Μπινιάρης Νίκος
Εάν κανείς πιστεύει πως η ανθρώπινη συνειδητότητα είναι αποτέλεσμα μιας τυχαίας φυσικής διαδικασίας, που έχουμε γενικά ονομάσει εξέλιξη, είναι πολύ δύσκολο να συγκροτήσει ένα επιχείρημα που να υποστηρίζει πως αυτή η συνειδητότητα “πρέπει” να παραμείνει εν ζωή. Το πρέπει αυτό μπορεί κανείς να το πάρει όπως “πρέπει να σέβεσαι τους γονείς σου” ή “θα βρέξει, πρέπει να πάρω μαζί μου την ομπρέλα”. Το πρώτο είναι ηθικό το δεύτερο είναι πραγματολογικό. Υπάρχει ηθικό πρόταγμα στην επιβίωση του είδους ή υπάρχει κάποιος άλλος πραγματολογικός λόγος;
Βέβαια η πιθανή μοναδικότητα αυτής της συνειδητότητας στο σύμπαν, όπως εμείς το αντιλαμβανόμαστε έως σήμερα, είναι μια υποστηρικτική θέση για τη διατήρηση του είδους μας στον πλανήτη. Αυτήν όμως τη μοναδικότητα την αντιλαμβανόμαστε μόνον εμείς και αν είναι η μόνη βάση για ένα επιχείρημα υπέρ της επιβίωσής μας είναι σαν να τραβάμε τα κορδόνια των παπουτσιών μας για να σηκωθούμε πάνω από το έδαφος. Επίσης, η τυχαιότητα της διαδικασίας που μας έφερε σε αυτό το στάδιο εξέλιξης δεν προδικάζει και την επιβίωσής μας. Το αντίθετο μάλιστα. Πολλά είδη εμφανίστηκαν, πολλά χάθηκαν. Οι συνθήκες της εξαφάνισης των διαφόρων ειδών ήσαν φυσικές. Για μας μπορεί να είναι και ανθρωπογενείς και αυτή η πιθανότητα βέβαια μας καθιστά και πάλι ένα είδος μοναδικό.
Εάν όμως κανείς πιστέψει πως η ύπαρξή μας δεν είναι τυχαία, ούτε πως το σύμπαν είναι μια τυχαία διαδικασία, τότε η ύπαρξή μας μπορεί να θεωρηθεί μέρος ή αποκλειστικός στόχος κάποιου σχεδίου που για μας αποτελεί μυστήριο. Σε αυτήν την περίπτωση τα επιχειρήματα υπέρ της παρουσίας μας στον πλανήτη ενισχύονται αλλά βασίζονται σε μια μυστηριώδη εξωγενή θέληση ή την ελεύθερη ή όχι βούλησή μας.
Οι αναλύσεις των μελετητών μετά από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, και οι θέσεις που έχουν πάρει το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ για τον πόλεμο αυτόν απαιτούν τη “νίκη” της Ουκρανίας και οι ΗΠΑ ευθαρσώς δηλώνουν πως θα κάνουν ό,τι χρειάζεται γι’ αυτό. Αυτό σε μετάφραση σημαίνει πως η Ρωσία, χάνει την Κριμαία και όλο το ρωσικό Ντόνμπας του οποίου την “απελευθέρωση” ολοκλήρωσε πριν λίγες μέρες. Είναι ποτέ δυνατόν να φανταστεί κανείς μια πυρηνική δύναμη να σηκώνει τα χέρια ψηλά και να παραδίδεται;
Το δόγμα MAD
Είναι προφανές πως οι περισσότερες των αναλύσεων δεν αναφέρονται στην πιθανότητα, όχι μιας παράδοσης, αλλά ενός πυρηνικού πολέμου, ως αποτέλεσμα της “νίκης” της Ουκρανίας. Επειδή όμως μια τέτοια έκβαση θα δημιουργήσει τρόμο στους πολίτες της Ευρώπης, οι αναλύσεις δεν θέλουν να φοβίσουν το νοήμον κοινό, διακηρύσσοντας ακόμη πως αξίζουν και οι οικονομικές δυσχέρειες των πολιτών της Δύσης για τη “νίκη” επί της Ρωσίας.
