίνα-ΗΠΑ και Ρωσία-ΗΠΑ αντίστοιχα, παρά το ότι έχουν επέμβει υποστηρίζοντας διαφορετικές παρατάξεις, προσέχουν και αγνοούν τις παρεμβάσεις της άλλης δύναμης.
Ας δούμε που μπορεί να εμπλακούν τα δικά μας γεωπολιτικά συμφέροντα στο Σινο-αμερικανικό ανταγωνισμό. Η σύμβαση του Διεθνούς Δικαίου Θαλάσσης UNCLOS καθιστά σαφή, ότι τα τεχνητά νησιά, οι εγκαταστάσεις και οι κατασκευές δεν έχουν τις πρόνοιες των νησιών. Δηλαδή δεν έχουν χωρική θάλασσα και η παρουσία τους δεν επηρεάζει την οριοθέτηση της χωρικής θάλασσας, της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) ή της υφαλοκρηπίδας. Η Κίνα έχει παραβιάσει την UNCLOS δημιουργώντας νησιά και ζητά τη διεθνή τήρηση μιας αξίωσης 12νμ και διεκδικούν στη θάλασσα ΑΟΖ από αυτές τις εγκαταστάσεις. Αυτές οι επαναλαμβανόμενες παραβιάσεις έχουν δυνητικά σοβαρές συνέπειες. Και επειδή η Τουρκία ακολουθεί την Κινεζική νοοτροπία καθώς οι Κινέζοι ονόμασαν αυτές τις ενέργειες ως Γαλάζια Χώρα ενώ οι Τούρκοι μιμητές Γαλάζια Πατρίδα, καταλαβαίνετε την απαίτηση να παρακολουθούμε τις εξελίξεις.
Επίσης ένας κινεζικός στόλος 340 αλιευτικών μηχανότρατων νότια των Νήσων Γκαλαπάγκος προκάλεσε μεγάλη οργή πριν από λίγο καιρό. Για τα λατινοαμερικάνικα έθνη όπως ο Ισημερινός, η παρουσία ενός κρατικού επιδοτούμενου αλιευτικού στόλου βαθιών υδάτων προσφέρει μια ματιά στο μέλλον ενός επικίνδυνου συνδυασμού: την αυξανόμενη ζήτηση πόρων από την Κίνα, πολιτικές εξόρυξης, παραβίαση της θαλάσσιας κυριαρχίας και ανεύθυνες περιβαλλοντικές πρακτικές. Δηλαδή τα ίδια ακριβώς προβλήματα με τα δικά μας, μόνο που αλλάζει ο δρώντας (Κίνα). Πώς μπορούν οι Ηνωμένες Πολιτείες να υποστηρίξουν καλύτερα τους περιφερειακούς εταίρους όπως ο Ισημερινός ή η Ελλάδα, ή η Κύπρος, οι οποίες παρά τους σημαντικούς οικονομικούς δεσμούς με την Κίνα ή την Τουρκία επιδεινώνονται οι σχέσεις τους όλο και περισσότερο με την κινεζική και τουρκική ρεβιζιονιστική συμπεριφορά; Άλλωστε όσοι παρακολουθούμε τα γεγονότα, οι Τούρκοι μιμήθηκαν τους κινέζους στέλνοντας αλιευτικό στόλο στη μεσόγειο στην παράνομη διακηρυχθείσα με τη Λιβύη ΑΟΖ.
Τέλος μα όχι τελευταίο, ενώ το Διαρκές Διαιτητικό Δικαστήριο στη Χάγη αποφάσισε ότι η Κίνα δεν έχει καμία νομική βάση για να διεκδικήσει ιστορικά δικαιώματα σε θαλάσσιους πόρους στην περιοχή της Νότιας Κίνας, η απόφαση παραβιάζεται. Η απόφαση μάλιστα σημειώνει ότι οι Κινεζικές αξιώσεις είναι αντίθετες με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας. Αφορά ένα αριθμό από αμφισβητούμενες κατά τη Κίνα νήσους, που βρίσκονται στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Οι διεκδικήσεις του Πεκίνου στην περιοχή η οποία πιστεύεται ότι είναι πλούσια σε αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, είναι εναντίον των Φιλιππίνων, της Ταϊβάν, της Μαλαισίας, του Μπρουνέι και του Βιετνάμ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες εκτιμάται ότι θα εμπλακούν και θα επεκτείνουν την πολιτική, την οικονομική και την αμυντική συμφωνία με τους συμμάχους και τους εταίρους τους στην περιοχή, καθώς επίσης να συνεχίσουν τις περιπολίες και υπερπτήσεις στην Ανατολική και τη Νότια θάλασσα της Κίνας. Πολλά μπλεξίματα δηλαδή…
Ωστόσο, ένας πόλεμος δι’ αντιπροσώπων θα μπορούσε ενδεχομένως να κλιμακωθεί με απροσδόκητους τρόπους. Η στρατηγική σκέψη τόσο στις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και στην Κίνα έχει επικεντρωθεί στις δυνατότητες ενός Σινο-αμερικανικού ανταγωνισμού ισχύος υποβαθμίζοντας όμως τις πιθανότητες άμεσης σύγκρουσης. Ωστόσο, ο στρατιωτικός ανταγωνισμός μεγάλης ισχύος είναι πιθανό να λάβει τη μορφή πολέμου δι’ αντιπροσώπων στον οποίο η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο θα βοηθούν τους ανταγωνιστές σε μια ενδοκρατική σύγκρουση (πχ Ελλάδας-Τουρκίας). Το πεδίο μάχης του στρατιωτικού ανταγωνισμού τους είναι πιθανότερο να είναι στη Βενεζουέλα ή στη Μιανμάρ από τη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, αλλά ποιος μπορεί να αποκλείσει τη Μεσόγειο. Ο πόλεμος δι’ αντιπροσώπων θα μπορούσε να κλιμακωθεί με απροσδόκητους και δαπανηρούς τρόπους, καθώς η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο προσπαθούν να χειραγωγήσουν με εμφύλιους πολέμους τις μακρινές χώρες, επιταχύνοντας τη δέσμευσή τους για να αποφύγουν την ήττα του δικού τους εταίρου και να ανταποκριθούν σε τοπικούς αναπληρωτές που επιδιώκουν να επιβάλλουν τη δική τους ατζέντα. Αυτές οι σκέψεις πρέπει να μας προβληματίσουν άμεσα, και να γίνουμε Προμηθείς όχι Επιμηθείς!
*Ο Υποναύαρχος (εα) Δημήτριος Τσαϊλάς ΠΝ δίδαξε επί σειρά ετών στις έδρες Επιχειρησιακής Σχεδιάσεως καθώς και της Στρατηγικής και Ασφάλειας, σε ανώτερους Αξιωματικούς στην Ανώτατη Διακλαδική Σχολή Πολέμου, είναι μέλος και ερευνητής του Ινστιτούτου για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια
Δημοσίευση σχολίου