Επισήμως η Τουρκία είναι σύμμαχος και στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ και μέλος του ΝΑΤΟ. Ωστόσο οι σχέσεις τους μόνο εταιρικές και συμμαχικές δεν φαντάζουν σήμερα και αυτό δεν συνέβη εν μια νυκτί.
Του: Burak Bekdil
Το 1964 ο Αμερικανός πρόεδρος Τζόνσον προειδοποιούσε την Τουρκία να μην αναλάβει οποιαδήποτε επιχείρηση στην Κύπρο. Η περίφημη «επιστολή Τζόνσον» προς τον πρωθυπουργό Ινονού είχε προκαλέσει τότε τον πρώτο σοβαρό τριγμό στις διμερείς σχέσεις και ένα κύμα αντιαμερικανισμού στην Τουρκία.
Το 1975 στον απόηχο της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο το Κογκρέσο επέβαλε εμπάργκο στην Τουρκία, παρά τις αντιρρήσεις της κυβέρνησης του τότε προέδρου Φορντ, όταν η Άγκυρα αρνήθηκε να επιστρέψει εδάφη.
Από τότε πέρασαν 43 χρόνια και το Κογκρέσο απαγόρευσε την εξαγωγή των F-35 στην Τουρκία έως ότου το Πεντάγωνο υποβάλει σχέδιο των επιπτώσεων που θα έχει η αποπομπή της Τουρκίας από το πρόγραμμα του μαχητικού.
Σήμερα δεν βρισκόμαστε στο 1964 ή το 1975. Τότε η τουρκική κοινή γνώμη ήταν εν πολλοίς υπέρ των ΗΠΑ και κατά της ΕΣΣΔ. Το 2017 όμως, σύμφωνα με δημοσκόπηση, το 79% των Τούρκων έχει άσχημη γνώμη για τις ΗΠΑ, ποσοστό πολύ χειρότερο του διεθνούς μέσου όρου που είναι 39%.
Ο αντιαμερικανισμός στην Τουρκία είναι μεγαλύτερος από τη Βενεζουέλα, τον Λίβανο, την Τυνησία, την Ινδονησία, ακόμα και τη Ρωσία. Επίσης οι προηγούμενες αμερικανοτουρκικές κρίσεις ήταν «μεμονωμένα περιστατικά» ενώ η νυν κρίση είναι πολυεπίπεδη και εστιάζεται στα παρακάτω:
1) Οι Τούρκοι κατηγόρησαν την κυβέρνηση Τραμπ, όπως και αυτή του Ομπάμα, ότι εξοπλίζουν και υποστηρίζουν τους Κούρδους στην Συρία. Οι «τρομοκράτες» Κούρδοι όμως είναι οι καλύτερες χερσαίες δυνάμεις στην υπηρεσία των Αμερικανών στον πόλεμο κατά των τζιχαντιστών. ΗΠΑ και Τουρκία προσπάθησαν να έρθουν σε συμβιβασμό σχετικά με τη Μανμπίζ, αλλά η συμφωνία τους μοιάζει εύθραυστη.
2) Η Άγκυρα κατηγορεί τις ΗΠΑ για παροχή προστασίας στον Φετουλάχ Γκιουλέν τον οποίο θεωρεί εγκέφαλο του πραξικοπήματος του 2016.
3) Αγνοώντας τις προειδοποιήσεις ο Ερντογάν φαίνεται αποφασισμένος να αγοράσει τους ρωσικούς πυραύλους S-400. Η Δύση αντιδρά καθώς δημιουργείται κίνδυνος για τα μαχητικά F-35. Η Τουρκία όμως συζητά την απόκτηση και άλλων ρωσικών συστημάτων.
4) Η τουρκική Halkbank κατηγορείται ότι παρέκαμψε τις αμερικανικές κυρώσεις κατά του Ιράν και ο αναπληρωτής διευθυντής της Χακάν Ατίλα έχει φυλακιστεί στις ΗΠΑ.
