Του Ιωάννη Σ. Λάμπρου
Στη φωτογραφία οι νηφάλιες δηλώσεις περί κοιτασμάτων και συνεκμετάλλευσης, υπό μία περιοριστική γραμματική προσέγγιση και ξεχνώντας τον αδιάλειπτο αναθεωρητισμό της Τουρκίας, ισχύουν σε ένα αφηρημένο, θεωρητικό επίπεδο, αλλά καμία δημόσια τοποθέτηση, ιδίως κρατικού αξιωματούχου, δεν μπορεί να κατανοηθεί εκτός ιστορικού και πολιτικού πλαισίου των διακρατικών σχέσεων.
Η δήλωση του Ευ. Βενιζέλου, προ εβδομάδων στο OT FORUM, ότι «το Αιγαίο δεν είναι ελληνική λίμνη» αποτελεί την τελευταία από σχετικές δηλώσεις που έχουν γίνει με την ίδια στόχευση. Δημόσιες τοποθετήσεις προπαρασκευαστικές ευρύτερης διαπραγμάτευσης Αθηνών – Άγκυρας.
Είχε προηγηθεί ο νυν Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Θ. Ντόκος, ο οποίος σε συνέντευξη του στην κυπριακή εφημερίδα Φιλελεύθερος, το Φεβρουάριο του 2020, ανέφερε πως «εφόσον ανακαλυφθούν σημαντικά κοιτάσματα στο Αιγαίο ή (το πιο πιθανόν) στην Ανατολική Μεσόγειο, εφόσον το κοίτασμα εκτείνεται στις θαλάσσιες ζώνες και των δύο χωρών (περίπτωση Κατάρ-Ιράν), εφόσον η ποσότητα, η τιμή και οι τάσεις απομάκρυνσης από τα ορυκτά καύσιμα επιτρέψουν την εμπορική εκμετάλλευση του κοιτάσματος και, τέλος, εφόσον η Ελλάδα αποφασίσει ότι αυτό τη συμφέρει, τότε θα μπορούσε να διαπραγματευθεί μια συμφωνία συνεκμετάλλευσης με ποσοστά που θα καθοριστούν σύμφωνα με τα συμφωνημένα θαλάσσια σύνορα».
Η δήλωση του κ. Ευ. Βενιζέλου ότι «το Αιγαίο δεν είναι ελληνική λίμνη» αποτελεί την τελευταία μόνον από σχετικές δηλώσεις πολλών δημοσίων προσώπων, οι οποίες έχουν γίνει με την ίδια στόχευση.
Όμως και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Ν Κοτζιάς δήλωσε, στο Οικονομικό Forum των Δελφών το Μάρτιο του 2019, να μην είμαστε «μοναχοφάηδες». Ακολούθησε ο διάδοχός του κ. Γ. Κατρούγκαλος, σε συνέντευξη του, τον ίδιο μήνα, στο πρακτορείο Anadolu. Μιλώντας για την Αν. Μεσόγειο αναρωτήθηκε «πώς μπορεί κάποιος να αποκλείσει την Τουρκία από μια περιοχή στην οποία διαθέτει ακτογραμμή πολλών χιλιομέτρων;», προσθέτοντας πως η προάσπιση των συμφερόντων της Κυπριακής Δημοκρατίας στην εκμετάλλευση ενεργειακών πόρων δεν συνεπάγεται «μονοπώλιο σε ολόκληρη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου». Ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας, τέλος, είχε μιλήσει, τον Ιούλιο του 2019 στο Bloomberg, για πιθανές συνέργειες με την Άγκυρα, μεταξύ άλλων, και στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων.
Όμως και ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Ν Κοτζιάς δήλωσε, στο Οικονομικό Forum των Δελφών το Μάρτιο του 2019, να μην είμαστε «μοναχοφάηδες». Ακολούθησε ο διάδοχός του κ. Γ. Κατρούγκαλος, σε συνέντευξη του, τον ίδιο μήνα, στο πρακτορείο Anadolu. Μιλώντας για την Αν. Μεσόγειο αναρωτήθηκε «πώς μπορεί κάποιος να αποκλείσει την Τουρκία από μια περιοχή στην οποία διαθέτει ακτογραμμή πολλών χιλιομέτρων;», προσθέτοντας πως η προάσπιση των συμφερόντων της Κυπριακής Δημοκρατίας στην εκμετάλλευση ενεργειακών πόρων δεν συνεπάγεται «μονοπώλιο σε ολόκληρη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου». Ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας, τέλος, είχε μιλήσει, τον Ιούλιο του 2019 στο Bloomberg, για πιθανές συνέργειες με την Άγκυρα, μεταξύ άλλων, και στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων.
O νυν Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Θ. Ντόκος σε συνέντευξη του στην κυπριακή εφημερίδα «Φιλελεύθερος» το Φεβρουάριο του 2020, όταν κατείχε τη θέση του αναπληρωτή, είχε κάνει λόγο για διαπραγμάτευση συμφωνίας συνεκμετάλλευσης, τονίζοντας πάντως τον υποθετικό χαρακτήρα και τις προϋποθέσεις μίας τέτοιας εξέλιξης.
Όλες οι παραπάνω τοποθετήσεις, αν ακολουθηθεί μια περιοριστική γραμματική προσέγγιση των λεγομένων, έξω από το ιστορικό πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων και τον αδιάλειπτο, δομικό αναθεωρητισμό της Τουρκίας αποτελούν νηφάλιες, λογικές τοποθετήσεις για τις σχέσεις μεταξύ δύο χωρών. Το Αιγαίο δεν είναι ελληνική λίμνη, με την απόλυτη/κυριολεκτική έννοια του όρου από τη στιγμή κατά την οποία η Τουρκία διαθέτει νησιά, ελάχιστα έστω, και δικαιούται χωρικά ύδατα έξι μιλίων. Παράλληλα, λογικό είναι να υποστηριχθεί πως αν υπάρξει κοίτασμα το οποίο να διαπερνά συμπεφωνημένες θαλάσσιες ζώνες δύο χωρών, η συνεκμετάλλευση αποτελεί θεμιτή και αμοιβαίως επωφελή κατάληξη.
Τα παραπάνω ισχύουν σε ένα αφηρημένο, θεωρητικό επίπεδο. Καμία δημόσια τοποθέτηση, όμως, ιδίως κρατικού αξιωματούχου δεν μπορεί να κατανοηθεί εκτός ιστορικού και πολιτικού πλαισίου των διακρατικών σχέσεων.
Όλες οι παραπάνω τοποθετήσεις, αν ακολουθηθεί μια περιοριστική γραμματική προσέγγιση των λεγομένων, έξω από το ιστορικό πλαίσιο των ελληνοτουρκικών σχέσεων και τον αδιάλειπτο, δομικό αναθεωρητισμό της Τουρκίας αποτελούν νηφάλιες, λογικές τοποθετήσεις για τις σχέσεις μεταξύ δύο χωρών. Το Αιγαίο δεν είναι ελληνική λίμνη, με την απόλυτη/κυριολεκτική έννοια του όρου από τη στιγμή κατά την οποία η Τουρκία διαθέτει νησιά, ελάχιστα έστω, και δικαιούται χωρικά ύδατα έξι μιλίων. Παράλληλα, λογικό είναι να υποστηριχθεί πως αν υπάρξει κοίτασμα το οποίο να διαπερνά συμπεφωνημένες θαλάσσιες ζώνες δύο χωρών, η συνεκμετάλλευση αποτελεί θεμιτή και αμοιβαίως επωφελή κατάληξη.
Τα παραπάνω ισχύουν σε ένα αφηρημένο, θεωρητικό επίπεδο. Καμία δημόσια τοποθέτηση, όμως, ιδίως κρατικού αξιωματούχου δεν μπορεί να κατανοηθεί εκτός ιστορικού και πολιτικού πλαισίου των διακρατικών σχέσεων.
Οι κ.κ. Ν. Κοτζιάς (δεξιά) και Γ. Κατρούγκαλος (αριστερά) είχαν δηλώσει, αντιστοίχως, να μην είμαστε «μοναχοφάηδες» και πως η προάσπιση των συμφερόντων της Κυπριακής Δημοκρατίας, στην εκμετάλλευση ενεργειακών πόρων δεν συνεπάγεται «μονοπώλιο σε ολόκληρη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου».Καταβάλλεται προσπάθεια να αγνοηθεί το ιστορικό των τουρκικών διεκδικήσεων, να εξαλειφθεί η διαχρονική εμμονή του τουρκικού επεκτατισμού, να υπάρξει ένα νέο σημείο αφετηρίας, χωρίς αναφορά στο παρελθόν, και μια συμφωνία με την απέναντι πλευρά σε συνθήκες εργαστηρίου, με την Τουρκία να παρουσιάζεται απλά ως μια διάδικος χώρα όπως τόσες άλλες. Μια προσέγγιση κενή ιστορικής θεμελίωσης που εξυπηρετεί πρωτίστως συμμαχικές προτεραιότητες με τις Ελλάδα και Τουρκία να θεωρούνται ως ενιαίο γεωπολιτικό σύνολο που αποτελεί φραγμό στη ρωσική επιρροή.
Ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας είχε μιλήσει, τον Ιούλιο του 2019 στο Bloomberg, για πιθανές συνέργειες με την Άγκυρα, μεταξύ άλλων, και στην εκμετάλλευση των φυσικών πόρων.
