BRUGEL
της Silvia Merler
Στις 14 Αυγούστου, η Ελλάδα και οι πιστωτές της τελικά κατέληξαν σε μια συμφωνία για ένα τρίτο πρόγραμμα για την Ελλάδα. Μεταξύ άλλων, προβλέπεται μια νέα δημοσιονομική πορεία με στόχους για το πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του -0,25%, 0,5%, 1,75% και 3,5% του ΑΕΠ το 2015, 2016, 2017 και 2018 και μετά, αντιστοίχως. Η πορεία των δημοσιονομικών στόχων φέρεται να στοχεύει στην ενσωμάτωση της αναμενόμενης επιδείνωσης της ελληνικής οικονομίας και της επίδρασής της στους προηγούμενους στόχους.
Το ελληνικό υπουργείο Οικονομικών δημοσίευσε την προηγούμενη εβδομάδα το τελευταίο δελτίο εκτέλεσης του προϋπολογισμού. Το ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού αυξήθηκε σημαντικά στη διάρκεια του Ιουλίου. Η Ελλάδα κατέγραψε πρωτογενές πλεόνασμα 1,6 δισ. ευρώ τον Ιούλιο, το οποίο φέρνει το συνολικό πρωτογενές πλεόνασμα στο εξάμηνο του έτους, στα 3,5 δισ. ευρώ, έναντι στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 2,99 δισ. ευρώ. Αυτό είναι το υψηλότερο μηνιαίο ποσό για το πρωτογενές πλεόνασμα που έχει καταγραφεί από τον Αύγουστο του 2014.
Όπως έχουμε ήδη επισημάνει, ο Ιούλιος είναι ένας κρίσιμος μήνας για την αξιολόγηση των ελληνικών δημοσιονομικών επιδόσεων. Εάν κοιτάξουμε πίσω στο 2014, το τελικό πρωτογενές πλεόνασμα που επιτεύχθηκε στο τέλος του έτους, ήταν σχεδόν το ίδιο σε απόλυτους όρους από εκείνο που επιτεύχθηκε τον Ιούλιο. Το περασμένο έτος, το πρωτογενές πλεόνασμα τον Ιούλιο του 2014 αντιστοιχούσε στο 80% του σωρευτικού πρωτογενούς πλεονάσματος που καταγράφθηκε μέχρι το Νοέμβριο του 2014, το οποίο μπορεί να αποτελεί καλύτερη σύγκριση. Και αυτό διότι στην Ελλάδα ο Ιούλιος φαίνεται να είναι ο πιο σημαντικός μήνας σε ό,τι αφορά στη συγκέντρωση εσόδων.
Το σωρευτικό πρωτογενές πλεόνασμα που επιτεύχθηκε τον Ιούλιο του 2015 θα αντιστοιχεί στο 2% του ΑΕΠ της χώρας το 2014. Εάν επρόκειτο να γίνει ένας παραλληλισμός με βάση τα στοιχεία για το 2014 και να υποθέσουμε ότι -ελλείψει εκλογών και της σχετικής αναταραχής- το πρωτογενές πλεόνασμα που επιτεύχθηκε τον Ιούλιο αντιστοιχεί στο 80% του τελικού ποσού, τότε το ποσό στο τέλος του χρόνου θα μπορούσε να διαμορφωθεί σε περίπου 4,4 δισ ευρώ (2,5% του ελληνικού ΑΕΠ το 2014).
Υπάρχουν ωστόσο σημαντικά πτωτικά ρίσκα. Πρώτον, ο κίνδυνος παραμένει αναφορικά με τα έσοδα. Τα έσοδα αυξήθηκαν σε μηνιαία βάση τον Ιούλιο. Μόνο για τον Ιούλιο, τα καθαρά έσοδα ανήλθαν στα 4,9 δισ. ευρώ, με το συνολικό ποσό για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2015 να διαμορφώνεται στα 26,7 δισ. ευρώ. Αλλά ακόμη κι έτσι, ο Ιούλιος κατέγραψε την μεγαλύτερη υποαπόδοση αναφορικά με τους στόχους των εσόδων, τόσο σε μηνιαία όσο και σε σωρευτική βάση. Τα μηνιαία έσοδα υποαπέδωσαν τον στόχο τους κατά 3,2 δισ. ευρώ (40%), που σημαίνει ότι τα σωρευτικά έσοδα διαμορφώθηκαν 4 δισ. ευρώ χαμηλότερα του στόχου.
Το υπουργείο Οικονομικών αναφέρει ότι το (μάλλον αναμενόμενο) έλλειμμα της περιόδου Ιανουαρίου-Ιουλίου 2015 οφείλεται εν μέρει στην παράταση της υποβολής φορολογικών δηλώσεων και της πρώτης δόσης του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων (ΡIT), του φόρου εταιρικού εισοδήματος (CIT) και του ΕΝΦΙΑ, τα οποία το Macropolis εκτιμά στα 1,8 δισ. ευρώ. Τα υπόλοιπα του ελλείμματος είναι το αποτέλεσμα των "χαμένων” εσόδων από SMP και ANFA, περί τα 1,7 δισ. ευρώ. Ενώ το SMP δεν καταβλήθηκε κυρίως λόγω του αδιεξόδου στις διαπραγματεύσεις και θα μπορούσε εύκολα να επανέλθει μόλις επιτευχθεί η συμφωνία, το πρόβλημα με τη συγκέντρωση εσόδων φαίνεται να είναι περισσότερο διαρθρωτικό, και θα μπορούσε να επιμείνει. Ως υπενθύμιση, οι καθυστερήσεις στην υποβολή/πληρωμή των CIT αναφερόταν ήδη ως ένας λόγος για το μεγάλο έλλειμμα που καταγράφθηκε τον Μάιο, και η προθεσμία έχει επεκταθεί περαιτέρω.
Μετά από επτά μήνες που παρακολουθούμε στενά τον ελληνικό προϋπολογισμό, έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε τη σημαντική συρρίκνωση των δαπανών να καταγράφεται κάθε μήνα. Από την αρχή του έτους μέχρι τον Ιούνιο του 2015, το πρωτογενές πλεόνασμα ήταν κυρίως αποτέλεσμα του ότι οι δαπάνες ήταν πολύ χαμηλότερα του στόχου. Για τον Ιούλιο, οι κρατικές δαπάνες του προϋπολογισμού διαμορφώθηκαν στα 4,5 δισ. ευρώ, 388 εκατ. ευρώ χαμηλότερα του στόχου, με τις τακτικές δαπάνες του προϋπολογισμού να υποαποδίδουν κατά 62 εκατ. ευρώ. Στην περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2015, οι σωρευτικές δαπάνες του προϋπολογισμού διαμορφώθηκαν στα 27,7 δισ. ευρώ, 4,5 δισ. ευρώ χαμηλότερα του στόχου. Οι τακτικές δαπάνες διαμορφώθηκαν στα 26,5 δισ. ευρώ και υποχώρησαν 3,1 δισ. ευρώ σε σχέση με τον στόχο, και πάλι λόγω του ότι οι πρωτογενείς δαπάνες μειώθηκαν κατά 2,9 δισ. ευρώ. Το MAcropolis εκτιμά πως αυτό είναι κυρίως το αποτέλεσμα της απόφασης της κυβέρνησης να καθυστερήσει πληρωμές εξόδων προς τρίτους για να βελτιώσει την ταμειακή κατάσταση του δημοσίου και ότι το κράτος πιθανότατα θα ξεκινούσε να πληρώνει μετά από την εκταμίευση της πρώτης δόσης του νέου τριετούς προγράμματος. Η επίδραση της αποπληρωμής ληξιπρόθεσμων οφειλών στο πρωτογενές πλεόνασμα προφανώς θα εξαρτηθεί από το πώς θα κινηθούν τα έσοδα στους επόμενους μήνες.
