Carnegie Moscow Center
του Alexander Baunov
Η επίσκεψη στην Μόσχα από τον μαρξιστή πρωθυπουργό της Ελλάδας, Αλέξη Τσίπρα, δημιούργησε κύματα σε μια ήδη φουρτουνιασμένη θάλασσα και άφησε τον κόσμο να περιμένει με κομμένη την ανάσα, για απαντήσεις σε δύο ερωτήματα: πρώτον, θα είναι η Ρωσία σε θέση να διασπάσει την Ευρωπαϊκή Ένωση με το σπάσιμο ενός αδύναμου κρίκου; Δεύτερον, μπορεί η Ελλάδα να σωθεί από την χρεοκοπία χωρίς την δυτική συμμετοχή; Αυτά είναι αλληλένδετα ερωτήματα. Είναι σαφές (δεν είναι;) ότι εάν η Ρωσία σώσει την Ελλάδα χωρίς την Δύση, θα θελήσει μια ευρωπαϊκή διάσπαση ως ανταπόδοση; Αυτό είναι που έχει φοβηθεί περισσότερο η ΕΕ από την ημέρα που ήρθε στην εξουσία ο ΣΥΡΙΖΑ. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί προειδοποίησαν τον Αλ. Τσίπρα από την αρχή, να μην παίξει ως διαπραγματευτικό χαρτί στις συνομιλίες για το χρέος της Ελλάδας, τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας.
Αλλά είναι πραγματικά η Ρωσία πρόθυμη ή ικανή να σώσει την Ελλάδα; Και είναι η ελληνική κυβέρνηση στα αλήθεια τόσο υποστηρικτική της Ρωσίας που είναι έτοιμη να ανταλλάξει την Ευρώπη για τον Putin; Η απάντηση και στα δύο ερωτήματα είναι πιθανό να είναι “όχι”.
Φως από την Ανατολή με αντάλλαγμα περιουσία
Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας Έλληνας ηγέτης έχει πάει στη Ρωσία για να σωθεί (η χώρα). Ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου εμφανίστηκε στην Μόσχα 10 ημέρες αφότου σε διάγγελμά του προς τον ελληνικό λαό, τον ενημέρωσε για την δεινή οικονομική κατάσταση της χώρας τον Φεβρουάριο του 2010. Επιπλέον, στράφηκε προς την Ρωσία προτού πάει στην γενέθλια χώρα του, στις ΗΠΑ (εάν ο Αλ. Τσίπρας είχε κάνει μια τέτοια κίνηση, θα είχε θεωρηθεί ως μια αναρχική-κομμουνιστική εξέγερση στην ΕΕ). Τότε, η Ελλάδα είχε λίγο πολύ το ίδιο σχέδιο στο μυαλό της με τώρα: ήθελε, όπου ήταν δυνατό, να είναι ο πολιτικός σύμμαχος της Ρωσίας στην Ευρώπη. Ο Putin θα μπορούσε να είχε ζητήσει από τις ρωσικές τράπεζες, να αγοράσουν μεγάλες ποσότητες ελληνικών κρατικών ομολόγων, αλλά δεν έκανε τίποτα τέτοιο. Αντιθέτως, απλώς επαναδιατύπωσε το ενδιαφέρον της Ρωσίας σε κάποια σημαντικά ελληνικά assets. Και αυτό συνέβη μια περίοδο που οι πετρελαϊκές τιμές ήταν υψηλές, η Ρωσία μπορούσε να πάρει ξένα δάνεια και η Ευρώπη δεν ήταν τόσο επικριτική για τις στενές σχέσεις με την Μόσχα.
