Ρώσοι μαχητές στο πλευρό του Άσαντ, Τούρκοι στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ και Λατινοαμερικανοί στην Υεμένη. Οι μισθοφόροι επιστρέφουν στο προσκήνιο σε ρόλο ημικρατικό και ημιπαράνομο, αυτή τη φορά χωρίς την αίγλη της Λεγεώνας των Ξένων.
Γιώργος Σκαφιδάς«Η απόπειρα του κράτους να συγκεντρώσει το μονοπώλιο της βίας στα χέρια του μοιάζει να οδηγείται σε αποτυχία», έγραφε ο Ισραηλινός ακαδημαϊκός Μάρτιν Βαν ΚρέβελντMartin van Creveld | As I Please πριν από περίπου 30 χρόνια, στο βιβλίο Η Μεταμόρφωση του ΠολέμουΣτην Πολιτεία. «Τη θέση του κράτους θα καταλάβουν διαφορετικού είδους μαχόμενοι οργανισμοί. Με το πέρασμα του χρόνου οι στολές θα αντικατασταθούν από απλά διακριτικά. Όσοι τα φορούν δεν θα ανήκουν σε στρατούς όπως αντιλαμβανόμαστε εμείς τον όρο», συνέχιζε, βλέποντας τις γραμμές μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού σταδιακά να θολώνουν.
Με δυο λόγια
Περίπου 20 χρόνια αργότερα, τον Απρίλιο του 2012, ως πρωθυπουργός της Ρωσικής Ομοσπονδίας ο Βλάντιμιρ Πούτιν θα υποστήριζε ανοιχτάПутин поддержал идею создания в России частных военных компаний | Ria.ru «την ιδέα της δημιουργίας στη Ρωσία ενός συστήματος ιδιωτικών στρατιωτικών εταιρειών που θα μπορούσαν να παρέχουν υπηρεσίες με στόχο την προστασία εγκαταστάσεων και την εκπαίδευση ξένων στρατιωτικών εκτός των συνόρων, χωρίς τη συμμετοχή του ρωσικού κράτους». «Πιστεύω ότι αυτό αποτελεί πράγματι εργαλείο για την πραγματοποίηση των εθνικών συμφερόντων χωρίς την άμεση συμμετοχή του κράτους», θα δήλωνεПутин поддержал идею создания в России частных военных компаний | Ria.ru, χωρίς ακόμη τότε να μπορεί να προβλέψει κανείς όσα επεισοδιακά θα ακολουθούσαν στην Ουκρανία το 20142014 Ukrainian Revolution.
The New Rules of War, Sean McFate, Harper Collins.Τι κι αν ο Μακιαβέλι τους μισούσε, αποκηρύσσοντάς τους συλλήβδην ως «άπιστους», «απείθαρχους» και «δειλούς», μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του Ο ΗγεμόναςΣτην Πολιτεία; Εντούτοις, οι μισθοφορικοί στρατοί σήμερα «είναι παντού», όπως σημειώνειMercenaries and War: Understanding Private Armies Today | National Defense University Press μέσα από τον ιστοχώρο του National Defense University Press του αμερικανικού υπουργείου Άμυνας ο Αμερικανός ακαδημαϊκός Σον ΜακΦέιτ, συγγραφέας του The New Rules of WarΣτις εκδόσεις HarperCollins. «Κανείς δεν γνωρίζει στην πραγματικότητα πόσα δισεκατομμύρια δολάρια έχουν πέσει γύρω από αυτήν την παράνομη αγορά. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι ότι οι μπίζνες πάνε πολύ καλά. Τα τελευταία χρόνια έχει παρατηρηθεί μεγάλη κινητικότητα σε Υεμένη, Νιγηρία, Ουκρανία, Συρία και Ιράκ. Η Μέση Ανατολή έχει πια πλημμυρίσει με μισθοφόρους», συνεχίζει ο ΜακΦέιτ, υποστηρίζοντας ότι υπάρχουν πόλεις που έχουν πια εξελιχθεί σε «γνωστά στέκια μισθοφόρων», όπως η Ερμπίλ στο βόρειο Ιράκ, η Καμπάλα στην Ουγκάντα, το Αμπού Ντάμπι και το Ντουμπάι.
Δημοσιεύματα με έδρα τη Λεμεσό και εκπαίδευση στο Χαλέπι | Πολίτης στον κυπριακό Τύπο το 2019 εντόπιζαν την παρουσία μισθοφόρων ακόμη και στη Λεμεσό, εν προκειμένω των ρωσικών εταιρειών παροχής μισθοφορικού τύπου υπηρεσιών Vegacy Strategic Services και Legat-Corps, που τροφοδοτούσαν με έμψυχο δυναμικό και τεχνογνωσία το στρατόπεδο του προέδρου Μπασάρ αλ ΆσαντΜπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία.
Ο όρος «μισθοφόροι» πάντως σε γενικές γραμμές πλέον αποφεύγεται. Έχει αντικατασταθεί από το ακρωνύμιο PMC και όρους που ακούγονται πιο νομιμοφανείς, όπως οι Private Military Contractors και Private Military Companies.