Η συμπόρευση Άγκυρας και Μόσχας, σε αρκετά ζητήματα, αποσιωπάται με την ελπίδα ότι η Τουρκία τελικά θα επιλέξει (πιθανότατα) το δυτικό στρατόπεδο. Σε μια τέτοια περίπτωση, η Ελλάς θα καταβάλλει το κόστος των συμμαχικών συμφερόντων προσποιούμενη πως αυτά -τα τελευταία- συνδιαμορφώνονται και από τις ελληνικές ανησυχίες. Αποτελεί διαχρονικό εθισμό της ελλαδικής ηγεσίας να προσεγγίζει το εθνικό συμφέρον μέσα από το βορειοατλαντικό ή κοινοτικό πρίσμα. Η υποψηφιότητα των Τιράνων, των Σκοπίων και της Άγκυρας για ένταξη στην Ε.Ε., η ένταξη στο Βορειοατλαντικό Σύμφωνο των δύο πρώτων και η Συμφωνία των Πρεσπών απαντούν σε συμμαχικές ανησυχίες με τις ηγεσίες των Αθηνών να προσαρμόζουν το εθνικό συμφέρον σε ευρύτερες συμμαχικές στοχεύσεις.
Η ανάγκη αρραγούς μετώπου έναντι της Μόσχας και η δεινή οικονομική θέση της χώρας θα αποτελέσουν ισχυρότατους μοχλούς πίεσης απέναντι στην ευεπίφορη σε συμμαχικές παραινέσεις Αθήνα.
Η συμπόρευση Άγκυρας και Μόσχας, σε αρκετά ζητήματα, αποσιωπάται με την ελπίδα ότι η Τουρκία τελικά θα επιλέξει (πιθανότατα) το δυτικό στρατόπεδο. Σε μια τέτοια περίπτωση, η Ελλάς θα καταβάλλει το κόστος των συμμαχικών συμφερόντων προσποιούμενη πως αυτά -τα τελευταία- συνδιαμορφώνονται και από τις ελληνικές ανησυχίες. Αποτελεί διαχρονικό εθισμό της ελλαδικής ηγεσίας να προσεγγίζει το εθνικό συμφέρον μέσα από το βορειοατλαντικό ή κοινοτικό πρίσμα. Η υποψηφιότητα των Τιράνων, των Σκοπίων και της Άγκυρας για ένταξη στην Ε.Ε., η ένταξη στο Βορειοατλαντικό Σύμφωνο των δύο πρώτων και η Συμφωνία των Πρεσπών απαντούν σε συμμαχικές ανησυχίες με τις ηγεσίες των Αθηνών να προσαρμόζουν το εθνικό συμφέρον σε ευρύτερες συμμαχικές στοχεύσεις.
Η ανάγκη αρραγούς μετώπου έναντι της Μόσχας και η δεινή οικονομική θέση της χώρας θα αποτελέσουν ισχυρότατους μοχλούς πίεσης απέναντι στην ευεπίφορη σε συμμαχικές παραινέσεις Αθήνα.
Η συμπόρευση Άγκυρας και Μόσχας σε αρκετά ζητήματα (στη φωτογραφία, οι υπουργοί Εξωτερικών Σ. Λαβρόφ και Μ. Τσαβούσογλου) αποσιωπάται με την ελπίδα ότι η Τουρκία τελικά θα επιλέξει το δυτικό στρατόπεδο, αλλά, σε μια τέτοια περίπτωση, η Ελλάς θα καταβάλλει το κόστος των συμμαχικών συμφερόντων προσποιούμενη πως αυτά συνδιαμορφώνονται και από τις ελληνικές ανησυχίες.
Το επόμενο χρονικό διάστημα θα δοκιμαστεί, όσο ποτέ στην μεταπολιτευτική περίοδο, η μονοσήμαντη ταύτιση με το ευρωατλαντικό πλέγμα συμμαχιών. Είτε η Αθήνα για μια ακόμα φορά, θα επιτρέψει με εξωτερική ανάθεση -ως συνηθίζει- σε τρίτους να καθορίσουν ποια είναι τα ελληνικά συμφέροντα, είτε, με σημαντικό, έστω, κόστος βραχυπρόθεσμα- θα θέσει τις βάσεις και τις προοπτικές αυτόνομης παρουσίας και εθνικού στίγματος εντός των υπαρχόντων συμμαχικών δεσμών αλλά και πέραν αυτών.
Το επόμενο χρονικό διάστημα θα δοκιμαστεί, όσο ποτέ στην μεταπολιτευτική περίοδο, η μονοσήμαντη ταύτιση με το ευρωατλαντικό πλέγμα συμμαχιών. Είτε η Αθήνα για μια ακόμα φορά, θα επιτρέψει με εξωτερική ανάθεση -ως συνηθίζει- σε τρίτους να καθορίσουν ποια είναι τα ελληνικά συμφέροντα, είτε, με σημαντικό, έστω, κόστος βραχυπρόθεσμα- θα θέσει τις βάσεις και τις προοπτικές αυτόνομης παρουσίας και εθνικού στίγματος εντός των υπαρχόντων συμμαχικών δεσμών αλλά και πέραν αυτών.
Δημοσίευση σχολίου