Οι καιροί είναι ακόμη πιο δύσκολοι τώρα. Ο μόνος τρόπος που ο Putin μπορεί να βοηθήσει τους Έλληνες οικονομικά είναι με το να αγοράσει κάτι που χρειάζεται η Ρωσία. ΚΑι η Ρωσία πάντα ήθελε να πάρει κάτι ελληνικό. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, όταν ήμουν μέλος του ρωσικού διπλωματικού σώματος στην Αθήνα, ρωσικές πετρελαϊκές εταιρίες ενδιαφερόταν για ένα διυλιστήριο κοντά στην Θεσσαλονίκη. Αλλά ήθελαν και να επενδύσουν στην επιχείρηση, και να την διαχειρίζονται. Οι Έλληνες από την πλευρά τους, ήθελαν απλώς επενδύσεις, προτιμώντας να διαχειρίζονται τις επιχειρήσεις οι ίδιοι. Λίγο-πολύ το ίδιο συνέβη και με ένα άλλο μακροχρόνιο ενδιαφέρον της Ρωσίας, το ελληνικό μονοπώλιο αερίου, ΔΕΠΑ: Εσύ επενδύεις, εμείς μένουμε επικεφαλής. Εκτός αυτού, η πώληση της ΔΕΠΑ θα είχε έλθει σε αντίθεση με τους κανονισμούς της ΕΕ με βάση τους οποίους μια εταιρεία δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα και προμηθευτής και διανομέας φυσικού αερίου σε μια χώρα. Αλλά εδώ ακριβώς ήταν το ενδιαφέρον της Gazprom: Με την απόκτηση του συστήματος διανομής της ΔΕΠΑ, επεδίωξε να αποκτήσει άμεση πρόσβαση στον Έλληνα καταναλωτή.
Έκτοτε, η ρωσική λίστα των επιθυμιών με πιθανά ελληνικά assets έχει αυξηθεί. Για παράδειγμα, η κρατική μονοπωλιακή Russian Railways έχει δείξει κάποιο ενδιαφέρον στην ελληνική ομόλογό της, τον ΟΣΕ. Οι σιδηρόδρομοι της Ελλάδας είναι σαφώς μια επιχείρηση που χάνει λεφτά. Έχουν λίγα δρομολόγια που μεταφέρουν λίγους επιβάτες. Αλλά ο Χριστιανός Ορθόδοξος επιχειρηματίας και “κουλτουρολόγος” Vladimir Yakunin, ο οποίος είναι επικεφαλής της ρωσικής εταιρείας, δείχνει εδώ και καιρό ενδιαφέρον για οτιδήποτε ελληνικό και παλαιστινιακό. Εκτός από τα επιχειρηματικά σχέδια, φαίνεται ότι απλώς θέλει να έχει μερικούς δρόμους στο λίκνο του Ορθόδοξου Χριστιανισμού. Πείτε το μια επένδυση με θρησκευτικά κίνητρα, παρόμοια με τις πτήσεις τσάρτερ του ίδιου το Πάσχα, που φέρνουν το Άγιο Φως από τα Ιεροσόλυμα στην Μόσχα.
Η ελληνική συμμετοχή στον σχετικά νέο αγωγό φυσικού αερίου Turkish Stream, είναι ένα εντελώς διαφορετικό θέμα. Ο Turkish Stream είναι η ίδια βασική ιδέα που απορρόφησε τον South Stream: ένας τεράστιος ρωσικός αγωγός στην Ευρώπη που να διαπερνάει τα Βαλκάνια, κατά μήκος της Βόρειας Θάλασσας, παρακάμπτοντας την Ουκρανία. Αυτή η “παράκαμψη” είναι ακριβώς αυτό που δεν θέλουν οι δυτικές κυβερνήσεις και η ΕΕ, για αυτό και οι συνομιλίες με την Βουλγαρία για τον South Stream τελικά απέτυχαν. Η Ρωσία έχει υποκαταστήσει την Βουλγαρία με την Τουρκία, ως το σημείο από όπου θα εμφανιζόταν ο αγωγός της Gazprom από την θάλασσα. Αλλά τώρα η Ρωσία χρειάζεται την Ελλάδα έτσι ώστε ο αγωγός να μπαίνει στην Ευρώπη. Την ημέρα που ο Αλ. Τσίπρας έφθασε στην Μόσχα, ήρθαν τα νέα ότι η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Σερβία, τα Σκόπια και η Τουρκία, είχαν επιβεβαιώσει τις προθέσεις τους να συμμετάσχουν στον Turkish Stream στον πρώτο γύρο των ουσιαστικών συνομιλιών στην Βουδαπέστη. Ο Αλ. Τσίπρας στο μεταξύ, μετονόμασε το έργο σε Greek Stream στη διάρκεια της επίσκεψής του στην Μόσχα- με το ίδιο κόλπο που οι Έλληνες έκαναν στο παρελθόν με τον τουρκικό καφέ.
