Του Βασίλη Τσιάμη
«Αισίως», διάγουμε τον 11ο μήνα από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Ενός πολέμου που άλλαξε, εντελώς, τις συνθήκες ασφάλειας στην Ευρώπη, αλλά και στον κόσμο, χωρίς να μπορεί κανείς να μαντέψει τις εξελίξεις και τις πραγματικές διαστάσεις των συνεπειών του, οι οποίες φτάνουν μέχρι την πιθανότητα υλοποίησης ακόμα και της πυρηνικής απειλής.
Και σε αυτό τον πόλεμο, που διεξάγεται σε μία γωνιά της Ευρώπης, η Ε.Ε. φαντάζει αδύναμη να επηρεάσει τις εξελίξεις και, προφανώς, ανήμπορη να διαχειριστεί αυτή την κρίση από μόνη της. Η κριτική μεγάλη, αλλά είναι απόλυτα δίκαιη; Από το 2016, η Ε.Ε. είχε ξεκινήσει μία σειρά πρωτοβουλιών κατά την υλοποίηση της Παγκόσμιας Στρατηγικής της με σκοπό, μεταξύ άλλων, την ανάπτυξη δομών και διαδικασιών που θα ενδυναμώσουν μία αίσθηση Κοινής Άμυνας για παρουσία στην γειτονία της και στον κόσμο.
Από αριστερά προς τα δεξιά, ο υπουργός Οικονομικών της Ουκρανίας Σ. Μαρτσένκο, ο πρωθυπουργός Σ. Σμιχάλ, ο υψηλός εκπρόσωπος της Ε.Ε. Γ. Μπορέλ και ο Επίτροπος Οικονομίας Π. Τζεντιλόνι κατά την υπογραφή της συμφωνίας για το Συμβούλιο Σύνδεσης της Ε.Ε., με τη μαχόμενη χώρα, στις 5 Σεπτεμβρίου 2022.Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργήθηκαν διακυβερνητικά αμυντικά προγράμματα εντός της λεγόμενης Μόνιμης Διαρθρωμένης Συνεργασίας, χρηματοδοτήθηκαν αμυντικά προγράμματα μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας, δημιουργήθηκαν δομές, όπως ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Ειρήνης (European Peace Facility – EPF), και πολλά άλλα.
Με το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, η Ε.Ε. εκτός από τις γνωστές της πρακτικές (ανθρωπιστική βοήθεια, χρηματοδότηση, κυρώσεις σε πρόσωπα και οργανισμούς) έκανε μία ενδοσκόπηση στα εργαλεία που είχε διαθέσιμα, αμιγώς, στρατιωτικού χαρακτήρα. Και, για πρώτη φορά, στην ιστορία της συνεισέφερε στη υποστήριξη μίας τρίτης χώρας με υποστήριξη καθαρά στρατιωτικού χαρακτήρα. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι και οι ειρηνευτικές αποστολές της Ε.Ε. του παρελθόντος (ή και αυτές που ακόμα βρίσκονται σε εξέλιξη) είναι τέτοιες, αλλά αυτό δεν είναι σωστό. Μιας και η εκδήλωσή τους λάμβανε χώρα μετά την ολοκλήρωση των επιχειρήσεων και όχι κατά τη διάρκεια, επηρεάζοντας την εξέλιξή τους.
Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Ειρήνης (EPF) είναι ένα εργαλείο που στοχεύει στην ενίσχυση της ικανότητας της Ένωσης να αποτρέπει συγκρούσεις, να οικοδομεί ειρήνη και να ενισχύει τη διεθνή ασφάλεια, επιτρέποντας τη χρηματοδότηση επιχειρησιακών δράσεων στο πλαίσιο της Κοινής Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ) που έχουν στρατιωτικές ή αμυντικές επιπτώσεις. ‘Όταν δημιουργήθηκε, ο απώτερος στόχος του EPF ήταν να ενισχύσει την ικανότητα της Ε.Ε. να αποτρέπει τις συγκρούσεις, να διατηρεί την ειρήνη και να ενισχύει τη διεθνή σταθερότητα και ασφάλεια με το να βοηθά καλύτερα τις χώρες- εταίρους. Είτε υποστηρίζοντας τις ειρηνευτικές τους επιχειρήσεις είτε συμβάλλοντας στην αύξηση της ικανότητας των ενόπλων δυνάμεών τους να διασφαλίζουν την ειρήνη και την ασφάλεια στην εθνική τους επικράτεια, καθώς και μέσω ευρύτερων ενεργειών στρατιωτικού/αμυντικού χαρακτήρα για την υποστήριξη των στόχων της ΚΕΠΠΑ.
Η άποψη ότι και οι παλαιότερες ειρηνευτικές αποστολές της Ε.Ε. ή οι επιχειρήσεις διανομής βοήθειας, όπως στο Αφγανιστάν (φωτογραφία,) είναι στρατιωτικές, δεν είναι σωστή. Γιατί η εκδήλωσή τους λάμβανε χώρα μετά την ολοκλήρωση των επιχειρήσεων και όχι κατά τη διάρκειά τους επηρεάζοντας την εξέλιξή τους.