Πέραν του στόχου αυτού οι αναλύσεις δεν υπολογίζουν καθόλου πως η ανθρώπινη συνειδητότητα μπορεί να έχει ημερομηνία λήξεως δια χειρός ανθρώπου και όχι ενός κομήτη. Όλοι είναι βασισμένοι στην πρακτική ή το αξίωμα της “Βεβαίας Κοινής Καταστροφής”, “Mutual Assured Destruction” (MAD). Στα αγγλικά η λέξη “mad”, εκπέμποντας μια ειρωνική διάθεση σημαίνει τρελός/η. Κανείς δεν έχει αποκλείσει από την ανθρώπινη συνειδητότητα την τρέλα.
Οι πλείστοι των αναλυτών, χωρίς να το λένε, υπονοούν πως τα αίσθημα της επιβίωσης θα υπερισχύσει της οποιασδήποτε τρέλας μπορεί να καταλάβει τον άνθρωπο σε μια περίπτωση πολέμου. Άρα, ποτέ η Ρωσία ή ο Πούτιν δεν θα χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα, έστω και όταν επιτευχθούν οι στόχοι του ΝΑΤΟ και η Ρωσία ηττηθεί από την Ουκρανία. Θα προτιμήσουν να καταπιούν την ήττα τους, παρά να εξοντώσουν και να εξοντωθούν κατά εκατομμύρια.
Είναι πραγματικά άξιον απορίας το πόσο σίγουροι είναι οι αναλυτές πως η “νίκη” θα επέλθει με άφθονα χρήματα και οπλικά συστήματα για τους Ουκρανούς. Αλλά είναι έτσι, ή απλώς προπαγανδίζουμε ως ρεαλιστικές τις επιθυμίες μας και μόνον αυτές, αφήνοντας στην άκρη τις δύσκολες ερωτήσεις και απαντήσεις, που εγείρονται για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας.
Η πιθανότητα ενός πυρηνικού πολέμου
Είναι προφανές πως αν κανείς αρχίζει να συνυπολογίζει τις πιθανότητες ενός πυρηνικού πολέμου, έστω και περιορισμένου, τότε μπαίνουν στο τραπέζι προτάσεις για το τέλος αυτής της καταστροφής, με όρους που δεν ακούγονται πολύ ως “νίκη” της Ουκρανίας, αλλά ως επικράτηση έστω μέρους των σχεδίων της Ρωσίας. Αυτό θεωρείται απαράδεκτο και αυτομάτως παράδοση της δημοκρατίας στην απολυταρχία Πούτιν.
Η θέση αυτή είναι μνημείο μαξιμαλισμού και καταστροφολογίας. Ασχέτως με το ποιος/ποιοι είναι υπεύθυνος/οι για τον πόλεμο αυτόν η συζήτηση για την μοναδικότητα αυτού του πολέμου στην παγκόσμια ιστορία πρέπει να ανοίξει και να αντιληφθούν όλα τα μέρη πως κάθε μέρα που περνάει φέρνει πιο κοντά τα πιο πάνω ερωτήματα: “πρέπει” ο άνθρωπος να επιβιώσει, ή είναι ένα τρελό ζώο το οποίο θα αυτοκαταστραφεί;
Τώρα πλέον ο πόλεμος έχει διαμορφώσει δύο πηγές ανθρώπινης αυτοκαταστροφής.
Την πρώτη την αναλύσαμε πιο πάνω. Η δεύτερη είναι μία θλιβερή επίπτωση του πολέμου, τα εμπόδια που τίθενται για να σώσουμε τον πλανήτη από υπερθέρμανσή. Ο πόλεμος είναι συναυτουργός στην περιβαλλοντική μας καταστροφή. Είναι προφανές πως με έναν πόλεμο, ο οποίος δημιουργεί παγκόσμια προβλήματα ενεργειακής επάρκειας και ασφάλειας, είναι αμφίβολο αν βρεθούν οι πόροι και η θέληση για να μετατρέψουμε το μοντέλο παραγωγής ενέργειας της ανθρωπότητας.