5) Ο πρόεδρος Τραμπ ανακοίνωσε την αποχώρηση των ΗΠΑ από την συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν και την εκ νέου επιβολή κυρώσεων στην Τεχεράνη. Απείλησε με κυρώσεις και τις χώρες που θα εισάγουν πετρέλαιο από το Ιράν, και η Τεχεράνη παραμένει ο βασικός προμηθευτής πετρελαίου της Τουρκίας. Στα τέλη Ιουλίου ο Τούρκος ΥΠΕΞ Τσαβούσογλου δήλωσε πως η Τουρκία δεν θα ακολουθήσει τις αμερικανικές κυρώσεις κατά του Ιράν, με τον Ερντογάν να χαρακτηρίζει τη χώρα αυτή «στρατηγικό εταίρο».
6) Τέλος, στο επίκεντρο της διπλωματικής κρίσης ΗΠΑ-Τουρκίας βρίσκεται και ο πάστορας Μπράνσον που κατηγορείται για υποστήριξη προς το κίνημα Γκιουλέν και τους Κούρδους. Ο Μπράνσον και άλλοι περίπου 20 Αμερικανοί που κρατούνται στην Τουρκία αποτελούν πιόνια μιας διπλωματίας ομήρων που ασκεί η Άγκυρα.
Οι διπλωματικές αιχμές μεταξύ των δύο χωρών πληθαίνουν. Ο Τραμπ απείλησε την Τουρκία με επιβολή σοβαρών κυρώσεων με τον Τσαβούσογλου να απαντά ότι η Τουρκία δεν δέχεται απειλές από κανέναν. Οι Αμερικανοί επέβαλαν κυρώσεις κατά των υπουργών Εσωτερικών και Δικαιοσύνης της Τουρκίας, παγώνοντας τους τραπεζικούς τους λογαριασμούς στις ΗΠΑ.
Ο Ερντογάν απάντησε με κυρώσεις κατά των αντίστοιχων Αμερικανών υπουργών που όμως δεν έχουν λογαριασμούς στην Τουρκία. Ο Ερντογάν κέρδισε πρόσφατα τις εκλογές παίζοντας το χαρτί του αντιαμερικανισμού. «Όσοι νομίζουν ότι θα υποχρεώσουν την Τουρκία σε υποχώρηση με γελοίες κυρώσεις δεν ξέρουν τίποτα για αυτή τη χώρα, για αυτό το έθνος», είπε.
Για την ώρα πάντως ο Ερντογάν δεν έχει εισέλθει, αντίθετα με τις συνήθειές του, σε προσωπική κόντρα με τον Τραμπ. Αντίθετα προσπαθεί να καλλιεργήσει εικόνα διχόνοιας μεταξύ του Τραμπ και της κυβέρνησής του, ενώ μιλά και για «ευαγγελική και σιωνιστική» συνωμοσία.
Για την ώρα ο μόνος νικητής της αμερικανοτουρκικής διαμάχης είναι η Ρωσία και σε μικρότερο βαθμό η Κίνα. Η σύγκρουση ΗΠΑ – Τουρκίας έχει μεταφερθεί και στους κόλπους του ΝΑΤΟ και πιέζει την Τουρκία ολοένα και περισσότερο σε αντιδυτική τροχιά. Τι θα συμβεί;
Υπάρχουν ιδεολογικά και γεωστρατηγικά όρια για την αντί-Νατοϊκή Τουρκία. Η Τουρκία δεν είναι ευπρόσδεκτη στο Ευρασιατικό μπλοκ παρά μόνο ως εργαλείο διάσπασης της δυτικής συμμαχίας στην οποία θεωρητικά και η ίδια ανήκει.
Από την άλλη η χαλαρή αντιμετώπιση της Τουρκίας από τη Δύση ώστε να μην προχωρήσει ευρασιατικά, είναι λανθασμένη. Η αμερικανική κυβέρνηση δεν πρέπει να επαναλάβει τα λάθη που έκανε με τον Ερντογάν από την άνοδό του στην εξουσία το 2002 και εφεξής. Η χαλαρή στάση έναντι της Τουρκίας δεν δένει την Άγκυρα με τη Δύση, αντίθετα την ενθαρρύνει να υπερκτιμά την αξία τα και τη μετατρέπει σε εκβιαστή.
BESA
πηγή
Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.
Δημοσίευση σχολίου