«Ένα φαινόμενο που έχει ενταθεί κατά την τελευταία δεκαετία στη Μέση Ανατολή είναι εκείνο της χρήσης μισθοφόρων με στόχο την προβολή ισχύος και την προώθηση συμφερόντων. Φαίνεται πως οι χώρες του Κόλπου, η Τουρκία και η Ρωσία ηγούνται αυτής της τάσης, χρησιμοποιώντας πολλούς μισθοφόρους σε πολεμικές αποστολές πέρα από τα σύνορά τους. Ως προς αυτό διαφέρουν από τις ΗΠΑ, τις ευρωπαϊκές χώρες και την Κίνα που χρησιμοποιούν μεν μισθοφόρους αλλά ως δυνάμεις υποστήριξης», γράφουνThe Use of Mercenaries: A New Recourse to an Old Practice for Waging War in the Middle East | The Institute for National Security Studies οι αναλυτές του ισραηλινού Ινστιτούτου Σπουδών Εθνικής Ασφαλείας (INSS) του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ. «Μέσα σε δέκα χρόνια, η αγορά έγινε περισσότερο φονική», συμφωνεί ο Σον ΜακΦέιτ του Πανεπιστημίου Εθνικής ΆμυναςNational Defense University των ΗΠΑ. Για την Αμερικανίδα ακαδημαϊκό Κίμπερλι Μάρτεν του Columbia University, ειδικά οι ρωσικές ιδιωτικές στρατιωτικές επιχειρήσεις αποτελούνOnline Event: Russia's "Private" Military Companies: The Example of the Wagner Group | CSIS μια κατηγορία από μόνες τους, λόγω του νεφελώδους και παρασκηνιακού, «ημικρατικούRussia’s use of semi-state security forces: the case of the Wagner Group | Post-Soviet Affairs» και ημιπαράνομου πλαισίου μέσα στο οποίο φαίνεται να λειτουργούν, άλλοτε εξυπηρετώντας τα συμφέροντα του ρωσικού κράτους και άλλοτε τα συμφέροντα μεμονωμένων προσώπων που σχετίζονται με τη ρωσική ηγεσία, χωρίς ωστόσο ποτέ να αποκαλύπτουν την πραγματική δράση τους.
Η επιστροφή των μισθοφόρων στα πολεμικά μέτωπα
Πώς όμως φτάσαμε να συζητάμε για μισθοφόρους πολεμιστές ως παράγοντες ικανούς να καθορίσουν την έκβαση των συγκρούσεων; Πολλοί εντοπίζουν την αρχή του νήματος σε μια εταιρεία με την επωνυμία Executive Outcomes. Η Executive Outcomes ιδρύθηκε στη Νότια Αφρική στα τέλη της δεκαετίας του 1980 από πρώην στελέχη των νοτιοαφρικανικών ειδικών δυνάμεων, που ωθούνταν τότε στο περιθώριο με φόντο το τέλος του Απαρτχάιντ. Έως και το λουκέτο της εταιρείας το 1998, οι άνδρες της Executive Outcomes είχαν αλωνίσει την Αφρική παίρνοντας μέρος σε μάχες εναντίων ανταρτών-ατάκτων (π.χ. στην Ανγκόλα), προστατεύοντας πετρελαιοπηγές και ορυχεία (στη Σιέρα Λεόνε), εκπαιδεύοντας στρατεύματα κ.ά. ΛέγεταιMercenaries and War: Understanding Private Armies Today | National Defense University Press πως όταν ξέσπασαν τα γεγονότα που θα οδηγούσαν στη Γενοκτονία της Ρουάντα το 1994, οι υπεύθυνοι της Executive Outcomes πήγαν στον ΟΗΕ και προσφέρθηκαν να επιβάλουν την τάξη έναντι 120 εκατ. δολαρίων, με την προσφορά τους ωστόσο να απορρίπτεται από τον τότε επικεφαλής των ειρηνευτικών επιχειρήσεων και μετέπειτα Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Κόφι Ανάν με το αιτιολογικό ότι «ο κόσμος ακόμη δεν είναι έτοιμος να ιδιωτικοποιήσει την ειρήνηSecretary-General Reflects on 'Intervention' in 35th Annual Ditchley Foundation Lecture | United Nations».
Μέσα στη μεταψυχροπολεμική δεκαετία του 1990, είχαν αρχίσει να κάνουν τα πρώτα τους βήματα τους και άλλες δυτικές «ιδιωτικές στρατιωτικές επιχειρήσεις», όπως η Sandline International, η διαβόητη Blackwater Security Consulting (που πλέον έχει μετονομαστεί σε Academi), και η Military Professional Resources Incorporated-MPRI, που αρχικά στρατολογούσαν ως επί το πλείστον βετεράνους των αμερικανικών ειδικών δυνάμεων.
Η συνεργασία με ιδιωτικές εταιρείες μισθοφόρων προέκυψε ως αναγκαιότητα για τις Ηνωμένες Πολιτείες όταν άρχισε να γίνεται αντιληπτό ότι οι πολεμικές τους περιπέτειες στο Ιράκ και το Αφγανιστάν τελικά δεν επρόκειτο να διαρκέσουν ούτε πέντε ημέρες, ούτε πέντε εβδομάδες, ούτε το πολύ πέντε μήνες, όπως είχε προβλέψειRumsfeld: It Would Be A Short War | CBS News το 2002 ο τότε υπουργός Άμυνας Ντόναλντ Ράμσφελντ, αλλά πολύ περισσότερο. Για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις ανάγκες που γιγαντώνονταν, οι αμερικανικές δυνάμεις άρχισαν να δίνουν «δουλειές» και σε ιδιώτες, με την υποσημείωση ωστόσο ότι επρόκειτο για «δουλειές» κυρίως υποστηρικτικού χαρακτήρα. Οι περισσότεροι από τους ιδιώτες δεν εμπλέκονταν οι ίδιοι σε μάχες, πλην όμως υπήρχαν και εξαιρέσεις.