Αυτό συνεπάγεται πως το στοίχημα για να κρατηθεί η θερμοκρασία του πλανήτη κάτω από την αύξηση του 1,5 C μέχρι το 2050 θα χαθεί. Η υπερθέρμανση αυτή καθ’ αυτή είναι ένα άλλο είδος πυρηνικού πολέμου η οποία θα εξαφανίσει πληθυσμούς, περιοχές της γης, και θα ανατρέψει τις ζωές και τις αξίες της ανθρώπινης συνειδητότητας.
Αναπάντητα ερωτήματα
Η ανθρώπινη συνειδητότητα εκπεφρασμένη ως επιστημονική γνώση κατάφερε πριν ογδόντα χρόνια να εργαλειοποιήσει το άτομο και να πετύχει τη σχάση του με τις γνωστές επιπτώσεις της. Από τότε είχαμε μια ανησυχία, η οποία κορυφώθηκε με την κρίση της Κούβας του ’62, αλλά στη συνέχεια περιπέσαμε σε μια ύπνωση μια και αποκτήσαμε τη βεβαιότητα πως οι κατέχοντες ατομικά όπλα έχουν ανεπτυγμένο το ένστικτο της επιβίωσης, τόσο ώστε να αποκλείεται η χρήση τους. Το δόγμα MAD μας είχε αποκοιμίσει!
Ό,τι έχει συμβεί όμως τους τελευταίους μήνες είναι μια ανατροπή όλων των θεωριών και υποθέσεων για την ανάλυση των διεθνών σχέσεων. Η υπόθεση πως μπορούμε να εφαρμόσουμε παλαιότερες πρακτικές αρνούμενοι να συμπεριλάβουμε την αδυναμία αυτοελέγχου μας όπως απέδειξε ο πόλεμος που έχει ξεσπάσει στην Ευρώπη και οι σαθρές ιδεοληψίες μας περί “νίκης” και “ήττας” όταν οι εμπόλεμοι, ΗΠΑ Ρωσία διαθέτουν όπλα μαζικής καταστροφής είναι εσφαλμένη.
Τονίζω πως οι εμπόλεμοι είναι η Ρωσία και οι ΗΠΑ, παρόλο που οι ΗΠΑ κρύβονται τεχνηέντως πίσω από τα αναφαίρετα κυριαρχικά δικαιώματα της Ουκρανίας, λες και κάνουν το ίδια για τα σύνορα του Ισραήλ, της Συρίας, της Κίνας, του Ιράν της Κύπρου, του Ιράκ και κάποιων άλλων περιοχών. Υπάρχει σήμερα ένας πόλεμος ΗΠΑ-Ρωσίας δι’ αντιπροσώπου της πρώτης, την Ουκρανία. Και αυτό μας αναγκάζει να ρωτήσουμε: είναι ποιο εύκολο ή πιο δύσκολο η Ρωσία να χρησιμοποιήσει τακτικά πυρηνικά όπλα κατά της Ουκρανίας ή κατά χώρας του ΝΑΤΟ. Προφανώς είναι πιο εύκολο, διότι δεν υπάρχει η υποτιθέμενη ανταπόδοση από τη συμμαχία.
Η Ουκρανία δεν διαθέτει τακτικά, ούτε στρατηγικά πυρηνικά όπλα. Άρα, η συνεχής πίεση για “νίκη” στην Ουκρανία δημιουργεί τις συνθήκες για μια πιο εύκολη χρήση μικρών τακτικών πυρηνικών, κάτι που βέβαια θα εξάψει κάθε είδους υστερία στην Ευρώπη και μαζική εχθρότητα προς τη Ρωσία, η οποία θα έχει περάσει το κατώφλι για έναν πόλεμο με όπλα μαζικής καταστροφής.
Η κινεζική μεταβλητή
Μέχρι σήμερα η Κίνα υποστηρίζει τη Ρωσία στα διεθνή φόρα. Οι επίσημες εφημερίδες του Κόμματος περιέχουν κύρια άρθρα στα οποία οι ΗΠΑ είναι η αιτία του ουκρανικού πολέμου και δη η ιμπεριαλιστική εξάπλωση του ΝΑΤΟ. Η Κίνα άλλωστε έχει τρία ανοιχτά μέτωπα με τις ΗΠΑ. Το πρώτο είναι η Ταϊβάν, το δεύτερο οι κυρώσεις για τη “γενοκτονία” των Ουιγούρων και το τρίο είναι οι κυρώσεις σε μεγάλες τεχνολογικές εταιρίες, όπως η Huawei, για λόγους εθνικής ασφαλείας.
