Νίκος Μελέτης
Να μετατρέψει μια ακόμη κρίση σε ευκαιρία για την Τουρκία, επιχειρεί ο πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, με τη σημερινή επίσκεψή του στο Κίεβο, όπου εκτός της ενίσχυσης των σχέσεων με την Ουκρανία θα διερευνήσει τις δυνατότητες για μεσολαβητική προσπάθεια μεταξύ των δύο πλευρών.
Το διακύβευμα για τον Τούρκο ηγέτη είναι εξαιρετικά σημαντικό και δεν περιορίζεται μόνο στην αναβάθμιση του ρόλου της Τουρκίας με τη μεσολαβητική προσπάθεια, αλλά αφορά και τα ίδια τα οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα της Τουρκίας.
Μια επιτυχής μεσολαβητική προσπάθεια ή μια τουλάχιστον διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ Μόσχας - Κιέβου προς την κατεύθυνση της αποκλιμάκωσης, θα γινόταν αποδεκτή με ικανοποίηση και από την Ουάσιγκτον, ενώ θα αποκαθιστούσε έτσι έναν ισχυρό δίαυλο επικοινωνίας του Τ. Ερντογάν με τον Λευκό Οίκο, σε μια περίοδο που οι σχέσεις των δύο κυβερνήσεων παραμένουν τραυματισμένες.
Η Τουρκία θα αναδείκνυε και θα πρόβαλε διεθνώς τον περιφερειακό ρόλο της αλλά και την αποτελεσματική διπλωματία της που θα συνέβαλε στην εκτόνωση μιας παγκόσμιας κλάσης κρίσης.
Θα είχε έτσι την ευκαιρία να προβάλει τη δυνατότητά της, λόγω των σχέσεων με χώρες της Αφρικής, της Ασίας, της Μέσης Ανατολής, να μεσολαβεί και να διευκολύνει τη διαχείριση κρίσεων, εξωραΐζοντας έτσι την εικόνα της διεθνώς και αναβαθμίζοντας και το «διπλωματικό βάρος» της στο διεθνές σκηνικό.
Όμως ο Τ. Ερντογάν θέλει πραγματικά να αποτραπεί μια σύγκρουση στα βόρεια σύνορα του καθώς θα έφερνε την Τουρκία σε μια εξαιρετικά δύσκολη θέση, που θα πρέπει να επιλέξει ποιον θα στηρίξει, τη Ρωσία ή την Ουκρανία, διαλύοντας έτσι μια πολύ λεπτή ισορροπία που έχει επιτύχει τα τελευταία χρόνια.
Η Τουρκία και προσωπικά ο Ερντογάν έχει αναπτύξει μια στενή λειτουργική σχέση με τον Ρώσο πρόεδρο Β. Πούτιν, παρά τις επιμέρους διαφορές και συγχρόνως διατηρεί άριστες σχέσεις με την Ουκρανία, στην οποία μάλιστα έχει προμηθεύσει και τα drones Bayraktar2, τα οποία έχουν χρησιμοποιηθεί τις τελευταίες ημέρες για πτήσεις πάνω από τις περιοχές της ανατολικής Ουκρανίας, που ελέγχονται από τους φιλορώσους αυτονομιστές.
Τα τουρκικά drones δεν ανησυχούν φυσικά τη Ρωσία, αλλά εφόσον χρησιμοποιηθούν εναντίον των αυτονομιστών στην Ανατολική Ουκρανία, αυτό θα μπορούσε να είναι η αφορμή για στρατιωτική παρέμβαση της Μόσχας προκειμένου να προστατεύσει τις φιλορωσικές ομάδες του Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ.
Μια κλιμάκωση της κρίσης θα είχε και οικονομικές συνέπειες για την Τουρκία κάτι που θα δυσκόλευε ακόμη περισσότερο την προσπάθεια του Τούρκου ηγέτη να πείσει τον τουρκικό λαό μπαίνοντας σε κανονική προεκλογική χρονιά, ότι η κρίση και η έκρηξη του πληθωρισμού είναι παροδικές.
