Γράφει ο Γιώργος Αϊβαλιώτης *
Δεν είναι λίγες οι φορές που όταν διερωτόμαστε τι συμβαίνει στη Συρία, οι περισσότεροι μένουμε προβληματισμένοι λόγω του αίολου σκηνικού και των απροσδόκητων εξελίξεων, που δεν επιτρέπουν ούτε μεσοπρόθεσμες προβλέψεις… Σε αυτό το πλαίσιο η μεγαλύτερη πρόσφατη εξέλιξη η οποία αποτελεί εφαλτήριο για το συλλογισμό μας είναι η είσοδος της Τουρκίας και των υποστηριζόμενων, από αυτή, δυνάμεων μεταξύ Al Rai και Jarablus.
Με τις δυνατότητες του συριακού στρατού να έχουν συναντήσει τα όρια του κορεσμού τους και με τις αντιπολιτευόμενες δυνάμεις να μένουν ανεξέλεγκτες, λόγω των επιδιώξεών τους για καταπολέμηση του καθεστώτος και όχι των εξτρεμιστών, η Δύση έμεινε χωρίς ουσιαστικές επιλογές στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Αυτό σήμαινε από μόνο του την εισαγωγή νέων παιχτών στο παιχνίδι το οποίο μετατρεπόταν σε σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες. Οι κουρδικές δυνάμεις διαθέτουν το αξιόμαχο και τη βούληση που απαιτεί η Ουάσιγκτον, αλλά ταλανίζονται από εσωτερικές έριδες και ουσιαστικά δε διαθέτουν κανένα σύμμαχο στη συριακή επικράτεια, αφού ακόμα και οι αραβικοί πληθυσμοί τις θεωρούν εχθρικές. Τότε ήρθε και η ώρα της Τουρκίας…
Η Τουρκία χρησιμοποίησε τους Τουρκμένους και άλλους αραβικούς πληθυσμούς και κατέλαβε μία λωρίδα 98χλμ. Αυτό ήταν το πρώτο βήμα και παρά την ευκολία με την οποία η Άγκυρα το ολοκλήρωσε θέτει την Γείτονα σε ισχυρή διαπραγματευτική θέση για τις επιδιώξεις της. Τώρα όμως ακολουθεί το ερώτημα: Και τώρα τι;
Στο επιχειρησιακό περιβάλλον της Συρίας που οι συνθήκες στο έδαφος χαρακτηρίζονται ως ιδιαίτερα ευμετάβλητες είναι σημαντικό να καταφέρουν οι συμμετέχουσες δυνάμεις να διατηρούν το ρυθμό των επιχειρήσεών τους και να εκμεταλλεύονται άμεσα τις επιτυχίες τους. Αυτό διαφάνηκε και από την προέλαση των δυνάμεων του Assad, όταν μετά τις πρώτες επιτυχίες δεν κατάφεραν να προωθηθούν ανατολικότερα πέραν του Ευφράτη, ενώ εδώ και ένα χρόνο δεν έχουν καταφέρει να ξεκαθαρίσουν τους εξτρεμιστικούς θύλακες στην πρωτεύουσα. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω η Άγκυρα οφείλει να κινηθεί άμεσα προς ορισμό του επόμενου βήματός της.
α) Παραμένει στα εδάφη που εξασφάλισε από το ISIS θωρακίζοντας τις άμυνές της από πιθανή αντεπίθεση των τζιχαντιστών. Ωστόσο σύμφωνα με στρατιωτικούς κύκλους στην Άγκυρα τα σύνορα της χώρας δεν διασφαλίζονται αν δεν υπάρξει μία ζώνη 30 περίπου χλμ εντός της Συρίας.