Και αυτά τα νέα από μόνα τους, θα ήταν αρκετά να δικαιολογήσουν την επίσκεψη του Αλ. Τσίπρα. Προσθέστε και την νεφελώδη υπόσχεση της Μόσχας να αφαιρέσει κάποια ημέρα τα ελληνικά ροδάκινα από τα ρωσικά αντίμετρα κατά των κυρώσεων και ο Έλληνας πρωθυπουργός μπορεί να επιστρέψει κουρασμένος αλλά χαρούμενος.
Και πάλι δεν είναι αρκετό
Ο Αλ. Τσίπρας μπορεί πραγματικά να είναι χαρούμενος με την επίσκεψή του, αλλά δεν τον καθιστά αυτό σωτήρα της χώρας του. Ο Putin βασικά επαναδιατύπωσε ό,τι είχε πει στον Γ. Παπανδρέου πριν από πέντε χρόνια: «εάν υλοποιήσουμε έργα που δημιουργούν έσοδα για την Ελλάδα, αυτά τα έσοδα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αποπληρώσουν τα ελληνικά χρέη. Υπάρχει ενδιαφέρον για έργα υποδομών –λιμάνια, αεροδρόμια, αγωγοί- και μια ετοιμότητα (μεταξύ των ρωσικών εταιρειών) να δουλέψουν στον βιομηχανικό τομέα. Ελπίζουμε ότι θα απολαμβάνουν τις ίδιες συνθήκες με τους ομολόγους τους από τη Δύση».
Ωστόσο, τίποτα από αυτά που μπορεί να προσφέρει η Ρωσία –όχι τη συμμετοχή της στις ελληνικές αποκρατικοποιήσεις, όχι επιείκεια για τα φρούτα της Ελλάδας, ούτε για τον αγωγό της Gazprom στα ελληνικά όρια- δεν θα λύσουν το πρόβλημα χρέους των 350 δισ. ευρώ (συν τους τόκους) της Ελλάδας. Ακόμη και οι πιο αισιόδοξες ρωσικές επενδύσεις θα ανέλθουν συνολικά σε κάποιες εκατοντάδες ευρώ το πολύ, ενώ οι Έλληνες δυσκολεύτηκαν να αποπληρώσουν 450 εκατ. ευρώ στις 9 Απριλίου για να πληρώσουν την προγραμματισμένη δόση προς το ΔΝΤ. Το συνολικό χρέος της χώρας έχει αυξηθεί από την επίσκεψη του Γ. Παπανδρέου στην Μόσχα και τώρα ανέρχεται σε 350 δισ. ευρώ ή 175% του ΑΕΠ. Μόνο αυτόν τον χρόνο, η Ελλάδα πρέπει να αποπληρώνει 2-3 δισ. ευρώ μηνιαίως.
Δεν υπάρχει περίπτωση η Ρωσία να μπορεί να λύσει τα προβλήματα της Ελλάδας. Αλλά οι αριθμοί εξηγούν γιατί οι Έλληνες ψηφοφόροι εγκατέλειψαν τα παραδοσιακά, αξιοσέβαστα κόμματα και στράφηκαν σε νέα πολιτική δύναμη. Εξάλλου, το χρέος αυτό συσσωρεύτηκε μέσα σε 35 χρόνια που εναλλάσσονταν στην εξουσία αυτά τα κόμματα. Και συνεχώς αυξάνεται στη διάρκεια των πέντε ετών που προσπαθούν, με την βοήθεια της ΕΕ, να σώσουν την χώρα από τα οικονομικά της δεινά. Οποιοσδήποτε άλλος στην θέση των Ελλήνων θα είχε επίσης προσπαθήσει να απαλλαγεί από αυτούς.
