Το «κανάλι Ιστανμπούλ», οι φιλοδοξίες Ερντογάν κι εμείς

Αυτό το «τρελό» σχέδιο είναι ο καλύτερος καθρέφτης της νέας Τουρκίας του Ερντογάν.

Παύλος Τσίμας
Το περασμένο Σάββατο, η τουρκική κυβέρνηση εγκαινίασε ένα νέο website με τίτλο: “kanalistanbul.gov.tr”. Είναι το πρώτο επίσημο βήμα προς την πραγματοποίηση του “τρελού ονείρου” του Ταγίπ Ερντογάν, όπως ο ίδιος το είχε κάποτε αποκαλέσει. Του σχεδίου δημιουργίας μιας νέας, τεχνητής διώρυγας που θα τρέχει παράλληλα με τον Βόσπορο, στα δυτικά του, και θα υποκαταστήσει τον Βόσπορο ως κανάλι επικοινωνίας της Μαύρης Θάλασσας με την θάλασσα του Μαρμαρά και την Μεσόγειο. To site περιέχει γεωφυσικές και υδρογεωλογικές αναλύσεις, infographics και videos που εξηγούν το σχέδιο, υπό το σύνθημα «ο Βόσπορος θα ανασάνει, η Τουρκία θα νικήσει».

Το φαραωνικό αυτό σχέδιο έχει προκαλέσει πολλές αντιδράσεις στην Τουρκία και διεθνώς και έχει γίνει το πρώτο σημείο τριβής ανάμεσα στον Ερντογάν και τον νέο δήμαρχο της Πόλης, τον Εκρέμ Ιμάμογλου. Άλλοι, μεταξύ των επικριτών, επισημαίνουν το κόστος, που επισήμως ξεπερνά τα 75 δις τουρκικές λίρες. Άλλοι τις πολλές οικολογικές επιπτώσεις- μεταξύ άλλων και την καταστροφή του τελευταίου περιαστικού δάσους της Πόλης. Άλλοι τα σκάνδαλα που είναι ήδη σε εξέλιξη, με αγορές μεγάλων εκτάσεων γης από εκείνους που είχαν εσωτερική ενημέρωση για την ακριβή χωροθέτηση του καναλιού και τις αναθέσεις σε εξαρτημένες από την οικογένεια Ερντογάν τεχνικές εταιρείες. Και άλλοι την επικινδυνότητα του έργου εν όψει των προβλέψεων για έναν επικείμενο μεγάλο σεισμό στην Πόλη μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια.

Ωστόσο, σε ότι μας αφορά, η πιο σημαντική διάσταση του έργου είναι η στρατηγική- η οποία, μάλλον, είναι κυρίαρχη και στο μυαλό του ίδιου του Ερντογάν. Δηλαδή, η παράκαμψη της συμφωνίας του Μοντρέ για το καθεστώς των Στενών- Δαρδανέλια, Βόσπορο και θάλασσα του Μαρμαρά.

Τα Στενά, σύμφωνα με την συνθήκη της Λωζάνης, ήταν ελεύθερα στην διεθνή ναυσιπλοϊα, χωρίς η Τουρκία να έχει δικαιώματα ρύθμισης ή επιβολής περιορισμών, και πλήρως αποστρατιωτικοποιημένα, με απαγόρευση στρατιωτικών εγκαταστάσεων σε αρκετή απόσταση από τις ακτές. Στις παραμονές του 2ου παγκόσμιου πολέμου, το 1936, η Τουρκία εκμεταλλεύθηκε το ανήσυχο πολεμικό κλίμα και πέτυχε μιαν αναθεώρηση της Λωζάνης, με νέα σύμβαση, την σύμβαση του Μοντρέ, που της έδινε μεγαλύτερα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα να κλείνει το πέρασμα σε καιρό πολέμου, και επέτρεπε την εγκατάσταση στρατιωτικών δυνάμεων στις ακτές και την διέλευση πολεμικών πλοίων, μέχρι ενός ορισμένου μεγέθους. 

Αλλά και η συμφωνία του Μοντρέ διατηρούσε τον διεθνή χαρακτήρα των Στενών και επέβαλε περιορισμούς στην Τουρκία. Από τους οποίους ο Ερντογάν θέλει τώρα να απαλλαγεί. Το «τρελό όνειρό» του είναι η νέα διώρυγα να απορροφήσει την ναυτική κίνηση, ο Βόσπορος να γίνει ένα γραφικό θαλάσσιο πέρασμα για μικρά σκάφη και ρομαντικές βόλτες και το νέο Κανάλι να δώσει στην Τουρκία τον πλήρη έλεγχο της κίνησης ανάμεσα στην Μαύρη Θάλασσα και την Μεσόγειο, απαλλαγμένη από τις υποχρεώσεις και τους περιορισμούς του Μοντρέ, παντοδύναμη. 

YASIN AKGUL via Getty ImagesA ferry boat carries swimmers to the start point along the Bosphorous river before taking part in the Bosphorus Cross Continental Swim event on July 21, 2019 in Istanbul. - The race takes some 2,400 participants 6 kms down the Bosphorus Strait from the Asian side of Istanbul to the European side. (Photo by Yasin AKGUL / AFP) (Photo credit should read YASIN AKGUL/AFP via Getty Images)

Αυτό το «τρελό» σχέδιο, λοιπόν, το Kanal Istanbul, είναι ο καλύτερος καθρέφτης της νέας Τουρκίας, της Τουρκίας του Ερντογάν. Του τρόπου που βλέπει τον εαυτό της, των φιλοδοξιών της, της βιάσης της να απαλλαγεί από τους περιορισμούς των διεθνών συνθηκών και να επιβάλει τον εαυτό της ως ηγεμονική δύναμη. Το σχέδιο παράκαμψης του διεθνούς καθεστώτος των Στενών μέσω μιας τεχντής διώρυγας- υπερβολικά φιλόδοξο και μάλλον ανέφικτο στην πράξη- καθρεφτίζει πιο καθαρά και δίνει ευρύτερο νόημα σε όσα η Τουρκία του Ερντογάν επιχειρεί τα τελευταία χρόνια και ιδίως τους τελευταίους μήνες, από την εισβολή στην Συρία κι έπειτα.

Αυτη η νέα Τουρκία ανταγωνίζεται τους Σαουδάραβες για την ηθική (αλλά και εντελώς «κοσμική») ηγεμονία επί του σουνιτικού ισλάμ, υπονομεύει αναοιχτά το καθεστώς του Καίρου, διεκδικεί μετοχές στον εσωτερικό εμφύλιο της Συρίας και την πατρονεία της κυβέρνησης της Τρίπολης, απλώνει τα πόδια της ως την δυτική Αφρική, τολμά ανοιχτή αντιπαράθεση με την Γαλλία, παίζει στο όριο τις σχέσεις της με την (εκτός Τραμπ) Αμερική και χορεύει έναν επικίνδυνο χορό με την ρωσική αρκούδα, όπου οι ανταγωνιστές γίνονται εταίροι πριν ξαναγίνουν εχθροί.

Είναι εύκολο να διακρίνει κανείς τα όρια του παιχνιδιού. Τα εξωτερικά όρια είναι οι αντιδράσεις των άλλων, ισχυρότερων δυνάμεων, που προκαλούνται και, μοιραία, εμπλέκονται- η Γαλλία είναι η πιο χαρακτηριστική περίπτωση. Τα εσωτερικά όρια είναι λιγότερα ευκρινή. Αλλά είναι ενδεικτικό ότι από την ημέρα της εισβολής στην Συρία ως σήμερα ο Ερντογάν έχει χάσει δέκα μονάδες δημοτικότητας στις δημοσκοπήσεις. Και ο πληθωρισμός έκλεισε με 12,5% τον περασμένο μήνα.
Πώς θα οικονομηθεί, εν τέλει, η σύνθετη αυτή δυναμική; Άλλοι έχουν την δυνατότητα να αναλύουν εξ αποστασεως και με σχετική ασφάλεια. Εμείς όχι.

Εμείς είμαστε υποχρεωμένοι να είμαστε έτοιμοι για όλα και, παράλληλα, να διατηρούμε τα κανάλια επικοινωνίας ανοιχτά ώστε να αναζητούμε σημεία επαφής, κίνητρα εκλογίκευσης της συμπεριφοράς ενός γείτονα που κινδυνεύει να παρασυρθεί σε περιπέτειες.

πηγή


Οι απόψεις του ιστολογίου μπορεί να μην συμπίπτουν με τα περιεχόμενα του άρθρου.