β) Επέκταση των επιχειρήσεων στην Al Bab, δυτικότερα δηλαδή των κουρδικών δυνάμεων, προκειμένου να καταλάβει το τελευταίο λογιστικό κέντρο υποστήριξης του ISIS, μετά και την πτώση του Manbij. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι η Άγκυρα ενδιαφέρεται μέσω της «Ασπίδας του Ευφράτη» στην απομάκρυνση του ISIS, εκμεταλλευόμενη την παρουσία των κουρδικών δυνάμεων, οι οποίες διατηρούν τον έλεγχο του Manbij. Άλλωστε ήδη η ΠΑ της Τουρκίας επιχειρεί καθημερινά στην περιφέρεια της Al Bab, προετοιμάζοντας πιθανώς το έδαφος για μελλοντικές επιχειρήσεις.
γ) Προώθηση νότια της Jarablus προς τη Manbij, όπου τον έλεγχο διαθέτουν οι κουρδικές δυνάμεις, κατόπιν συνεννοήσεως με τις ΗΠΑ για ολική απομάκρυνση των Κούρδων και αποφυγή εχθροπραξιών. Τούτο θα προσέθετε άλλο ένα βέλος στη φαρέτρα του Erdogan ώστε να εδραιωθεί στην ρευστή εσωτερική πολιτική πραγματικότητα της χώρας του, χωρίς να διακινδυνέψει απώλειες των ενόπλων δυνάμεών του, που θα δυσχέραιναν την πολιτική του επιβίωση. Τούτο θα σήμαινε ότι η Τουρκία ενδιαφέρεται για τον περιορισμό του YPG και όχι της τρομοκρατίας.
Η κατάληψη της συνοριακής γραμμής των 98χλμ εξυπηρετεί τους πάντες εκτός από τους τζιχαντιστές. Obama και Putin συμφωνούν ότι η διεθνής τρομοκρατία πρέπει να εκδιωχθεί από τη Συρία και τη Μέση Ανατολή, μετά από τόσα χρόνια παρουσίας και εμπαιγμού προς την ισχύ των υπερδυνάμεων. Η επιχείρηση της Τουρκίας έως ένα βαθμό εξυπηρετεί τις επιδιώξεις αυτές, ωστόσο το γεγονός ότι αποτελεί ευθύνη της Τουρκίας και δεν έχει ενταχθεί επισήμως στην Inherent Resolve προκαλεί ερωτήματα, αφού πολύ εύκολα τα κοινά συμφέροντα μπορεί να μεταλλαχθούν σε αντικρουόμενα.
Η όλο και μεγαλύτερη συγκέντρωση πυροβολικού και αρμάτων της Τουρκίας στα σύνορα με τη Συρία προμηνύει ότι η Άγκυρα θα επεκταθεί έτι περισσότερο εντός των συριακών εδαφών, ενώ καθημερινά γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρο ότι απώτερος σκοπός της «Ασπίδας του Ευφράτη» είναι η παρεμπόδιση των Κούρδων να ελέγξουν τη Βόρεια Συρία. Τούτο σημαίνει ότι μοναδικός δρόμος για την Τουρκία είναι η ανάληψη του ελέγχου του Manbij κι επειδή όπως προαναφέραμε οι συνθήκες στο έδαφος της χώρας είναι εξαιρετικά ευμετάβλητες αυτό πρέπει να πραγματοποιηθεί άμεσα. Άλλωστε όπως έχει εκφραστεί από επίσημους κυβερνητικούς κύκλους της Τουρκίας, για να διατηρηθεί η εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, η επιχείρηση πρέπει να έχει στόχο όλες τις τρομοκρατικές οργανώσεις στη Βόρειο Συρία.
