Την Πέμπτη 02 Απριλίου και μετά από πολύμηνες διαπραγματεύσεις και προσπάθειες επετεύχθηκε μια κατ'αρχή συμφωνία πλαίσιο για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Γράφει ο Ιππόκρατης Δασκαλάκης (Υποστράτηγος ε.α, M.A Strategic Studies).
Οι λεπτομερείς όροι της συμφωνίας αυτής θα πρέπει να προσδιοριστούν επακριβώς και να συμφωνηθούν αμοιβαία ώστε να καταστεί δυνατή η υπογραφή της τελικής και πλήρους συμφωνίας μέχρι τις 30 Ιουνίου 2015. Τότε και μόνο τότε και με την προϋπόθεση της ιρανικής συμμόρφωσης, θα αρχίσει η σταδιακή άρση των οικονομικών περιορισμών που εδώ και χρόνια έχουν επιβληθεί στο Ιράν και έχουν καταστροφικές συνέπειες για την οικονομία του. Οι αρχικές εντυπώσεις περιγράφουν μια ολοκληρωμένη αρχική συμφωνία πλαίσιο που θα απαιτήσει εντατικές διαπραγματεύσεις για την ολοκλήρωση της και για τον και καθορισμό των κρίσιμων διαδικαστικών λεπτομερειών εφαρμογής, επαλήθευσης και σταδιακής άρσης των περιορισμών. «Καλή συμφωνία» χαρακτήρισε ο αμερικανός πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα, σε διάγγελμα που εκφώνησε από το Λευκό Οίκο, το πλαίσιο που συμφωνήθηκε στις συνομιλίες για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, η οποία όπως είπε αν εφαρμοστεί πλήρως, θα μπορούσε να εμποδίσει την Τεχεράνη να αποκτήσει πυρηνικά όπλα.
Αντίστοιχα θετικές υπήρξαν και οι δηλώσεις της επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Φεντερίκα Μογκερίνι, του υπουργείου Εξωτερικών της Γερμανίας αλλά και της ιρανικής ηγεσίας. Αντίθετα, επιφυλακτική στάση τηρεί μέχρι τώρα η Σαουδική Αραβία ενώ ο ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου εμφανίστηκε ανήσυχος δηλώνοντας ότι μια συμφωνία που βασίζεται σε αυτό το πλαίσιο συνιστά απειλή για την ύπαρξη του Ισραήλ και πρέπει να διατηρηθεί σθεναρά η πίεση στο Ιράν μέχρι να επιτευχθεί μία καλύτερη συμφωνία. Οι θετικές ή αρνητικές αντιδράσεις των ενδιαφερομένων μερών, όπως είναι φυσικό, αντανακλούν τα συμφέροντα, θέσεις και ανησυχίες εκάστου στο παιχνίδι ισορροπίας και επιρροής που διεξάγεται στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η συμφωνία έρχεται σε μια περίοδο έντονης αναταραχής στη Μέση Ανατολή και στη Βόρειο Αφρική με την έξαρση της εξτρεμιστικής ισλαμικής τρομοκρατίας, την κατάρρευση κρατών και την αναζωπύρωση του σουνιτικο-σιίτικου ανταγωνισμού για κυριαρχία.
Η ολοκλήρωση της συμφωνίας, εκτός από την οικονομική ανάκαμψη του Ιράν, θα επιτρέψει, τη μετά δεκαετίες, επάνοδο της χώρας στο διεθνές σύστημα και το σταδιακό αποχαρακτηρισμό του ως κράτος «παρίας» της διεθνούς κοινότητος. Η προοπτική αυτή ανησυχεί την ανταγωνίστρια σουνιτική Σαουδική Αραβία. Σχεδόν δεκατέσσερις αιώνες ισλαμικής επικράτησης στην περιοχή δεν κατόρθωσαν να καταπνίξουν τις προϋπάρχουσες εθνοτικές διαμάχες Αράβων και Περσών. Η αραβική ισλαμική επέλαση του 7ου αιώνα μπορεί να κατάφερε να οδηγήσει σε κατάρρευση την χιλιόχρονη περσική αυτοκρατορία και να επιβάλλει τη νέα θρησκεία αλλά δεν κατάφερε να καταπνίξει την εθνοτική αυτογνωσία των Περσών/Ιρανών ούτε να μειώσει στο ελάχιστο τις φιλοδοξίες τους για την επανασύσταση της αυτοκρατορίας τους και το ρόλο της στην περιοχή.