Ήταν Σεπτέμβριος του 2007, όταν μισθοφόροι της ιδιωτικής αμερικανικής εταιρείας παροχής υπηρεσιών ασφαλείας Blackwater Security Consulting άνοιξαν πυρ στην πλατεία Νισούρ της Βαγδάτης με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 17 άμαχοι και να τραυματιστούν 20. Εάν δεν είχε συμβεί το συγκεκριμένο περιστατικόFormer Blackwater guard convicted for 2007 massacre of civilians in Baghdad | The Guardian, η δράση των ιδιωτών Αμερικανών μισθοφόρων στο Ιράκ ενδεχομένως να μην είχε ποτέ γνωστή στον βαθμό που τελικώς έγινε λόγω της διεθνούς κατακραυγής που ακολούθησε.
«Όταν οι άνθρωποι μιλούν για private military contractors, φαντάζονται την Blackwater Security Consulting στο Ιράκ γύρω στο 2007, ωστόσο η αγορά έχει προχωρήσει. Εταιρείες όπως η Blackwater είναι παλιομοδίτικες εάν συγκριθούν με το Wagner Group και άλλους σύγχρονους μισθοφόρους», γράφει ωστόσο ο Σον ΜακΦέιτ.
Δημοσιεύματα με έδρα τη Λεμεσό και εκπαίδευση στο Χαλέπι | Πολίτης στον κυπριακό Τύπο το 2019 εντόπιζαν την παρουσία μισθοφόρων ακόμη και στη Λεμεσό, εν προκειμένω των ρωσικών εταιρειών παροχής μισθοφορικού τύπου υπηρεσιών Vegacy Strategic Services και Legat-Corps, που τροφοδοτούσαν με έμψυχο δυναμικό και τεχνογνωσία το στρατόπεδο του προέδρου Μπασάρ αλ ΆσαντΜπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία.
Ο όρος «μισθοφόροι» πάντως σε γενικές γραμμές πλέον αποφεύγεται. Έχει αντικατασταθεί από το ακρωνύμιο PMC και όρους που ακούγονται πιο νομιμοφανείς, όπως οι Private Military Contractors και Private Military Companies.
«Ένα φαινόμενο που έχει ενταθεί κατά την τελευταία δεκαετία στη Μέση Ανατολή είναι εκείνο της χρήσης μισθοφόρων με στόχο την προβολή ισχύος και την προώθηση συμφερόντων. Φαίνεται πως οι χώρες του Κόλπου, η Τουρκία και η Ρωσία ηγούνται αυτής της τάσης, χρησιμοποιώντας πολλούς μισθοφόρους σε πολεμικές αποστολές πέρα από τα σύνορά τους. Ως προς αυτό διαφέρουν από τις ΗΠΑ, τις ευρωπαϊκές χώρες και την Κίνα που χρησιμοποιούν μεν μισθοφόρους αλλά ως δυνάμεις υποστήριξης», γράφουνThe Use of Mercenaries: A New Recourse to an Old Practice for Waging War in the Middle East | The Institute for National Security Studies οι αναλυτές του ισραηλινού Ινστιτούτου Σπουδών Εθνικής Ασφαλείας (INSS) του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ. «Μέσα σε δέκα χρόνια, η αγορά έγινε περισσότερο φονική», συμφωνεί ο Σον ΜακΦέιτ του Πανεπιστημίου Εθνικής ΆμυναςNational Defense University των ΗΠΑ. Για την Αμερικανίδα ακαδημαϊκό Κίμπερλι Μάρτεν του Columbia University, ειδικά οι ρωσικές ιδιωτικές στρατιωτικές επιχειρήσεις αποτελούνOnline Event: Russia's "Private" Military Companies: The Example of the Wagner Group | CSIS μια κατηγορία από μόνες τους, λόγω του νεφελώδους και παρασκηνιακού, «ημικρατικούRussia’s use of semi-state security forces: the case of the Wagner Group | Post-Soviet Affairs» και ημιπαράνομου πλαισίου μέσα στο οποίο φαίνεται να λειτουργούν, άλλοτε εξυπηρετώντας τα συμφέροντα του ρωσικού κράτους και άλλοτε τα συμφέροντα μεμονωμένων προσώπων που σχετίζονται με τη ρωσική ηγεσία, χωρίς ωστόσο ποτέ να αποκαλύπτουν την πραγματική δράση τους.
Η επιστροφή των μισθοφόρων στα πολεμικά μέτωπα
Πώς όμως φτάσαμε να συζητάμε για μισθοφόρους πολεμιστές ως παράγοντες ικανούς να καθορίσουν την έκβαση των συγκρούσεων; Πολλοί εντοπίζουν την αρχή του νήματος σε μια εταιρεία με την επωνυμία Executive Outcomes. Η Executive Outcomes ιδρύθηκε στη Νότια Αφρική στα τέλη της δεκαετίας του 1980 από πρώην στελέχη των νοτιοαφρικανικών ειδικών δυνάμεων, που ωθούνταν τότε στο περιθώριο με φόντο το τέλος του Απαρτχάιντ. Έως και το λουκέτο της εταιρείας το 1998, οι άνδρες της Executive Outcomes είχαν αλωνίσει την Αφρική παίρνοντας μέρος σε μάχες εναντίων ανταρτών-ατάκτων (π.χ. στην Ανγκόλα), προστατεύοντας πετρελαιοπηγές και ορυχεία (στη Σιέρα Λεόνε), εκπαιδεύοντας στρατεύματα κ.ά. ΛέγεταιMercenaries and War: Understanding Private Armies Today | National Defense University Press πως όταν ξέσπασαν τα γεγονότα που θα οδηγούσαν στη Γενοκτονία της Ρουάντα το 1994, οι υπεύθυνοι της Executive Outcomes πήγαν στον ΟΗΕ και προσφέρθηκαν να επιβάλουν την τάξη έναντι 120 εκατ. δολαρίων, με την προσφορά τους ωστόσο να απορρίπτεται από τον τότε επικεφαλής των ειρηνευτικών επιχειρήσεων και μετέπειτα Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Κόφι Ανάν με το αιτιολογικό ότι «ο κόσμος ακόμη δεν είναι έτοιμος να ιδιωτικοποιήσει την ειρήνηSecretary-General Reflects on 'Intervention' in 35th Annual Ditchley Foundation Lecture | United Nations».