Οι προσπάθειες του Τ. Ερντογάν να εμπλακεί στην Ουκρανική κρίση είναι εκ των πραγμάτων προβληματικές, αφού και η πολιτική του στην περιοχή είναι αντιφατική.
Ο Ερντογάν έχει ταχθεί εναντίον της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία, υποστηρίζει το αίτημα του Κιέβου για ένταξη στο ΝΑΤΟ και συγχρόνως εκτός από την πώληση των Bayraktar έχει προχωρήσει ακόμη και σε συμφωνίες για συμπαραγωγή των drones στην Ουκρανία και παραγωγή κινητήρων από ουκρανικό εργοστάσιο που θα χρησιμοποιηθούν για την παραγωγή των ισχυρότερων τουρκικών drones ANKA.
Η Τουρκία και ο Ερντογάν πολύ δύσκολα θα στραφούν εναντίον της Ρωσίας λόγω της ειδικής σχέσης που έχει αναπτυχθεί στη Συρία αλλά και λόγω της οικονομικής εξάρτησης, καθώς τα εκατομμύρια Ρώσων τουριστών αποτελούν σημαντική πηγή συναλλάγματος, ενώ το ρωσικό φυσικό αέριο καλύπτει ένα σημαντικό μέρος των ενεργειακών αναγκών της χώρας.
Κλιμάκωση της αντιπαράθεσης θα έφερνε στο προσκήνιο ένα ακόμη κρίσιμο ζήτημα αυτό της Συνθήκης του Μοντρέ (1936), καθώς η Τουρκία είναι ο εγγυητής της τήρησης των όρων πρόσβασης στη Μαύρη Θάλασσα όχι μόνο των ρωσικών πλοίων, αλλά και των άλλων παράκτιων χωρών όπως η Ουκρανία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία και φυσικά του αριθμού, του μεγέθους και του χρόνου παραμονής ξένων πολεμικών στη Μαύρη Θάλασσα.
Η Τουρκία διαρκώς επιχειρεί να κρατήσει μια δύσκολη ισορροπία. Το 2008 στη διάρκεια της ρωσικής παρέμβασης στη Νότια Οσετία και Αμπχαζία αρνήθηκε να άρει τους περιορισμούς για το μέγεθος και τον αριθμό των αμερικανικών πολεμικών πλοίων που επρόκειτο να περάσουν στη Μαύρη Θάλασσα...
Το 2014 η Τουρκία επίσης αρνήθηκε να ακολουθήσει τις ΗΠΑ και την ΕΕ. στην επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία λόγω της προσάρτησης της Κριμαίας, την οποία όμως ποτέ δεν αναγνώρισε.
Σε ενδεχόμενη κλιμάκωση η Τουρκία θα βρεθεί και πάλι ενώπιον του διλήμματος των κυρώσεων καθώς σε αυτό το ψυχροπολεμικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί, η διαφοροποίηση της από τους Συμμάχους της θα προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις κυρίως από το Κογκρέσο και την Γερουσία των ΗΠΑ, που ήδη έχουν μαζέψει πολλά για την «γούνα» του Τ. Ερντογάν.
Συγχρόνως όμως θα δοκιμασθεί και η αξιοπιστία της καθώς θα πρέπει να αποφασίσει εάν θα συνεχίσει να προμηθεύει την Ουκρανία με πολεμικό υλικό και drones τα οποία θα χρησιμοποιούνται εναντίον των φιλορώσων αυτονομιστών της Ανατολικής Ουκρανίας και πιθανόν εναντίον των ίδιων των ρωσικών δυνάμεων.
Ο ρόλος του «επιτήδειου ουδέτερου» είναι αυτός παίζει με μαεστρία εδώ και χρόνια η Τουρκία. Όμως ο ρόλος αυτός δεν μπορεί να είναι μόνιμος, ούτε ορισμένες φορές χωρίς κόστος. Ειδικά όταν το παιγνίδι στο οποίο θέλει να μπει, είναι παιγνίδι για «μεγάλα παιδιά».
Δημοσίευση σχολίου