Γράφει: Παναγιώτης Δελής
Σαν Σήμερα | Η Συμφωνία του Μονάχου
Μία από τις επιπλοκές που δημιουργήθηκαν από τις διευθετήσεις του Μεγάλου Πολέμου ήταν και το θέμα των μειονοτήτων. Οι τρεις αυτοκρατορίες (Τσαρική – Οθωμανική – Αυστροουγγρική), που λειτουργούσαν σαν μια τεράστια πολυεθνική σκέπη αποτελούσαν παρελθόν. Ήταν προφανές, ότι το ζήτημα αυτό ο Χίτλερ θα το χρησιμοποιούσε ως μοχλό πίεσης στην προσπάθειά του να αναθεωρήσει τη συνθήκη των Βερσαλλιών.
Η γειτονική Τσεχοσλοβακία, προϊόν του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, θα ήταν το επόμενο θύμα της ναζιστικής επιθετικότητας. Μια χώρα ανεπτυγμένη με πολύ σημαντική βαριά βιομηχανία, αλλά και ετερόκλητη σύνθεση από πολλές μειονότητες διαφόρων εθνοτήτων. Η σημαντικότερη ήταν αυτή της Σουδητίας, στα βόρεια, με τρία εκατομμύρια γερμανόφωνο πληθυσμό, η οποία θα μετατρεπόταν συχνά σε πεδίο αντιπαραθέσεων με την Κυβέρνηση της Πράγας.
Το νεοσύστατο, αυτό κράτος, προσπάθησε κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου να δημιουργήσει ένα δίκτυο συμμαχιών για την εξωτερική του ασφάλεια. Το 1920 και το 1921 σύναψε μία σειρά διμερών συμφωνιών με τη Γιουγκοσλαβία και τη Ρουμανία αντίστοιχα. Η επονομαζόμενη «Μικρή Αντάντ» θα ήταν, επίσης, και η σύμμαχος της Γαλλίας στην Κεντρική Ευρώπη. Το 1935 υπήρξε προσέγγιση και με την ΕΣΣΔ, με την υπογραφή σύμφωνου αμοιβαίας στρατιωτικής βοήθειας. Ενέργειες που αποδείκνυαν ότι η εθνική της ακεραιότητα ήταν θωρακισμένη με ασφαλή τρόπο.
Όμως το Anschluss -προσάρτηση της Αυστρίας- του 1938, πυροδότησε σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων. Όπως στην Αυστρία την περίοδο του Μεσοπολέμου, δημιουργήθηκε και στη Σουδητία ένα κόμμα ναζιστικού τύπου το Sudeten German Party (SGP), με επικεφαλής τον Konrad Henlein. Ο Henlein ήταν ένθερμος υποστηρικτής της αυτονόμησης της Σουδητίας και βρισκόταν από το 1937 σε ανοικτή γραμμή επικοινωνίας με το Γερμανό δικτάτορα.
Konrad Henlein
Ο ασκός του Αιόλου άνοιξε το Φεβρουάριο του 1938 όταν ο Χίτλερ προέβαινε σε δηλώσεις σχετικά με τους Γερμανούς που διέμεναν σε γειτονικά κράτη, τονίζοντας ότι: «Δε θα παρακολουθώ απαθώς τις διώξεις που υφίστανται». Επιπλέον, ο υπουργός προπαγάνδας Joseph Goebbels προσπαθούσε να διογκώσει το πρόβλημα μέσω της χειραγώγησης των ΜΜΕ.Το Μάιο σημειώθηκαν μια σειρά από σοβαρά επεισόδια μεταξύ των οπαδών του SGP και των τσέχικων αρχών εξαιτίας των δημοτικών εκλογών και του προγράμματος του Henlein. Στα τέλη του ίδιου μήνα ο Τσέχος πρόεδρος Edvard Benes διέταξε μερική επιστράτευση, απότοκο έντονης ανησυχίας για την αντίδραση της γερμανικής πλευράς. Κόντρα στις εξελίξεις, όμως το SGP κέρδισε με συντριπτικό ποσοστό.
Στις 12 Σεπτεμβρίου, ο Χίτλερ, σε ομιλία του στη Νυρεμβέργη, προέτρεπε τους Γερμανούς της Τσεχοσλοβακίας να αναλάβουν άμεση δράση, ενώ ταυτόχρονα διακήρυττε το ενδεχόμενο στρατιωτικής επέμβασης. Η κατάσταση είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Μετά από τρεις ημέρες, ο Βρετανός πρωθυπουργός, Neville Chamberlain, καταφθάνει θορυβημένος στο Berghof, με στόχο να βρεθεί διέξοδος στο θέμα που είχε προκύψει. Ο γηραιός πολιτικός ήταν οπαδός του κατευνασμού και ήθελε, σε κάθε περίπτωση, να αποφύγει μια νέα ευρωπαϊκή σύρραξη.
Μπροστά σε αυτές τις εξελίξεις η Κυβέρνηση της Πράγας αποφασίζει να υποχωρήσει, παραχωρώντας αυτονομία στη Σουδητία. Άλλωστε, είχε αντιληφθεί ό,τι η Αγγλία και η Γαλλία δεν ήταν διατεθειμένες να σταθούν στο πλευρό της. Συν τοις άλλοις, υπήρχαν διάφοροι «άσπονδοι» γείτονες (Ούγγροι-Πολωνοί), που με την πρώτη ευκαιρία θα προσπαθούσαν να υφαρπάξουν κάποια από τα εδάφη της. Η ΕΣΣΔ, η τελευταία σύμμαχος, καθώς για να έχει τη δυνατότητα να επέμβει θα έπρεπε να διασχίσει πολωνικά και ρουμάνικα εδάφη, κίνηση που δε θα επέτρεπαν σε καμία περίπτωση οι δυο αυτές χώρες.