Η Κίνα αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο και δεν έχει επιβάλει κυρώσεις, όπως θα ήθελαν οι ΗΠΑ. Παρ’ όλα αυτά διατηρούν μια κάποια ουδετερότητα, γιατί η Κίνα δεν θέλει να προκαλέσει ΗΠΑ και ΕΕ με τις οποίες έχει τεράστια οικονομικά συμφέροντα. Για την Κίνα η οικονομία της είναι το υπ’ αριθμός ένα κριτήριο για τις όποιες κινήσεις κάνει στο γεωπολιτικό παιγνίδι της.
Αν η Ρωσία φτάσει στο σημείο να χρησιμοποιήσει τακτικά πυρηνικά όπλα, θα το κάνει δίχως να υπολογίσει την Κίνα ή θα την συμβουλευτεί πριν πάρει μια τέτοια απόφαση. Η απόφαση να επιτεθεί η Ρωσία στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο (αντί για τον Ιανουάριο, ο οποίος ήταν πιο πρόσφορος μήνας για την επιχείρηση) είναι πλέον ή βέβαιον ότι πάρθηκε για να μην αμαυρωθούν οι Παραολυμπιακοί του Πεκίνου.
Θεωρώ πως η Κίνα θα είναι εναντίον της χρήσης αυτών των όπλων γιατί διακυβεύονται τα οικονομικά της συμφέροντα με τον πιο καίριο τρόπο, κυρίως στην Ευρώπη. Αυτό βέβαια σημαίνει πως για να συγκρατήσουν τη Ρωσία από μια τέτοια κίνηση θα πρέπει να εμπλακούν ενεργά με στρατιωτική βοήθεια κάθε είδους, πλην την αποστολή στρατευμάτων προς τη Ρωσία. Αυτό θα ανάγκαζε τις ΗΠΑ να προχωρήσουν σε επιπλέον κυρώσεις προς την Κίνα, πράγμα που θα δημιουργούσε ένα φαύλο κύκλο χειροτέρευσης των οικονομικών σχέσεων Κίνας-ΗΠΑ-Ευρώπης.
Μέχρι σήμερα η Κίνα υποστηρίζει τη Ρωσία στα διεθνή φόρα. Οι επίσημες εφημερίδες του Κόμματος περιέχουν κύρια άρθρα στα οποία οι ΗΠΑ είναι η αιτία του ουκρανικού πολέμου και δη η ιμπεριαλιστική εξάπλωση του ΝΑΤΟ. Η Κίνα άλλωστε έχει τρία ανοιχτά μέτωπα με τις ΗΠΑ. Το πρώτο είναι η Ταϊβάν, το δεύτερο οι κυρώσεις για τη “γενοκτονία” των Ουιγούρων και το τρίο είναι οι κυρώσεις σε μεγάλες τεχνολογικές εταιρίες, όπως η Huawei, για λόγους εθνικής ασφαλείας.
Η Κίνα αγοράζει ρωσικό πετρέλαιο και φυσικό αέριο και δεν έχει επιβάλει κυρώσεις, όπως θα ήθελαν οι ΗΠΑ. Παρ’ όλα αυτά διατηρούν μια κάποια ουδετερότητα, γιατί η Κίνα δεν θέλει να προκαλέσει ΗΠΑ και ΕΕ με τις οποίες έχει τεράστια οικονομικά συμφέροντα. Για την Κίνα η οικονομία της είναι το υπ’ αριθμός ένα κριτήριο για τις όποιες κινήσεις κάνει στο γεωπολιτικό παιγνίδι της.
Αν η Ρωσία φτάσει στο σημείο να χρησιμοποιήσει τακτικά πυρηνικά όπλα, θα το κάνει δίχως να υπολογίσει την Κίνα ή θα την συμβουλευτεί πριν πάρει μια τέτοια απόφαση. Η απόφαση να επιτεθεί η Ρωσία στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο (αντί για τον Ιανουάριο, ο οποίος ήταν πιο πρόσφορος μήνας για την επιχείρηση) είναι πλέον ή βέβαιον ότι πάρθηκε για να μην αμαυρωθούν οι Παραολυμπιακοί του Πεκίνου.
Θεωρώ πως η Κίνα θα είναι εναντίον της χρήσης αυτών των όπλων γιατί διακυβεύονται τα οικονομικά της συμφέροντα με τον πιο καίριο τρόπο, κυρίως στην Ευρώπη. Αυτό βέβαια σημαίνει πως για να συγκρατήσουν τη Ρωσία από μια τέτοια κίνηση θα πρέπει να εμπλακούν ενεργά με στρατιωτική βοήθεια κάθε είδους, πλην την αποστολή στρατευμάτων προς τη Ρωσία. Αυτό θα ανάγκαζε τις ΗΠΑ να προχωρήσουν σε επιπλέον κυρώσεις προς την Κίνα, πράγμα που θα δημιουργούσε ένα φαύλο κύκλο χειροτέρευσης των οικονομικών σχέσεων Κίνας-ΗΠΑ-Ευρώπης.
Ένα παράθυρο λογικής
Σήμερα λοιπόν, ζούμε σε έναν πόλεμο δύο πυρηνικών υπερδυνάμεων δι’ αντιπροσώπων. Οι ΗΠΑ βρίσκονται σε υβριδική εμπόλεμη κατάσταση φθοράς με τη Ρωσία, αλλά οι μάχες δίνονται από τους Ουκρανούς και τα χρήματα, η εκπαίδευση και τα όπλα από το δυτικό μπλοκ. Θα μπορούσε να σημειωθεί πως και η Κίνα εμμέσως χρησιμοποιεί τη Ρωσία για να δοκιμάσει τις ΗΠΑ. Μικρό μέρος αναλυτών θεωρούν πως τελικά θα επισυμβεί το μοιραίο, ένας πυρηνικός πόλεμος. Πιο πιθανόν όμως, με την πολιτική των ΗΠΑ, είναι να συμβεί μια περιορισμένη πυρηνική σύγκρουση με τακτικά όπλα στην Ευρώπη, από την δεδηλωμένη πρόθεση του ΝΑΤΟ για “νίκη”.
Ένα παράθυρο λογικής που ανοίγεται μετά την υποχώρηση των Ουκρανών από το Ντόνμπας είναι η Ρωσία να ζητήσει ανακωχή, η οποία θα σταματήσει τον πόλεμο, όπως έγινε στην Κορέα. Έτσι μπορούν όλοι να ανασκευάσουν τις θέσεις τους προς το ηπιότερο. Το πρόβλημα όμως των εξουθενωτικών οικονομικών κυρώσεων θα παραμείνει ως ένα μεγάλο πολιτικό διακύβευμα για να μην περιθωριοποιηθούν οι δυτικές πολιτικές ελίτ.
Κάθε θεωρία ή υπόθεση που έχουμε κατασκευάσει για τις διεθνείς σχέσεις είναι σήμερα άχρηστη αν δεν έχουμε χαρτογραφήσει τις δυνάμεις και αδυναμίες της ανθρώπινης συνειδητότητας να παίρνει αποφάσεις οι οποίες δεν αφορούν κάποια άλλη συλλογική οντότητα αλλά την συνέχεια της επιβίωσης μας, τουλάχιστον ως επίτευγμα της διεργασία της εξέλιξης.
Αν, από την άλλη πλευρά, υπάρχει κάποιο σχέδιο στη δημιουργία αυτής της συνειδητότητας τότε πρέπει να φροντίσουμε να βιώσουμε τη σχέση μας με αυτήν επικαλούμενοι τη λογική και τα ηθικά προτάγματα, τα οποία πηγάζουν από μια τέτοια πίστη. Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν είναι θέμα “νίκης” μιας κάποιας πλευράς. Είναι θέμα νίκης ή ήττας την ανθρώπινης συνειδητότητας, αν αυτή έχει κάποιο νόημα ή σημασία για μας τους ίδιους.
Δημοσίευση σχολίου