Μέσα στη μεταψυχροπολεμική δεκαετία του 1990, είχαν αρχίσει να κάνουν τα πρώτα τους βήματα τους και άλλες δυτικές «ιδιωτικές στρατιωτικές επιχειρήσεις», όπως η Sandline International, η διαβόητη Blackwater Security Consulting (που πλέον έχει μετονομαστεί σε Academi), και η Military Professional Resources Incorporated-MPRI, που αρχικά στρατολογούσαν ως επί το πλείστον βετεράνους των αμερικανικών ειδικών δυνάμεων.
Η συνεργασία με ιδιωτικές εταιρείες μισθοφόρων προέκυψε ως αναγκαιότητα για τις Ηνωμένες Πολιτείες όταν άρχισε να γίνεται αντιληπτό ότι οι πολεμικές τους περιπέτειες στο Ιράκ και το Αφγανιστάν τελικά δεν επρόκειτο να διαρκέσουν ούτε πέντε ημέρες, ούτε πέντε εβδομάδες, ούτε το πολύ πέντε μήνες, όπως είχε προβλέψειRumsfeld: It Would Be A Short War | CBS News το 2002 ο τότε υπουργός Άμυνας Ντόναλντ Ράμσφελντ, αλλά πολύ περισσότερο. Για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις ανάγκες που γιγαντώνονταν, οι αμερικανικές δυνάμεις άρχισαν να δίνουν «δουλειές» και σε ιδιώτες, με την υποσημείωση ωστόσο ότι επρόκειτο για «δουλειές» κυρίως υποστηρικτικού χαρακτήρα. Οι περισσότεροι από τους ιδιώτες δεν εμπλέκονταν οι ίδιοι σε μάχες, πλην όμως υπήρχαν και εξαιρέσεις.
Ήταν Σεπτέμβριος του 2007, όταν μισθοφόροι της ιδιωτικής αμερικανικής εταιρείας παροχής υπηρεσιών ασφαλείας Blackwater Security Consulting άνοιξαν πυρ στην πλατεία Νισούρ της Βαγδάτης με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 17 άμαχοι και να τραυματιστούν 20. Εάν δεν είχε συμβεί το συγκεκριμένο περιστατικόFormer Blackwater guard convicted for 2007 massacre of civilians in Baghdad | The Guardian, η δράση των ιδιωτών Αμερικανών μισθοφόρων στο Ιράκ ενδεχομένως να μην είχε ποτέ γνωστή στον βαθμό που τελικώς έγινε λόγω της διεθνούς κατακραυγής που ακολούθησε.
«Όταν οι άνθρωποι μιλούν για private military contractors, φαντάζονται την Blackwater Security Consulting στο Ιράκ γύρω στο 2007, ωστόσο η αγορά έχει προχωρήσει. Εταιρείες όπως η Blackwater είναι παλιομοδίτικες εάν συγκριθούν με το Wagner Group και άλλους σύγχρονους μισθοφόρους», γράφει ωστόσο ο Σον ΜακΦέιτ.
H διαβόητη ρωσική Wagner
Εάν υπάρχει όντως ένα όνομα που κυριαρχεί σήμερα στη διεθνή φιλολογία γύρω από τη δράση των μισθοφόρων, αυτό είναι σίγουρα εκείνο της Wagner (ή Vagner). Άνδρες της φέρονται να πολέμησαν στην Ουκρανία το 2014 στο πλευρό των φιλορώσων αυτονομιστών, στη Συρία από το 2015 στο πλευρό του Άσαντ, στη Λιβύη υπέρ του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ (αν και κάποιοι υποστηρίζουν ότι στο πλευρό του Χάφταρ δεν βρέθηκαν άνδρες της Wagner αλλά μιας άλλης ρωσικής ιδιωτικής εταιρείας μισθοφόρων με την επωνυμία RSB-group), στο Σουδάν υπέρ του ανατραπέντος πλέον Ομάρ αλ Μπασίρ, αλλά και στην υποσαχάρια Αφρική. Και λέμε «φέρονται» καθότι η Wagner δεν δημοσιοποιεί καμία πληροφορία σχετικά με τη δράση της, ενώ και η ρωσική κυβέρνηση αρνείται να κάνει κάποιο σχόλιο όταν καλείται να τοποθετηθεί δημοσίως για το θέμα. Ο ρωσικός ειδησεογραφικός ιστοχώρος Fontanka αναφέρει ότι από το 2015 έως και τα τέλη του 2017, περίπου 3.000 ΡώσοιThousands of Russian private contractors fighting in Syria | ΑΡ μισθοφόροι είχαν πολεμήσει στη Συρία υπό την ομπρέλα της Wagner.