Σε αυτό το σημείο προκύπτει ένα εξαιρετικά σημαντικό στοιχείο: η δραστική αλλαγή ρητορικής από της Άγκυρα, η οποία έχει εγκαταλείψει τις απαιτήσεις της για αποχώρηση του Σύρου Προέδρου και επιδιώκει τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας. Αυτό από μόνο του είναι αρκετό για να εξομαλύνει εν μέρει τις σχέσεις Erdogan και Assad, με τον Σύρο ανώτατο πολιτειακό άρχοντα να αποδέχεται πλέον την εμπλοκή των τουρκικών δυνάμεων εντός της επικρατείας του, προς αποφυγή απώλειας του βόρειου τμήματός της. Ακόμα και η Ρωσία παραβλέπει τις αρνητικές επιπτώσεις που δύναται να υπάρξουν στο status quo στο έδαφος. Η Ουάσιγκτον εξακολουθεί να βρίσκεται σε αμηχανία, ενόψει και των προεδρικών της εκλογών, με το Πεντάγωνο και τη CIA να αντιδρούν στη συμφωνία Obama-Putin (σ.σ. για δικούς τους λόγους η κάθε υπηρεσία) και το αποτέλεσμα είναι να αποδέχεται την ιδέα της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας. Όλα τα ανωτέρω δείχνουν ότι ξαφνικά οι Κούρδοι και το PYD απομονώνονται πολιτικά, αφού καμία άλλη ομάδα ή οργάνωση δεν υποστηρίζει την κουρδική ιδέα συνένωσης των καντονιών Afrin και Kobani και ουσιαστικά τη δημιουργία de facto κουρδικού κρατιδίου.
Όταν Erdogan και Obama συναντήθηκαν στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής των G-20 στο Τόκιο προέβησαν σε δηλώσεις μείζονος σημασίας. Ο Αμερικανός Πρόεδρος διαβεβαίωσε ότι οι Κούρδοι αποχώρησαν από το Manbij αφήνοντας μία μικρή δύναμη αράβων συμμάχων τους (SDF) για τη διατήρηση του ελέγχου της πόλης και ο Τούρκος ομόλογός του απάντησε πως οι δυνάμεις του FSA, από τη στιγμή που έχει αποσυρθεί το PYD, θα εισέλθουν στο Manbij χωρίς μάχες. Αυτό αποτελεί άλλο ένα ενισχυτικό στοιχείο για τις άμεσες προθέσεις της Γείτονος στο συριακό: Να αποτραπεί η ανάληψη του ελέγχου της Al Bab από τους Κούρδους και να πειστεί η Ουάσιγκτον να θέσει το Manbij υπό τον έλεγχο του FSA.
Όταν καθημερινά η Τουρκία επιχειρεί στη ΝΑ επικράτειά της εναντίον του PKK με κόστος κατά μέσο όρο 3-4 στρατιώτες, είναι εξαιρετικά δύσκολο για την κοινή της γνώμη να εγκρίνει οποιαδήποτε επιχείρηση θα επιτρέψει στους Κούρδους να ενώσουν τα δυο συριακά καντόνια τους. Προτεραιότητα για τις λαβωμένες από τις διώξεις, τουρκικές δυνάμεις είναι να αποκλεισθεί ο διάδρομος αυτός.
Προτεραιότητα των Τούρκων ίσως είναι η προώθηση των δυνάμεών τους από την Al Rai στο Dabiq, μία κωμόπολη ιδιαίτερης σημασίας για τους τζιχαντιστές λόγω των «προφητειών» τους, όπως έχουμε αναδείξει παλαιότερα. Τούτο θα αποτρέψει και το YPG να προωθηθεί στην Al Bab και η Ουάσιγκτον δε θα έχει άλλη επιλογή από το να επιτρέψει στον FSA να αποσπάσει την πόλη από το ISIS. Σε αυτό το σημείο η Άγκυρα θα εισέλθει στο αγαπημένο της παιχνίδι παζαρέματος με τις ΗΠΑ, για παραχώρηση του Manbij. Εν ολίγοις η Άγκυρα θα αναδείξει τη σημασία του FSA σε επιχειρησιακό επίπεδο για την Al Bab και εν συνεχεία θα διαπραγματευτεί τα ανταλλάγματά της: τη Manbij. Το ερώτημα σε αυτές τις τουρκικές προθέσεις είναι η στάση των ΗΠΑ και αν προτίθενται να θυσιάσουν την Manbij, δηλαδή να υποχρεωθούν σε ένα γύρο διαπραγματεύσεων και ανταλλαγμάτων με το PYD.