Αυτή η προϋπάρχουσα αντιπαλότητα έλαβε καινούργια μορφή με τη διάσπαση της νέας θρησκείας στο σουνιτικό και σιιτικό δόγμα. Η θρησκευτική αυτή διαμάχη, πέρα των θεολογικών διαφορών και ερμηνειών αποτελεί και έκφραση της αναπόφευκτης σύγκρουσης των αραβικών και περσικών εθνοτήτων, φιλοδοξιών και ιστορικών πολιτιστικών ταυτοτήτων. Αυτός ακριβώς ο ανταγωνισμός συνεχίζεται αμείωτος και σήμερα και οδήγησε πρόσφατα τη βασιλική σαουδαραβική οικογένεια να προσφέρει μυστικά τη συνδρομή της στο «σιωνιστικό» αντίπαλο (Ισραήλ) διευκολύνοντας τον να πλήξει τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του ομόθρησκου ισλαμικού Ιράν. Σήμερα, Ιρανοί στρατιωτικοί σύμβουλοι επανδρώνουν τις σιιτικές πολιτοφυλακές του Ιράκ που μάχονται αποτελεσματικά εναντίον των σουνιτών μαχητών του ISIS που χρηματοδοτούνται και εξοπλίζονται από τη Σαουδική Αραβία και τους συμμάχους της.
Η πρόσφατη δε εμπλοκή της Σαουδικής Αραβίας, μαζί και με άλλα κράτη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου, σε αεροπορικές επιδρομές κατά των υποστηριζόμενων από το Ιράν, Χούτι, στην Υεμένη, αποδεικνύει την έντονη αντίδραση των σουνιτικών κρατών σε κάθε απόπειρα επέκτασης της ιρανικής κυριαρχίας. Στη Συρία, η φιλοϊρανική σιϊτική οργάνωση «Χεζμπολάχ» υποστηρίζει το καθεστώς του Αλεουίτι Μπασάρ Αλ Άσσαντ εναντίον των καλά οργανωμένων και εξοπλισμένων σουνιτών εξτρεμιστών αντιπάλων του σε ένα αιματηρό και απάνθρωπο εμφύλιο πόλεμο. Λίγο νοτιότερα, ένα πανίσχυρο, αλλά απομονωμένο Ισραήλ, ανήμπορο να προχωρήσει σε ειρηνευτική συμφωνία με τους Παλαιστινίους, δέχεται κατά περιόδους τρομοκρατικές επιθέσεις από τη σιϊτική «Χεζμπολάχ» και τη σουνιτική «Χαμάς» οι οποίες αμφότερες υποστηρίζονται από το Ιράν. Η σουνιτική Αίγυπτος, θεματοφύλακας του αραβισμού και μητρόπολη του ισλαμισμού, έχοντας φτάσει στα πρόθυρα ενός εμφυλίου πολέμου, βιώνει μια ευαίσθητη ισορροπία κάτω από μια στρατιωτική δικτατορία που ανέτρεψε πρόσφατα το καθεστώς των «Αδελφών Μουσουλμάνων».
Παραπλεύρως, η Λιβύη έχει περιέλθει στην κατάσταση του «failed state» ακυρώνοντας κατά πανηγυρικό τρόπο τις δυτικές προσδοκίες για την αραβική άνοιξη και τη συνεπακόλουθη δημιουργία δημοκρατιών δυτικού τύπου. Αυτό ακριβώς είναι το χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίζονται οι ελπίδες της επανένταξης του Ιράν στη διεθνή κοινότητα και στην κανονικότητα των διεθνών σχέσεων. Δικαιολογημένα, βιαστικά αλλά και συνάμα ανιστόρητα, πολλοί στη Δύση ονειρεύονται (αλλά και στην Μέση Ανατολή φοβούνται) τη σταδιακή επανεμφάνιση ενός διαλλακτικότερου (έως και φιλοδυτικού) Ιράν το οποίο και θα αποτελέσει φραγμό στο σουνιτικό εξτρεμισμό και στο «Ισλαμικό Κράτος». Το Ισραήλ μάλιστα, πιθανόν να έχει μερικώς δίκαιο στις κατηγορίες και ανησυχίες που εκφράζει για μονομερείς και αδικαιολόγητες υποχωρήσεις έναντι του Ιράν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων.
Αρκετά πιθανόν, οι δυτικές δυνάμεις απρόθυμες να εμπλακούν σε μια νέα σύρραξη στη Μέση Ανατολή και διαβλέποντας την αναπόφευκτη απόκτηση πυρηνικών όπλων από το Ιράν (εκτιμώντας ως αμφίβολη την επιτυχία και απαγορευτικό το κόστος επέμβασης για καταστροφής των υπό δημιουργία πυρηνικών δυνατοτήτων), προτίμησαν τη ρεαλιστική λύση της προσέγγισης και του κέρδους χρόνου υπό τη βάσιμη ελπίδα της επαναφοράς του Ιράν στη διεθνή «κανονικότητα» και την εκ μέρους του ανάληψη εξισορροπητικού ρόλου έναντι του σουνιτικού στοιχείου και ειδικά έναντι των ακραίων τάσεων του. Αντίστοιχη ρηξικέλευθη επιδίωξη (σε άλλη κλίμακα) υπήρξε και με την επιτυχημένη προσέγγιση ΗΠΑ-Κίνας στις αρχές της δεκαετίας του 1970 που οδήγησε στην επάνοδο της δεύτερης στη διεθνή κοινότητα αλλά και στη καλύτερη λειτουργία του συστήματος ισορροπίας. Το παιχνίδι της υποκίνησης του Ιράκ κατά του θεοκρατικού Ιράν, τη δεκαετία του 1980, από μια αντίστροφη τώρα αλλά και διαφορετική προσέγγιση ίσως να φαίνεται δελεαστικό καθώς η ρήση «ο εχθρός του εχθρού μου είναι δικός μου φίλος» διαθέτει σπέρματα αληθείας.
Αναμφισβήτητα, το σιϊτικό Ιράν αποτελεί το αντίπαλο δέος της σουνιτικής Σαουδικής Αραβίας, χώρας οπισθοδρομικής, θεοκρατικής και αποσταθεροποιητικής ως σταθερού χορηγού κάθε ακραίας ισλαμιστικής σουνιτικής οργάνωσης παγκοσμίως συμπεριλαμβανομένης της «Αλ Κάϊντα» και του «Ισλαμικού Κράτους». Η Δύση όμως (και κυρίως οι ΗΠΑ) πρέπει να έχουν ήδη πικρά αντιληφθεί από το πρόσφατο παρελθόν ότι η τακτική της «ενίσχυσης του εχθρού του εχθρού μου» αποδείχθηκε αντιπαραγωγική στη συγκεκριμένη περιοχή καθόσον κατέστει αδύνατος ο έλεγχος (ή ο επηρεασμός) των υποστηριχθέντων ομάδων και καθεστώτων που εξελίχθησαν σε θιασώτες του πλέον ακραίου θρησκευτικού φονταμενταλισμού και αντιαμερικανισμού. Δυστυχώς, σε αμφότερες τις ισλαμικές δυνάμεις, σουνιτών και σιϊτών, υφίστανται ακραία εξτρεμιστικά στοιχεία που διαθέτουν μια ιεραποστολική διάθεση παγκόσμιου βίαιου εξισλαμισμού και εξαπόλυσης ιερού πολέμου κατά των απίστων.
Οι ακατανόητες αυτές, για τις δυτικές κοινωνίες, φονταμενταλιστικές ιδέες και αντιλήψεις, υπό κατάλληλες προϋποθέσεις, δύναται να καταστούν κυρίαρχα ρεύματα σε αρκετές μουσουλμανικές χώρες και να οδηγήσουν σε δημιουργία τριβών μεταξύ Δύσεως και Ισλαμισμού (δεν χρησιμοποιώ σκόπιμα τον υπερβολικό όρο της «σύγκρουσης των πολιτισμών») παρά την αντίθεση της ειρηνόφιλης αλλά αδύναμης και φοβισμένης και θεοκρατικά οδηγούμενης μεγάλης σιωπηλής και αδύναμης μειοψηφίας. Υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος και εμπόδια (Ισραήλ, Γερουσία ΗΠΑ, σκληροπυρηνικοί αμφοτέρων των πλευρών) για την ολοκλήρωση της ελπιδοφόρας συμφωνίας. Χρονοβόρος και ο δρόμος της επανόδου του Ιράν στην κανονικότητα.
Αναμφίβολα θετική και η ισορροπία σουνιτικού και σιϊτικού Ισλάμ στην περιοχή, ακόμη και η ελεγχόμενη αντιπαράθεση τους σε λογικά πλαίσια που πιθανόν να εξαντλήσει την ορμητικότητα των ακραίων εξτρεμιστικών στοιχείων και να τα αποτρέπει από ιεραποστολικές εξορμήσεις. Μην όμως τρέφουμε ψευδαισθήσεις, η οποιαδήποτε συμφωνία δεν θα αποτρέψει το Ιράν από το να αποκτήσει πυρηνικά όπλα στο μέλλον, απλά θα καθυστερήσει αυτό το γεγονός για άγνωστο χρονικό διάστημα. Αναπόφευκτα, το Ιράν θα καταστεί πυρηνική δύναμη και θα συμπαρασύρει στον πυρηνικό ανταγωνισμό και τις ανταγωνίστριες γειτονικές χώρες (Σαουδική Αραβία, Τουρκία). Ας ελπίσουμε όμως ότι η χρονική καθυστέρηση, θα καταστήσει τα κράτη αυτά πιο υπεύθυνα, πιο σταθερά και λιγότερο «ιεραποστολικά».
πηγή
Δημοσίευση σχολίου