Δεν υπάρχει τίποτα ιδιαιτέρως μαρξιστικό για το όνειρο του Αλ. Τσίπρα να καταστήσει (την χώρα) ενεργειακό κόμβο για την Ρωσία και την Ανατολική Ευρώπη. Οι προηγούμενες ελληνικές κυβερνήσεις είχαν το ίδιο όνειρο και συνεργάστηκαν ενεργά για το θέμα με την Ρωσία, το Ιράν, ακόμη και με την Λιβύη του Καντάφι στη διάρκεια της θητείας του Αν. Παπανδρέου. Για 20 χρόνια, η Ελλάδα και η Ρωσία καλόπιαναν την Βουλγαρία για να κατασκευάσει τον σχετικά μικρής κλίμακας αγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη (η Βουλγαρία τους απογοήτευσε και σε αυτό επίσης). Η Ελλάδα έχει επίσης προσπαθήσει να συμμετέχει στο project του South Stream και του ανταγωνιστικού του αγωγού Nabucco. Όλες αυτές οι προσπάθειες έχουν γίνει από διαφορετικές κυβερνήσεις –από την μετριοπαθή δεξιά μέχρι την μετριοπαθή αριστερά- και συνεχίζεται τώρα υπό την άκρα αριστερά.
Είναι στα αλήθεια ο ΣΥΡΙΖΑ και η κυβέρνηση του Αλ. Τσίπρα στα αλήθεια τόσο υποστηρικτικοί της Ρωσίας όσο φαίνονται; Αφότου ο Αλ. Τσίπρας ήρθε στην εξουσία, υπήρξε μια δόση σπέκουλας ότι η νίκη του είχε χρηματοδοτηθεί από την Ρωσία και ότι ακόμη ο ίδιος και μέλη του υπουργικού του συμβουλίου λίγο-πολύ εργάζονται για την FSB. Οι αντιδυτικές και αντιαμερικανικές δηλώσεις που έγιναν από τον Αλ. Τσίπρα και τους συνεργάτες του, προσφέρθηκαν ως αποδεικτικά στοιχεία. Ένα άλλο φαινομενικά κομμάτι των αποδείξεων ήταν η ιστορία του τωρινού Έλληνα υπουργού Εξωτερικών και μέλος του ΣΥΡΙΖΑ, πρώην κομμουνιστή Ν. Κοτζιά, ο οποίος ήρθε στην Μόσχα μετά από την προσάρτηση της Κριμαίας ενώ ήταν ακόμη μέλος της αντιπολίτευσης, για να συναντήσει την επικεφαλής του Συμβουλίου της Ομοσπονδίας, Valentina Matviyenko, η οποία ήταν πρέσβειρα της Ρωσίας στην Ελλάδα και δείχνει ακόμη ενδιαφέρον. Ο Ν. Κοτζιάς συναντήθηκε ακόμη με τον Leonid Reshetnikov ο οποίος εργαζόταν στην ρωσική πρεσβεία στην Αθήνα στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και τώρα είναι επικεφαλής του Ινστιτούτου Στρατηγικών Ερευνών (που «κλίνει» προς το Κρεμλίνο). Άλλη μία είδηση που προέκυψε ήταν η συνάντηση το φθινόπωρο του 2014 μεταξύ του τωρινού υπουργού Εθνικής Άμυνας, Π. Καμμένου και του Ρώσου επιχειρηματία Konstantin Malofeyev, ο οποίος είναι γνωστός για την επιχορήγηση ρωσικών εθελοντικών ομάδων στην Ανατολική Ουκρανία.