Το χειρότερο σενάριο στους τουρκικούς σχεδιασμούς είναι να συγκρουσθούν οι δυνάμεις του FSA με τους Κούρδους του YPG και τους μαχητές του ISIS στην Al Bab, καθώς και με τους Κούρδους στο Manbij. Η εμπλοκή των αντικαθεστωτικών σε δύο μέτωπα είναι εξαιρετικά επικίνδυνη αφού δε διαφαίνεται να διαθέτουν τη δυναμική να αντέξουν τις επιχειρησιακές πιέσεις. Αν ο FSA καταρρεύσει τότε ο τουρκικός στρατός που συνοδεύει τις δυνάμεις του θα παρασυρθεί σε αυτές τις συγκρούσεις, ενώ Ουάσιγκτον και κυρίως η Μόσχα θα πράξουν ελάχιστα για να τον υποστηρίξουν. Η Άγκυρα θα μείνει με το δίλημμα της συνέχισης υποστήριξης του FSA ή με την εγκατάλειψή του, την αποχώρησή της από τη Συρία, τις συνέπειες μία ταπεινωτικής ήττας και την απώλεια κάθε ερείσματος στη Συρία.
Προς αποφυγή αυτού του καταστροφικού σεναρίου η Άγκυρα έχει επικεντρωθεί σε ένα διπλωματικό αγώνα. Οι επαφές με την Ουάσιγκτον είναι αρκετά συχνές έτσι ώστε να αποφευχθεί η οποιαδήποτε εμπλοκή Κούρδων και αντιπολίτευσης. Ωστόσο αυτός ο διπλωματικός πυρετός σε μία χώρα με πολλά εσωτερικά (και εξωτερικά) προβλήματα δεν είναι δυνατόν να συνεχισθεί επί μακρόν, γεγονός που αναδεικνύει τη σημασία των άμεσων θετικών αποτελεσμάτων για τον FSA, ώστε να καταστεί από σημαντικός παράγοντας στη θεωρία σε σημαντικό παράγοντα στην πράξη.
Δεύτερο σημαντικό ερώτημα είναι αν η σχέση Ουάσιγκτον και PYD είναι βραχυπρόθεσμη και ευκαιριακή για την καταπολέμηση των τζιχαντιστών ή αν οι ΗΠΑ διαθέτουν κρυφή ατζέντα για έναν κουρδικό διάδρομο από το Jazeera στη Μεσόγειο, τον οποίο έχουν υποσχεθεί στους Κούρδους. Η Τουρκία θα επιθυμούσε σφόδρα να τορπιλίσει ανάλογα σχέδια και γι’ αυτό το λόγο επιδιώκει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο τι μέλλει γενέσθαι του συριακού.
Σε μία τέτοια περίπτωση η γείτονα υποχρεούται να αναπτύξει μία δύναμη 40000 αντρών στη βόρεια Συρία για την επόμενη δεκαετία, δεδομένων των πολιτικών και στρατιωτικών προϋποθέσεων, των τοπογραφικών χαρακτηριστικών, της επιχειρησιακής ικανότητας του FSA και της ύπαρξης ασύμμετρων απειλών, όπως αυτή του ISIS. Σε αυτό το σημείο εγείρεται ένα τρίτο ερώτημα: Σκοπεύει η Άγκυρα σε μία τέτοια στρατηγική εμπλοκή στην περιοχή, διαθέτοντας λαβωμένο στράτευμα και πολιτική εξουσία στο εσωτερικό της ή η επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» είναι ένα πυροτέχνημα για τη λαϊκή αποδοχή και εδραίωση του Τούρκου Προέδρου;
Δεδομένης της πολύπλοκης κατάστασης που επικρατεί στο συριακό, όπως αναφέραμε και στον πρόλογο του άρθρου και του μακρού καταλόγου εμπλεκομένων και αντικρουόμενων συμφερόντων στην περιοχή αποτελεί εξαιρετικά αμφίβολο αν και η ίδια η Άγκυρα γνωρίζει την απάντηση στα ανωτέρω ερωτήματα.
*Αναλυτής γεωστρατηγικής και γεωπολιτικής ασφάλειας
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου