Του Στέφανου Κωνσταντινίδη*
Τον Καύκασο τον ξέραμε από τον Προμηθέα προτού αποκτήσει τη γεωπολιτική σημασία που του αποδίδεται σήμερα. Ύστερα τον μάθαμε από τον Ζμπιγκνιέφ Μπρεζίνσκι, σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας του Αμερικανού Προέδρου Τζίμι Κάρτερ με το μνημειώδες έργο του “Μεγάλη Σκακιέρα” στο οποίο προσδιόριζε ως μεγάλη σκακιέρα την Ευρασία στην οποία θα έπρεπε οι ΗΠΑ να έχουν τον κυρίαρχο ρόλο. Ο Μπρεζίνσκι υποστήριζε πως οι ΗΠΑ θα χειριζόταν τις συγκρούσεις και τις σχέσεις στην Ευρώπη, την Ασία και τη Μέση Ανατολή, έτσι ώστε να μην εμφανιστεί καμιά αντίπαλη υπερδύναμη ικανή να απειλήσει τα συμφέροντα και την ευημερία των ΗΠΑ. Όνειρα και όνειρα, θα μπορούσαμε να πούμε σήμερα, βλέποντας τις παγκόσμιες εξελίξεις και στην κατάσταση στην οποία οδηγήθηκαν οι ΗΠΑ, ειδικά στην τετραετία Τραμπ.
Η περιοχή χωρίζεται στο Βόρειο και τον Νότιο Καύκασο. Ο Βόρειος Καύκασος είναι τμήμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας και σ’ αυτόν βρίσκονται μια σειρά αυτόνομες «Δημοκρατίες», στις οποίες υπάρχουν αποσχιστικά κινήματα. Όλοι θυμόμαστε ιδιαίτερα τους πολέμους στην Τσετσενία. Στο Νότιο Καύκασο βρίσκονται η Γεωργία, η Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, ενώ έχουν προκύψει και μια σειρά «ανεξάρτητα κράτη» (Αμπχαζία, Νότια Οσετία, Ναγκόρνο-Καραμπάχ) που δεν τυγχάνουν διεθνούς αναγνώρισης.
Η περιοχή αποτελεί γεωστρατηγικό κόμβο, από τη μια ανάμεσα στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και του Περσικού Κόλπου με το ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσίας, και από την άλλη της Τουρκίας (Βαλκάνια – Ανατολική Μεσόγειος) με την περιοχή της Κασπίας και ευρύτερα της Κεντρικής Ασίας. Από τον Καύκασο περνούν τα «ρεύματα» των ενεργειακών αποθεμάτων, αλλά και οι σημαντικές συγκοινωνιακές αρτηρίες και δίκτυα διοχέτευσης αυτής της ενέργειας στις παγκόσμιες αγορές.
Όσα συμβαίνουν στην περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ πρέπει να ιδωθούν στο πλαίσιο της στρατηγικής σημασίας του μετασοβιετικού χώρου. Από τη μια η Δύση και ειδικά οι ΗΠΑ επιχειρούν την περικύκλωση της Ρωσίας και την απειλούν στο μαλακό της υπογάστριο και από την άλλη η Ρωσία επιχειρεί την επανακατάκτηση αυτού του χώρου. Τα είδαμε με τη Γεωργία και την Ουκρανία και την προσπάθεια ένταξης τους στο ΝΑΤΟ. Αυτό βλέπουμε και τώρα με το Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία.
Για το Αζερμπαϊτζάν που πήρε μεγάλη αμερικανική βοήθεια και ενισχύθηκε από το Ισραήλ, γράφτηκε ότι φιλοδοξούσε ένταξη του στο ΝΑΤΟ. Η αρμενική ηγεσία στο Ερεβάν έκανε επίσης φιλοδυτική στροφή. Η Μόσχα είδε ασφαλώς τα συμφέροντα της να απειλούνται στην περιοχή. Με την “ειρήνη” που έχει επιβάλει συγκρατεί για την ώρα και τις δύο χώρες κάτω από την επιρροή της.