Συνολικά, η Ελλάδα κατανοεί ότι το να βρει το κλειδί για την καρδιά της τωρινής ρωσικής ηγεσίας, συνεπάγεται το να συνδυάσει την παλιά λογική των «παραδοσιακών πνευματικών δεσμών μεταξύ Ορθόδοξων Χριστιανικών εθνών» με τη νοσταλγία για έναν πολυπολικό κόσμο και την κριτική για τις ΗΠΑ και την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία. Αλλά αυτά στην πραγματικότητα αντανακλούν κοινές πεποιθήσεις των Ελλήνων, οπότε δεν υπάρχει ανάγκη για τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες να «προσλάβουν» κανέναν. Κανείς δεν εκπλήσσεται εξάλλου, από το αντικομμουνιστικό αίσθημα μεταξύ των Πολωνών ή την αντιρωσική στάση στις χώρες της Βαλτικής. Δεν είχαν επιλογή: η Ρωσία τους επέβαλε το κομμουνιστικό καθεστώς. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα είναι το είδωλο στον καθρέπτη της Ανατολικής Ευρώπης. Οι Έλληνες, ιδιαίτερα η intelligentsia, αισθάνονται ότι η Δύση τους επέβαλε τον καπιταλισμό: η δυτική παρέμβαση ήταν πίσω από την ήττα των κομμουνιστών στον εμφύλιο πόλεμο, ο οποίος συνέχισε για τέσσερα χρόνια μετά από την γερμανική αποχώρηση το 1944. Εκτός αυτού, κάθε μαθητής στην Ελλάδα γνωρίζει ότι οι Έλληνες έφεραν τον χριστιανισμό στη Ρωσία, οι οποίοι στη συνέχεια πολέμησαν εναντίον των Τούρκων έτσι ώστε η Ελλάδα να μπορέσει να γίνει ανεξάρτητη, και ο τουρκικός καφές να μπορέσει να γίνει ελληνικός.
Παλαιές παραδόσεις
Η άνευ προηγουμένου φιλορωσική κλίση της τρέχουσας ελληνικής κυβέρνησης είναι σε μεγάλο βαθμό μια υπερβολή. Όλες οι κυβερνήσεις της Ελλάδας μετά από το 1974, αναφερόταν με υπερηφάνεια τις ειδικές σχέσεις μεταξύ των Χριστιανών Ορθοδόξων πολιτών και υποστήριξαν ότι η Ελλάδα μπορεί να βασιστεί στην προστασία της Ρωσίας. Τόσο ο διάδοχος της ελληνικής κεντροαριστερής δυναστείας, Γ. Παπανδρέου, και ο διάδοχος της ελληνικής κεντροδεξιάς, Κ. Καραμανλής, δεν έχασαν ποτέ την ευκαιρία να τονίσουν τις ειδικές τους σχέσεις με την Ρωσία. Ίσως ο περισσότερο φιλοευρωπαίος και λιγότερο φιλορώσος Έλληνας ηγέτης ήταν ο Κ. Σημίτης, πρωθυπουργός από το 1996 μέχρι το 2004, στη θητεία του οποίου η χώρα έγινε μία από τις πρώτες που εντάχθηκαν στην ευρωζώνη.
Αλλά ακόμη και ο ίδιος, ένας πρώην αριστερός πολιτικός μετανάστης που διώχθηκαν από την στρατιωτική χούντα που ανέλαβε την εξουσία το 1967, εξέφρασε τη συμπάθειά του προς τη Ρωσία και διατήρησε μια αποκλίνουσα άποψη για τους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ στην Γιουγκοσλαβία και την δυτική παρέμβαση στο Κοσσυφοπέδιο, κάτι που εξέφρασε με δηλώσεις τόσο σκληρές όσο τώρα ο Αλ. Τσίπρας εκφράζει τις απόψεις του για την Ουκρανία. Ο υπουργός του Εθνικής Άμυνας, Άκης Τσοχατζόπουλος που τώρα βρίσκεται στην φυλακή για διαφθορά, είχα απίστευτα στενούς δεσμούς με τους Ρώσους αξιωματούχους άμυνας, καθιστώντας την Ελλάδα την μόνη χώρα του ΝΑΤΟ που αγόρασε όπλα από τη Μόσχα (οι συμφωνίες διαμορφώθηκαν στα 1 δισ. ευρώ). Το τιμώμενο πρόσωπο, δεχόμενο μάλιστα επευφημίες, στο συνέδριο του κυβερνώντος Σοσιαλιστικού Κόμματος, ήταν ο Γιάσερ Αραφάτ.
Και δεν έχουμε ασχοληθεί ακόμη με τον προκάτοχο του Κ. Σημίτη, τον ισχυρό Αν. Παπανδρέου, ιδρυτού του ΠΑΣΟΚ ο οποίος διατέλεσε πρωθυπουργός στο διάστημα 1981-1989 και 1993-1996. Η άνοδός του στην εξουσία στο αποκορύφωμα του Ψυχρού Πολέμου, τρόμαξε πραγματικά τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Ο Παπανδρέου ξεκίνησε την πορεία των σοσιαλιστικών μεταρρυθμίσεων, ορισμένες από τις οποίες συνέβαλαν στο σημερινό ελληνικό χρέος. Έτυχε θερμής υποδοχής στα συνέδρια του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος και απείλησε τακτικά την Δύση με την επαναπροσέγγιση των χωρών του σοβιετικού μπλοκ. Για να εκνευρίσει τις Βρυξέλλες, η κυβέρνησή του συζήτησε σοβαρά την δημιουργία μιας μεσογειακής συμμαχίας με την Ελλάδα, τη Συρία και τη Λιβύη, διώχνοντας την αμερικανική ναυτική βάση από την Κρήτη και τοποθετώντας μια ρωσική στη θέση της, και την αποχώρηση από το ΝΑΤΟ και την Κοινή Αγορά. Ωστόσο τελικά, ήταν στη θητεία του που η Ελλάδα έγινε σταθερό μέλος τόσο στο ΝΑΤΟ όσο και στην ΕΕ, η αμερικανική βάση στην Κρήτη έμεινε, και δεν ήρθε καμία σοβιετική. Αυτοκρατορίες κατέρρευσαν, στρατιωτικές και πολιτικές ενώσεις διαλύθηκαν, αλλά η ελληνική πολιτική παρέμεινε αμετάβλητη. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι με τον Αλ. Τσίπρα, ξαναγυρίζει στις ρίζες της.
«Μια επίσκεψη του επικεφαλής του ελληνικού κράτους στη Ρωσία θεωρείται ως ένα ιδιαίτερο γεγονός. Δεν μπορώ να καταλάβω για ποιο λόγο», δήλωσε ο Putin χαριτολογώντας στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Αλ. Τσίπρα. Είμαι διατεθειμένος να συμφωνήσω με τον Ρώσο πρόεδρο σε αυτό. Η Ρωσία δεν μπορεί και δεν θα πλημμυρίσει την Ελλάδα με μετρητά, και η τρέχουσα ελληνική κυβέρνηση –παρά την φήμη για τον ριζοσπαστισμό της- με δυσκολία είναι περισσότερο φιλορωσική από ό,τι οι προκάτοχοί της, με τους οποίους η Δύση κατάφερε να συνυπάρξει, ακόμη και στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Τόσο τότε όσο και τώρα, η φήμη της Ρωσίας είναι τέτοια που οποιοσδήποτε συνάπτει στενότερες σχέσεις με την Μόσχα, αυτομάτως αρχίζει να θεωρείται ως ένα πιθανό μελλοντικό μέλος, εντός club τυράννων και καταπιεστών της ελευθερίας, ακόμη και εάν αυτός ή αυτή εκλέχθηκε με απόλυτα δημοκρατικές διαδικασίες, όπως ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Orban, ο Τσέχος πρόεδρος Zeman ή ο Αλ. Τσίπρας. Εξ ου και ο φόβος για τον Αλ. Τσίπρα και την επίσκεψή του στη Μόσχα; Γιατί πρέπει να είναι ο Δούρειος Ίππος της Ρωσίας στην ΕΕ; Γιατί οι Ευρωπαίοι είναι τόσο ανασφαλείς για την δική τους δύναμη; Στην πραγματικότητα, ο Αλ. Τσίπρας είναι πολύ περισσότερο εξαρτημένος από τη Merkel από ό,τι είναι από τον Putin. Γιατί να μην τον κάνει η ΕΕ τον δικό της Δούρειο Ίππο στην Ρωσία; Ή απλώς έναν μεσολαβητή, όπως ο ίδιος αυτοπροτείνεται;
πηγή
Δημοσίευση σχολίου