Αχρονολόγητη φωτογραφία που παρελήφθη στις 15 Ιουλίου 2020 δείχνει παγιδευμένη νάρκη κατά προσωπικού, συνδεόμενη με τη ρωσική ομάδα Wagner, σε κατοικημένη περιοχή στην Τρίπολη της Λιβύης. [Africom/AFP]
Ωστόσο η Wagner δεν είναι η πρώτη ρωσική ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία που έχει κάνει αισθητή την παρουσία της τα τελευταία χρόνια. Είχε προηγηθεί η Slavonic Corps, που φέρεται να ανέπτυξε δράση στη Συρία για πρώτη φορά το 2013, με ολίγους εκατοντάδες άνδρες και αποστολή την προστασία των ενεργειακών εγκαταστάσεων που τελούσαν υπό τον έλεγχο του Άσαντ. Από τη Συρία λέγεται πως έχει περάσει και μια άλλη ρωσική ιδιωτική εταιρεία παροχής υπηρεσιών ασφαλείας, η Moran Security Groupmoran-group.org, που στη συνέχεια δραστηριοποιήθηκε κυρίως στις θάλασσες παρέχοντας προστασία από τους πειρατές.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Σπουδών Εθνικής ΑσφαλείαςThe Use of Mercenaries: A New Recourse to an Old Practice for Waging War in the Middle East | The Institute For National Security Studies του Πανεπιστημίου του Τελ Αβίβ, «η Wagner φαίνεται να αποτελεί μια κοινοπραξία μεταξύ της ρωσικής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών (GRU) και του επιχειρηματία Γεβγκένι Πριγκόζιν». Η κεντρική βάση εκπαίδευσης των ανδρών της φέρεται να βρίσκεταιMoscow's Mercenary Wars: The Expansion of Russian Private Military Companies στο Κρασναντάρ της νοτιοδυτικής Ρωσίας, δίπλα σε βάση εκπαίδευσης της GRU, ενώ κορυφαία θέση στον εν λόγω μισθοφορικό στρατό λέγεται πως κατέχει ένας πρώην αξιωματικός των ειδικών δυνάμεων της GRU, ο Ντμίτρι Ούτκιν, γνωστός και με το ψευδώνυμο Vagner. Ο Ούτκιν έχει παρασημοφορηθεί για την ανδρεία του από το ρωσικό κράτος, ενώ τον Δεκέμβριο του 2016 εθεάθηRussia's Paramilitary Mercenaries Emerge From The Shadows | Radio Free Europe Radio Liberty και σε δεξίωση στο Κρεμλίνο ως προσκεκλημένος του προέδρου Πούτιν.
Εκπρόσωπος του Κρεμλίνου επιβεβαίωσε πως ο Ντίμτρι Ούτκιν ήταν παρών σε τελετή απονομής στρατιωτικών βραβείων στο Κρεμλίνο, την 13η Δεκεμβρίου 2016.
Ο έτερος φερόμενος ως ισχυρός άνδρας της Wagner, ο Γεβγκένι Πριγκόζιν, ανήκει στο στενό περιβάλλον του Πούτιν – είναι γνωστός άλλωστε και ως «ο μάγειρας του ΠούτινΟ πολυσχιδής “μάγειρας” του Πούτιν» επειδή ελέγχει εταιρείες catering (όπως την Concord) που έχουν αναλάβει να σερβίρουν τα γεύματα στο Κρεμλίνο. Λέγεται πως στα νιάτα του είχε εκτίσει ποινή εννέα ετών κάθειρξηςPutin Chef's Kisses of Death: Russia's Shadow Army's State-Run Structure Exposed | Βellingcat (για κλοπές, απάτες, μαστροπεία), προτού ανοίξει το πρώτο του εστιατόριο στην Αγία Πετρούπολη.
Ο Πριγκόζιν δραστηριοποιείται πλέον και σε άλλους τομείς, μέσω εταιρειών όπως η Internet Research Agency (η «φάρμα των τρολ» που κατηγορείται πως χειραγώγησε το αποτέλεσμα των αμερικανικών προεδρικών εκλογών του 2016 μέσω των social media) και η Evro Polis. Η Evro Polis λέγεται πως διατηρεί γραφεία στη Δαμασκό, ενώ έχει συνάψει συμφωνίεςTo συμβόλαιο (ρωσικά) και με το καθεστώς του Άσαντ, βάσει των οποίων λαμβάνει 25% των εσόδων από την παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου στις εγκαταστάσεις που προστατεύει ή ανακαταλαμβάνει από το Ισλαμικό Κράτος. Οι άνδρες της Wagner λέγεται πως είχαν συμβάλει αποφασιστικά και στην απελευθέρωση της Παλμύρας το 2016, πολεμώντας στο πλευρό των δυνάμεων του Άσαντ ενάντια στους τζιχαντιστές. Οι οποίοι τζιχαντιστές από την πλευρά τους συνεργάζονταιThe Blackwater of Jihad | Foreign Policy και με δικές τους ιδιωτικές εταιρείες παροχής υπηρεσιών ασφαλείας, όπως για παράδειγμα τη Malhama TacticalJihadist-owned private military company unsettles Russia | The Arab Weekly με έδρα το Ουζμπεκιστάν.