Με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία ο μηχανισμός αυτός ενεργοποιήθηκε. Έτσι, ακόμα ένα ταμπού έπεσε, αφού, για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Ε.Ε. παρείχε «θανατηφόρο» εξοπλισμό σε τρίτη χώρα. Όντως, η Ε.Ε. συμφώνησε, αρχικά, να κινητοποιήσει 500 εκατομμύρια ευρώ μέσω του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Ειρήνης για τη χρηματοδότηση της προμήθειας θανατηφόρου και μη θανατηφόρου υλικού στον ουκρανικό στρατό. Πρόσθετες δόσεις, των 500 εκατομμυρίων ευρώ, χορηγήθηκαν στις 23 Μαρτίου, 13 Απριλίου, 13 Μαΐου, 19 Ιουλίου και 17 Οκτωβρίου, ώστε το συνολικό ύψος βοήθειας να φθάνει τα 3,1 δισ. ευρώ.
Τα συμφωνηθέντα μέτρα χρηματοδότησαν τόσο την παροχή εξοπλισμού και προμηθειών στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., όσο και ατομικού εξοπλισμού προστασίας, κιτ πρώτων βοηθειών και καυσίμων, καθώς και στρατιωτικό εξοπλισμό που έχει σχεδιαστεί για την παροχή θανατηφόρου δύναμης για αμυντικούς σκοπούς. Επιπλέον, η Ε.Ε. συμφώνησε, στις 17 Οκτωβρίου, να συστήσει μια διετή Αποστολή Στρατιωτικής Βοήθειας για την υποστήριξη της Ουκρανίας (EUMAM Ukraine), παρέχοντας εκπαίδευση στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις και συντονισμό και συγχρονισμό της εκπαιδευτικής υποστήριξης των κρατών- μελών.
Με την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, ο μηχανισμός του EPF ενεργοποιήθηκε, οπότε ακόμα ένα ταμπού έπεσε, αφού, για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Ε.Ε. παρείχε «θανατηφόρο» εξοπλισμό σε τρίτη χώρα.
Ένα άλλο εργαλείο που κινητοποιήθηκε ήταν η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO). Οι δυνατότητες που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο ενός από τα προγράμματά της, οι Ομάδες Ταχείας Αντίδρασης στον Κυβερνοχώρο, παρέχουν εξοπλισμό, λογισμικό και άλλες μορφές βοήθειας για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στον κυβερνοχώρο της Ουκρανίας.
Αν είναι αρκετά; Ασφαλώς όχι, καθώς η Ε.Ε. απέχει μακράν από την εποχή που θα μπορεί να αποστείλει, άμεσα και αποτελεσματικά, στρατιωτικές δυνάμεις και εξοπλισμό, για να διεξάγει επιχειρήσεις. Δεν είμαι σίγουρος αν αυτός είναι ακόμα ο απώτερος στόχος. Ωστόσο, είναι η πρώτη φορά που η Ε.Ε. μπορεί να επηρεάσει, στην πράξη, στρατιωτικές επιχειρήσεις. Και αυτό, από μόνο του, είναι μία επανάσταση. Συνειδητοποιεί κανείς πόσο σημαντικό ήταν, όταν πριν από 6-7 χρόνια και ενόσω οι συνθήκες ασφάλειας στην Ευρώπη δεν προμήνυαν τέτοιες σοβαρές απειλές, τα κράτη-μέλη πήραν απόφαση να κινηθούν πιο αποφασιστικά στην ενδυνάμωση της Κοινής Ευρωπαϊκής Άμυνας. Αυτό όμως είναι και μία πρόκληση για την Ε.Ε., η οποία πρέπει να κινηθεί ακόμα πιο δυναμικά και ταχύτερα προς αυτή την κατεύθυνση.
Ένα άλλο εργαλείο που κινητοποιήθηκε ήταν η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO). Οι δυνατότητες που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο ενός από τα προγράμματά της, οι Ομάδες Ταχείας Αντίδρασης στον Κυβερνοχώρο, παρέχουν εξοπλισμό, λογισμικό και άλλες μορφές βοήθειας για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας στον κυβερνοχώρο της Ουκρανίας.
Αν είναι αρκετά; Ασφαλώς όχι, καθώς η Ε.Ε. απέχει μακράν από την εποχή που θα μπορεί να αποστείλει, άμεσα και αποτελεσματικά, στρατιωτικές δυνάμεις και εξοπλισμό, για να διεξάγει επιχειρήσεις. Δεν είμαι σίγουρος αν αυτός είναι ακόμα ο απώτερος στόχος. Ωστόσο, είναι η πρώτη φορά που η Ε.Ε. μπορεί να επηρεάσει, στην πράξη, στρατιωτικές επιχειρήσεις. Και αυτό, από μόνο του, είναι μία επανάσταση. Συνειδητοποιεί κανείς πόσο σημαντικό ήταν, όταν πριν από 6-7 χρόνια και ενόσω οι συνθήκες ασφάλειας στην Ευρώπη δεν προμήνυαν τέτοιες σοβαρές απειλές, τα κράτη-μέλη πήραν απόφαση να κινηθούν πιο αποφασιστικά στην ενδυνάμωση της Κοινής Ευρωπαϊκής Άμυνας. Αυτό όμως είναι και μία πρόκληση για την Ε.Ε., η οποία πρέπει να κινηθεί ακόμα πιο δυναμικά και ταχύτερα προς αυτή την κατεύθυνση.
H Ε.Ε. σύστησε, στις 17 Οκτωβρίου 2022, μια διετή Αποστολή Στρατιωτικής Βοήθειας για την υποστήριξη της Ουκρανίας (EUMAM Ukraine), παρέχοντας εκπαίδευση στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις και συντονισμό και συγχρονισμό της εκπαιδευτικής υποστήριξης των κρατών- μελών.
Δημοσίευση σχολίου