Στις 22 Σεπτεμβρίου ο Chamberlain επισκέπτεται, για δεύτερη φορά, τη Γερμανία για να επικυρώσει την συμφωνία του με το Χίτλερ. Εκεί, όμως, διαπιστώνει ότι οι αξιώσεις του Γερμανού δικτάτορα έχουν μεταβληθεί. Ο Führer, τώρα, απαιτεί την άμεση προσάρτηση της Σουδητίας στο Ράιχ και την εκκένωση της από τους μη γερμανόφωνους πληθυσμούς.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το ξέσπασμα ενός πολεμικού πυρετού στην Ευρώπη, με το φάσμα της λύσης μέσω των όπλων να είναι ολοένα και περισσότερο ορατό. Οι Γάλλοι διατάζουν άμεσα επιστράτευση, το ίδιο πράττουν και οι Ιταλοί, ενώ οι Βρετανοί θέτουν τον στόλο τους σε κατάσταση συναγερμού. Ο Χίτλερ με τη σειρά του δίνει τελεσίγραφο, και ως ημέρα εισβολής ορίζεται η 28η Σεπτεμβρίου.
Όμως, τελικά νικητής αυτής της αναμέτρησης θα είναι η πολιτική του κατευνασμού. Λίγες ώρες πριν από την εκπνοή του τελεσιγράφου ο Βρετανός πρωθυπουργός ζητά από το Μουσολίνι να μεσολαβήσει, προκειμένου να διευθετηθεί το ζήτημα. Ο Ιταλός δικτάτορας αποδέχεται την έκκληση του Chamberlain και πείθει τον Χίτλερ να αναβάλλει την επιχείρηση για 24 ώρες.
Το μέγαρο Φύρερμπαου όπου έλαβε χώρα η διάσκεψη
Την επόμενη μέρα (29/09/1938) στο Μόναχο θα λάμβανε χώρα η πρώτη πράξη του δράματος της Τσεχοσλοβακίας. Στη Διάσκεψη Κορυφής που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί, ανάμεσα στο Βρετανό πρωθυπουργό, το Γάλλο ομόλογο του Εdouard Daladier και τους δύο εταίρους του Άξονα, κρίθηκε σκόπιμο ότι δεν χρειάζεται να παρευρεθεί Τσεχοσλοβάκος αντιπρόσωπος. Έως τις πρώτες πρωινές ώρες οι αποφάσεις είχαν παρθεί. Η λήξη της κρίσης βρήκε το Χίτλερ να έχει λάβει ό,τι ακριβώς ζητούσε. Η Γερμανία είχε προσθέσει 29.000 τετρ. χλμ και τρία εκατομμύρια υπηκόους.
Στις 5 Οκτωβρίου ο πρόεδρος Benes, εμφανώς ταπεινωμένος, υποβάλλει την παραίτησή του και αντικαθίσταται από το νομικό, Emil Hacha. Η προσάρτηση ολοκληρώθηκε επίσημα στις 21 Νοεμβρίου 1938. Gauleiter του Ράιχ στη Σουδητία ορίστηκε ο Henlein και οι νέοι βουλευτές έσπευσαν να καταλάβουν τη θέση τους στο Ράιχσταγκ.
Οι Ευρωπαίοι, για άλλη μια φορά, είχαν υπερεκτιμήσει τη στρατιωτική ετοιμότητα της γερμανικής πολεμικής μηχανής. Ήταν ζήτημα αν εκείνη τη χρονική στιγμή μπορούσε να παρατάξει στα σύνορα 40 ετοιμοπόλεμες μεραρχίες, ενώ οι Γάλλοι μαζί με τους Τσεχοσλοβάκους διέθεταν 140.
Εντούτοις, προτιμήθηκε η οδός του κατευνασμού. Η επιστροφή, μάλιστα, του Chamberlain στο Λονδίνο στάθηκε αφορμή για εορτασμούς, οδηγώντας τον να διατυπώσει την ιστορική φράση: «Κερδίσαμε την ειρήνη για την εποχή μας».
Η αντίστροφη μέτρηση για την έκρηξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχε ξεκινήσει.
Η θριαμβευτική υποδοχή του Chamberlain στο Λονδίνο
Βιβλιογραφία- Mark Mazower, Η αυτοκρατορία του Χίτλερ, εκδόσεις Αλεξάνδρεια
- ΠΑΝΟΣ ΤΣΑΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗΣ, ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, (ΤΟΜΟΣ Β’), ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ι. ΣΙΔΕΡΗ
- ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΑΚΗΣ, ΜΙΑ ΣΤΑΓΟΝΑ ΙΣΤΟΡΙΑ, (ΜΕΡΟΣ Β’), ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ
- Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ 1939-1945, ΤΟΜΟΣ 1, «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ»
- Μπερνστάιν-Μιλζά, Ιστορία της Ευρώπης, τ. 3, εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
πηγή
Δημοσίευση σχολίου