Τόσο ο Ούτκιν όσο και ο Πριγκόζιν φιγουράρουν ψηλά στη λίστα με τους Ρώσους στους οποίους έχουν επιβληθεί κυρώσεις από τις ΗΠΑ. Τις σκοτεινές επιχειρηματικές δραστηριότητες του Πριγκόζιν είχε επιχειρήσει να ξεσκεπάσειKremlin-Linked Businessman Prigozhin Vows to Ruin Navalny | The Moscow Times ο πολιτικός αντίπαλος του Πούτιν, Αλεξέι ΝαβάλνιΑλεξέι Ναβάλνι: «Ο άνθρωπος που φοβάται περισσότερο ο Πούτιν» | Η Καθημερινή, που τον Αύγουστο παραλίγο να χάσει τη ζωή του όταν δηλητηριάστηκε με τον νευροτοξικό παράγοντα Νόβιτσοκ.
Τουρκία
Ιδιωτικές εταιρείες τύπου Wagner υπάρχουν βέβαια και αλλού. Στην Τουρκία δραστηριοποιείται η εξόχως αμφιλεγόμενη Sadat International Defense ConsultingSadat Defense. Ο λόγος για μια επιχείρηση παροχής υπηρεσιών ασφαλείας που ιδρύθηκε το 2012 από τον πρώην αξιωματικό των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων Αντνάν Τανριβερντίadnantanriverdi.com. Βαθιά αμφιλεγόμενος και διχαστικός, ο Τανριβερντί φημίζεται για τις ακραία ισλαμιστικές του θέσεις – λέγεται μάλιστα πως ήταν ακριβώς αυτές οι ακραίες απόψεις που τον είχαν οδηγήσει σε πρόωρη αποστρατεία το 1996. Υπό την ηγεσία του ισλαμιστή Έρντογαν ωστόσο, τα δεδομένα στην Τουρκία θα άλλαζαν, με τον Τανριβερντί να επιστρέφει δυναμικά στο προσκήνιο. Από το 2018 έως και τις αρχές του 2020 κατείχε και θέση κορυφαίου συμβούλου του Τούρκου προέδρου.
Ο Αντνάν Τανριβερντί (2Δ) ως σύμβουλος ακόμα του Έρντογαν δέχεται την επίσκεψη του Σουδανού πρέσβη στην Άγκυρα και του Γεν. Γραμμ. του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας, προκειμένου να συζητήσουν την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας σε αφρικανικές χώρες.
Όσο για τη Sadat, έχει κατηγορηθεί τα τελευταία χρόνια για πολλά:
Ότι τροφοδοτείShin Bet accuses Turkey of allowing Hamas to raise, launder money | The Times of Israel «υπογείως» με όπλα και χρήματα τη Χαμάς
Ότι έχει παράσχει εκπαίδευση σε τζιχαντιστέςHas SADAT become Erdogan’s Revolutionary Guards? | American Enterprise Institute στη Συρία (ISIS, Al Nusra) ενάντια στις δυνάμεις του Άσαντ
Ότι έχει προχωρήσει σε εκκαθαριστικές επιχειρήσειςSadat International Defense Consulting Company | MENA Research Center κατά επικριτών του καθεστώτος Έρντογαν στο εσωτερικό της Τουρκίας
Ότι διατηρεί βάσεις εκπαίδευσης στην κεντρική Ανατολία (Τοκάτ) αλλά και στα βορειοδυτικά (Κοτζάελι), που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αποσταθεροποιητικά, ως κράτος εν κράτει, υπονομεύονταςSADAT: the horsemen of the apocalypse? | duvaR.english τα όποια εναπομείναντα ψήγματα ανεξαρτησίας των επίσημων τουρκικών μηχανισμών ελέγχου
Η Sadat και ο Τανριβερντί έκαναν την πρώτη εμφάνισή τους στη Λιβύη το μακρινό 2013, προετοιμάζοντας το έδαφος για όσα θα ακολουθούσαν. Επτά χρόνια μετά, η Sadat φέρεται να έχει εκπαιδεύσει περίπου 3.000 ξένους μαχητές για τα μέτωπα της Λιβύης και της Συρίας, αλλά και να έχει μεταφέρει συνολικά χιλιάδες τόνους όπλων και πυρομαχικών, συγκεκριμένα στο μέτωπο της Λιβύης.
Η Sadat εμφανίζεταιSadat International Defense Consulting Company | MENA Research Center να διατηρεί σήμερα παρουσία σε Συρία, Λιβύη, Κατάρ, Τυνησία, Σομαλία, Αιθιοπία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κόσοβο και Αλβανία, ενώ φέρεται να συνεργάζεται και με οργανισμούς που κατευθύνονται από τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες στην Ευρώπη.