Υπάρχουν βέβαια διάφορα ερωτήματα στα οποία δεν υπάρχει καθαρή απάντηση. Το Ισραήλ για παράδειγμα ενήργησε από μόνο του στην ενίσχυση των Αζέρων ή σε συνεννόηση με τις ΗΠΑ; Υπήρξε συμπαιγνία Τουρκίας-Ρωσίας όπως κάπως απλοϊκά υποστηρίζουν μερικοί, ή μήπως η Τουρκία με την επέμβαση της στον Καύκασο θέλησε να εκβιάσει τη Μόσχα σε άλλα μέτωπα, όπως αυτό της Συρίας και της Λιβύης; Διότι θα ήταν αφελές να πιστεύει κανείς ότι υπάρχει παντού και πάντοτε σύμπτωση συμφερόντων των δύο χωρών. Αντίθετα όλα δείχνουν ότι υπάρχουν και τριβές ανάμεσα τους. Μόνο ο χρόνος θα απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα
Τελικά οι λαοί της περιοχής πληρώνουν τους στρατηγικούς ανταγωνισμούς των ισχυρών με τις ηγεσίες τους να μετακινούνται ανάλογα προς τη Ρωσία, τις ΗΠΑ, το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μένει να φανεί αν η Μόσχα θα εγγυηθεί την αυτονομία του όσου έμεινε στα χέρια των Αρμενίων Ναγκόρνο-Καραμπάχ ή αν θα επιτρέψει ή δεν θα μπορέσει να αποτρέψει την ολοκληρωτική απορρόφηση του από τους Αζέρους. Λογικά το συμφέρον της Μόσχας είναι να κρατήσει τις ισορροπίες στην περιοχή.
Η Τουρκία είναι ο μεγάλος κερδισμένος από αυτές τις ανακατατάξεις. Ενδεχομένως θα προσπαθήσει να διαπραγματευτεί τη στρατηγική της θέση στην περιοχή με τις ΗΠΑ, προσφέροντας υπηρεσίες στους Αμερικανούς, τώρα που θα φύγει ο Τραμπ που της έκανε πλάτες.
Το δίδαγμα για μας είναι καθαρό: Αν δεν πάρουμε μαθήματα από τον πόλεμο στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ θα έχουμε την ίδια τραγική τύχη με τους Αρμένιους! Μαθήματα ασφαλώς τεχνογνωσίας για τους μελλοντικούς πολέμους! Μαθήματα για το πως θυσιάζονται οι λαοί στα στρατηγικά συμφέροντα των ισχυρών. Στα χέρια των Αμερικανών κινδυνεύουμε να πάθουμε εμείς ότι έπαθαν οι Αρμένιοι, θυσία στην Τουρκία για να κρατηθεί στο μαντρί της Δύσης. Με ένα από τα πιο ισχυρά λόμπι στην Ουάσινγκτον αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο οι Αρμένιοι υπέστηκαν μια ταπεινωτική ήττα και υποχρεώθηκαν σε συνθηκολόγηση. Χωρίς κανένας να κουνήσει το δαχτυλάκι του στη Δύση που τους έσπρωχνε να απομακρυνθούν από τη Μόσχα. Να πούμε βέβαια ότι εκτός από τον διεθνή κυνισμό, οι Αρμένιοι δεν έπαιξαν σωστά τα χαρτιά τους, υπερεκτίμησαν τις δυνάμεις τους, ενώ και στο Ερεβάν είχαν μια ανίκανη ηγεσία. Ας σκεφτούμε λίγο όμως και για τη δική μας ηγεσία στην Αθήνα και τη Λευκωσία!
Αν δεν καταφέρουμε να προασπίσουμε την εθνική μας κυριαρχία, άλλοι θα μας επιβάλουν νέες ισορροπίες και στην Κύπρο και στο Αιγαίο. Ισορροπίες που θα είναι καταστροφικές για τα συμφέροντα μας, για την ίδια την εθνική μας ύπαρξη. Τον ικέτη και τον δεδομένο κανένας δεν τον υπολογίζει.
*Πανεπιστημιακός, συγγραφέας της μυθιστορηματικής τριλογίας ΝΟΜΑΔΑΣ
Δημοσίευση σχολίου