Συνολικά, η εκτέλεση του προϋπολογισμού τον Ιούλιο στέλνει ένα μεικτό μήνυμα. Το πρωτογενές πλεόνασμα αυξάνεται, αλλά τα έσοδα κατέγραψαν την χειρότερη υποαπόδοση τόσο σε μηνιαία όσο και σε συνολική βάση, εν μέρει εξαιτίας των προβλημάτων στη συγκέντρωση εσόδων που φαίνεται να επιμένει και που θα μπορούσε να καταλήξει σε ληξιπρόθεσμες οφειλές στο τέλος του έτους, όταν σημαντικές δημοσιονομικές πιέσεις θα επικεντρωθούν σε φορολογούμενους δυνητικά ανήμπορους να πληρώσουν.
Από την άλλη πλευρά, το αποτέλεσμα επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από την ανάπτυξη. Οι εκτιμήσεις για το ΑΕΠ του β΄ τριμήνου 2015 που ανακοινώθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα από την ΕΛΣΤΑΤ, αψηφούν μερικώς τις δυσμενείς εκτιμήσεις, καθώς προβλέπουν ανάπτυξη του ονομαστικού ΑΕΠ κατά 0,1% ετησίως και ανάπτυξη του πραγματικού ΑΕΠ κατά 0,8% σε τριμηνιαία βάση και 1,4% σε ετήσια βάση Αυτές οι θετικές εκτιμήσεις ήταν ευρέως απρόσμενες από τις αγορές, και εάν πρόκειται να συνεχιστούν τον επόμενο μήνα, θα διευκολύνουν την επίτευξη των νέων στόχων.
Οι αριθμοί για το ονομαστικό ΑΕΠ ήταν ωστόσο λιγότερο καθησυχαστικοί, καθώς το ονομαστικό ΑΕΠ έτρεξε με ρυθμό 0,1% σε ετήσια βάση και -0,7% σε τριμηνιαία βάση. Οι αναλυτές υποδηλώνουν ότι μια πιθανή εξήγηση για αυτή την απόκλιση είναι ότι οι καταναλωτές προχώρησαν νωρίτερα στις αγορές τους, πριν από την πλήρη επιβολή των capital controls, ως εκ τούτου διογκώνοντας τους αριθμούς του Ιουνίου. Η πλήρης επίδραση από το κλείσιμο των τραπεζών και τα capital controls στη ζήτηση, το πιο πιθανό είναι πως θα γίνει ορατή στα στοιχεία από τον Ιούλιο και μετά, διότι αυτά τα μέτρα τέθηκαν σε πλήρη ισχύ στις 29 Ιουνίου.
Σειρά άλλων στοιχείων συνιστούν προσοχή: η ελληνική βιομηχανική παραγωγή υποχώρησε 4,5% τον Ιούνιο του 2015 σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του προηγουμένου έτους, ενώ η πιο πρόσφατη έρευνα για τον μεταποιητικό ΡΜΙ εμφάνισε ότι ο δείκτης διαμορφώθηκε σε ιστορικό χαμηλό, στις 30,2 μονάδες, τον Ιούλιο από τις 46,9 μονάδες τον Ιούνιο. Το Bloomberg επισημαίνει ότι η επιχειρηματική εμπιστοσύνη τόσο στον βιομηχανικό κλάδο όσο και στον κλάδο των υπηρεσιών, έχει καταρρεύσει από την αρχή του έτους, αφανίζοντας τα περισσότερα κέρδη τόσο από το 2013 όσο και από το 2014. Φαίνεται πιθανό λοιπόν ότι είναι σίγουρα πολύ νωρίς για να εξαχθούν αισιόδοξα συμπεράσματα.
Δημοσίευση σχολίου