Η Τουρκία ωστόσο πλέον εμπλέκεται στρατιωτικά μέσα από την αποστολή μισθοφόρων στο αναζωπυρωμένο πολεμικό μέτωπο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Φήμες κυκλοφορούσαν ήδη από το περασμένο καλοκαίρι ότι η Άγκυρα ετοιμαζόταν να στείλει Σύρους μαχητές στο Αζερμπαϊτζάν, στρατολογώντας άνδρες μέσα από τη δεξαμενή των δυνάμεων του επονομαζόμενου Συριακού Εθνικού Στρατού (SNASyrian National Army) που υποστηρίζεται από την Τουρκία. Για να τους δελεάσουν, τους έλεγαν ότι θα πάνε στο Αζερμπαϊτζάν προκειμένου να εργαστούν ως φύλακες σε παρατηρητήρια, στρατιωτικές βάσεις ή εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, με συμβόλαια τριών ή έξι μηνών και μισθούς που ξεπερνούν τα €1.100 μηνιαίως. Όσοι δελεάστηκαν, πέρασαν στην Τουρκία μέσω του συνοριακού περάσματος στο Χαουάρ Κιλίς και έφτασαν στο Γκαζιαντέπ. Από εκεί μεταφέρθηκαν αεροπορικώς στην Κωνσταντινούπολη και με μεταγωγικά αεροσκάφη στο Αζερμπαϊτζάν. Δημοσιογραφικές πηγέςTurkey’s Syrian Mercenaries in Azerbaijan “Feel Tricked” as Bodies Pile Up | The Investigative Journal αναφέρουν ότι οι πρώτοι Σύροι μαχητές είχαν προσγειωθεί στο Αζερμπαϊτζάν ήδη από τις 22 Σεπτεμβρίου, ενώ οι συγκρούσεις μεταξύ Αζέρων και Αρμενίων στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ θα ξεκινούσαν στις 27 του μήνα. Εάν ισχύουν όσα καταγγέλλονταιSyrian recruit describes role of foreign fighters in Nagorno-Karabakh | The Guardian, περισσότεροι από 1.000 άνδρες έχουν μεταβεί από τη Συρία στο μέτωπο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, με πολλούς εξ αυτών να μην γνωρίζουν ότι πηγαίνουν σε πόλεμο. Ο Εμανουέλ Μακρόν μίλησεMacron reprimands Turkey, accuses Erdogan of sending 'jihadists' to Azerbaijan | France24 για εκατοντάδες τζιχαντιστές που μεταφέρθηκαν από τη Συρία στο Αζερμπαϊτζάν μέσω Τουρκίας.
Σύμφωνα με το περιοδικό The Investigative Journal, που επικαλείται πηγή από τον Syrian National Army (SNA), αυτοί είναι οι πρώτοι μισθοφόροι του SNA που έφτασαν στο Αζερμπαϊτζάν.
Η «συνταγή» είχε δοκιμαστεί άλλωστε στο μέτωπο της Λιβύης, όπου η Τουρκία έχει μεταφέρει 10.000-16.000 Σύρους μαχητές κυλιόμενα από τον Δεκέμβριο του 2019 για να στηρίξουν την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας της Τρίπολης ενάντια στις δυνάμεις του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ, δελεάζοντάς τους με μισθούς κοντά στα €1.700 μηνιαίως (που όμως ποτέ δεν δόθηκαν, όπως καταγγέλλεταιTurkey’s Syrian Mercenaries in Azerbaijan “Feel Tricked” as Bodies Pile Up | The Investigative Journal) αλλά και την ψευδή υπόσχεση ότι «δεν πρόκειται να χρειαστεί να πολεμήσουν».
Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα
Δεν είναι ωστόσο μόνο η Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Έρντογαν που στέλνει μισθοφόρους να πολεμήσουν υπέρ των συμφερόντων της στα φλέγοντα μέτωπα της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Το ίδιο κάνουν και άλλες χώρες, εχθροί της Τουρκίας του Έρντογαν, όπως είναι για παράδειγμα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Μέσω της εταιρείας Black Shields, τα Εμιράτα εμφανίζονταιUAE Lures Foreign Mercenaries to Fight Proxy Wars | InsideArabia να έχουν στρατολογήσει τα τελευταία χρόνια συνολικά χιλιάδες Αφρικανούς, κυρίως από το Σουδάν αλλά και από χώρες όπως ο Νίγηρας και το Τσαντ, προκειμένου να πολεμήσουν σε περιοχές όπως η Λιβύη (ενάντια στους Σύρους μισθοφόρους της Τουρκίας) και η Υεμένη (ενάντια στους αντιπροσώπους-proxies του Ιράν). Τα Εμιράτα είχαν από το 2010 συνεργαστεί και με τον Αμερικανό Έρικ Πρινς, τον ιδρυτή της διαβόητης Blackwater. Εμπιστευτική έκθεση του ΟΗΕ, στοιχεία της οποίας ήρθαν στη δημοσιότηταUN report finds Jordan, Turkey, UAE violated Libya arms embargo | France24 τον Νοέμβριο του 2019, βλέπει Σουδανούς μισθοφόρους στην ανατολική Λιβύη.
Ο Έρικ Πρινς (παρεμπιπτόντως αδελφός της Αμερικανίδας υπουργού Παιδείας Μπέτσι ντε Βος) υποστηρίζει την «ιδιωτικοποίηση» της αμερικανικής εμπλοκής στο Αφγανιστάν το 2018.
Αφρικανοί μισθοφόροι από χώρες όπως το Σουδάν, το Τσαντ και η Ερυθραία φέρονται να έχουν στρατολογηθεί και από τη Σαουδική Αραβία για να πολεμήσουν στο μέτωπο της Υεμένης ενάντια στους –υποστηριζόμενους από το Ιράν– Χούτι.
Στην Υεμένη ωστόσο, εμφανίζονται Hundreds of Colombian mercenaries to fight for Saudi-led coalition in Yemen | Middle East Eye να έχουν πολεμήσει τα τελευταία χρόνια ως μισθοφόροι, στρατολογημένοι κυρίως από τα ΗΑΕ, και εκατοντάδες άνδρες προερχόμενοι από χώρες της Λατινικής Αμερικής όπως η ΚολομβίαEmirates Secretly Sends Colombian Mercenaries to Yemen Fight | The New York Times, ο Παναμάς, το Ελ Σαλβαδόρ και η Χιλή.
Όπως στην περίπτωση της Τουρκίας, έτσι και στην περίπτωση των Εμιράτων, οι επίδοξοι μισθοφόροι τείνουν να προέρχονται από φτωχές και ασταθείς περιοχές γεμάτες προβλήματα (ανεργία κ.ά.), όπως την εμφυλιοπολεμική Συρία και το Σουδάν. Το μεγάλο δέλεαρ είναι τα χρήματα, καθώς μιλάμε για μισθούς που αγγίζουν τα $2.000 μηνιαίως, αλλά και η προοπτική ξένης ιθαγένειας. Πολλοί φεύγουν στο εξωτερικό με την εντύπωση ότι θα εργαστούν ως φύλακες π.χ. σε εγκαταστάσεις πετρελαίου ή φυσικού αερίου ή ως υπάλληλοι σε υπηρεσίες ασφαλείας, χωρίς δηλαδή να γνωρίζουν ότι ίσως βρεθούν να πολεμούν. Τόσο η Τουρκία όσο και τα ΗΑΕ έχουν κατηγορηθεί πως έχουν παραπλανήσει, με δόλωμα ψευδείς υποσχέσεις ή μισές αλήθειες, πολλούς ξένους στο να αναλάβουν θέσεις μισθοφόρων σε τρίτες χώρες μακριά από την πατρίδα τους. Δεν είναι, ωστόσο, στο σύνολό τους οι σύγχρονοι μισθοφόροι απρόθυμοι ή ανυποψίαστοι. Κάθε άλλο.
Τόσο παλαιοί όσο και ο πόλεμος
Οι μισθοφόροι ως φαινόμενο δεν είναι κάτι νέο. Στην πραγματικότητα είναι τόσο παλαιοί όσο και ο πόλεμος. Ο συγκεκαλυμμένα σκοτεινός και άναρχος (unregulated) τρόπος με τον οποίον ωστόσο οι μισθοφόροι επέστρεψαν στο προσκήνιο κατά τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, ως αντιπρόσωποι-proxies κρατικών δρώντων σε πολεμικά μέτωπα, μπορεί να ερμηνευτεί παράλληλα και ως ενδεικτικός των γεωπολιτικών εξελίξεων που έχουν προηγηθεί:
- Της μείωσης του στρατιωτικού αποτυπώματος των Αμερικανών, που αποσύρουν μέρος των στρατευμάτων τους από ορισμένες περιοχές της υφηλίου
- Του βαθμού στον οποίον οι μακροχρόνιες πολεμικές επεμβάσειςThe long war: the United States military and the Middle East | RTE του πρόσφατου παρελθόντος έχουν πια κουράσει τις ΗΠΑ
- Της κρίσηςNATO at 70: An alliance in crisis | Harvard Kennedy School με την οποία βρίσκεται πλέον αντιμέτωπο το ίδιο το ΝΑΤΟ
- Των proxy-warsThe Future of Conflict is Proxy Warfare, Again | Defense One (πολέμων δια αντιπροσώπων) που πληθαίνουν
- Της ανάδυσης νέων παικτών, ενίοτε αναθεωρητικών, που διεκδικούν ενισχυμένο ρόλο στη διεθνή σκηνή, σε μια προσπάθεια να εκμεταλλευτούν παράλληλα και τα κενά που αφήνουν πίσω τους οι Ηνωμένες Πολιτείες
- Των ανταγωνισμών που οξύνονται
- Του κλίματος απαξίωσης απέναντι σε διεθνείς νόρμες, διεθνείς κανόνες και διεθνείς Συνθήκες
- Της πολυπλοκότητας των συγκρούσεων μέσα σε ένα παγκοσμιοποιημένο πολυπολικό περιβάλλον
- Της εξέλιξης της τεχνολογίας που επιτρέπει σε ιδιώτες να έχουν στην κατοχή τους εξελιγμένα οπλικά συστήματα
- Της παγκοσμιοποίησης των εγκληματικών δικτύων
Οι μισθοφόροι πάντως από την πλευρά τους εμφανίζονται να «συμφέρουν», για μια σειρά από καθαρά πρακτικούς λόγους:
- Είναι πιο φτηνοί από τις συμβατικές δυνάμεις σε καιρό πολέμου, ενώ δεν κοστίζουν απολύτως τίποτα σε καιρό ειρήνης.
- Είναι πιο ευέλικτοι καθώς δεν υπόκεινται σε εθιμοτυπίες και συμβατικούς κανόνες εμπλοκής.
- Επιτρέπουν στους εντολείς τους να βρίσκονται στο απυρόβλητο, αποποιούμενοι κάθε ευθύνη σε περίπτωση κρίσης.
- Πεθαίνουν μεν στο πεδίο της μάχης, χωρίς όμως να προσμετρώνται στις επίσημες λίστες με τις ανθρώπινες απώλειες, με αποτέλεσμα να μειώνεται αυτομάτως και το όποιο επικοινωνιακό-πολιτικό κόστος για τους κρατικούς δρώντες.
- Δίνουν την ευκαιρία σε όποιον το επιθυμεί να παίξει βρώμικα, εάν το κρίνει σκόπιμο.
Ο Μακιαβέλι τους μισούσε. «Είναι άχρηστοι και επικίνδυνοι και αν κάποιος κρατάει το κράτος του θεμελιωμένο σε μισθοφορικό στρατό, δε θα είναι ποτέ σταθερός ούτε ασφαλής, γιατί είναι διαιρεμένοι, φιλόδοξοι, χωρίς πειθαρχία, άπιστοι, δεν έχουν φόβο για τον Θεό ούτε πίστη στους ανθρώπους», έγραφε ο Φλωρεντίνος πίσω στις αρχές του 16ου αιώνα μέσα από τις σελίδες του Ηγεμόνα. Πέντε αιώνες μετά, κάποια από εκείνα τα λόγια ηχούν επίκαιρα.
Δημοσίευση σχολίου