του Στάθη Κουτσουράκη*
Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει η πολιτική κουλτούρα της Τουρκίας, αποτελούν βασικές παραμέτρους στην κατανόηση τόσο των ευρωτουρκικών όσο και των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Η Ελλάδα έχει στηρίξει την όλη στρατηγική της στην αντίληψη πως η Τουρκία έχει συμφέρον να ενταχθεί στην ΕΕ. Οπότε η Άγκυρα, ως ορθολογικός δρών, θα θέσει ως προτεραιότητα την επίτευξη του παραπάνω σκοπού.
Ωστόσο, η διαμόρφωση των εκάστοτε στάσεων και πολιτικών μιας χώρας δεν είναι πάντα το αποτέλεσμα ορθολογικών επιλογών (τουλάχιστον με τον τρόπο που αυτός ο όρος γίνεται κατανοητός στην οικονομική επιστήμη). Δεν είναι απλώς το αποτέλεσμα της αξιολόγησης των υπαρκτών μέσων και εναλλακτικών επιλογών. Οι ιδέες των δρώντων για το περιβάλλον στο οποίο ενεργούν αλλά και το τι αποτελεί «ορθή» πολιτική συμπεριφορά, παίζει σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση των στόχων, της σειράς που αυτοί τοποθετούνται και των πολιτικών που θα χρησιμοποιηθούν για την επίτευξή τους.
Οι παραπάνω ιδέες, αλληλεπιδρούν τόσο με την δομή του πολιτικού συστήματος (πολιτικοί θεσμοί, κομματικό σύστημα, Σύνταγμα) όσο και με άλλα στοιχεία της υλικής πραγματικότητας (όπως τα υπάρχοντα μέσα, οι πολιτικές επιλογές των άλλων δρώντων κ.α.) και διαμορφώνουν την τελική συμπεριφορά δρώντων.
Συνεπώς, όπως μας τονίζουν και οι Goldstein και Keohane, “...για να κατανοήσουμε τον σχηματισμό των προτιμήσεων, πρέπει να καταλάβουμε ποιες ιδέες είναι διαθέσιμες (στο εν λόγο πολιτικό σύστημα) και πως οι πολίτες επιλέγουν ανάμεσά τους” . Μια μελέτη της τουρκικής πολιτικής κουλτούρας, μπορεί να συμβάλλει στην κατανόηση του τρόπου με τον οποίο διαμορφώνονται οι προτεραιότητες και, κατά συνέπεια, οι εξωτερικές σχέσεις του κράτους.
Αν και αυτή την στιγμή η χώρα βρίσκεται σε ένα μεταβατικό στάδιο όπου πολλές τάσεις συνυπάρχουν, μπορούμε να κάνουμε βάσιμες υποθέσεις πως οι Τούρκοι δεν είναι πρόθυμοι ούτε να υιοθετήσουν τις μεταρρυθμίσεις που ζητούν οι Βρυξέλλες, αλλά ούτε και να αλλάξουν την στάση τους στα ελληνοτουρκικά.
Η κυριαρχία της κεμαλικής ιδεολογίας στο τουρκικό πολιτικό σύστημα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εμπέδωση της ιδέας πως η χώρα ανήκει στην Δύση, καθορίζοντας το πλαίσιο επιλογών που θα αποτελούσε την απάντηση στην ελληνική ενέργεια σύνδεσης με την ΕΟΚ. Παράλληλα όμως εγκαθίδρυσε ένα αυταρχικό κράτος, το οποίο δεν σεβόταν βασικές ελευθερίες και λειτουργούσε πολύ πέραν των ευρωπαϊκών προτύπων και αξιών. Παρά το γεγονός λοιπόν, πως με βάση την κυρίαρχη ιδεολογία οι Τούρκοι ήθελαν να βλέπουν τους εαυτούς τους ως Ευρωπαίους και επιδίωκαν την συμμετοχή τους στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, είχαν υιοθετήσει έναν τρόπο πολιτικής συμπεριφοράς που δυσχέραινε την ενσωμάτωσή τους στην Ευρώπη. Επιπλέον, η άνοδος του ισλαμισμού στην Τουρκία, δηλαδή μιας ομάδας με συγκεκριμένες αξίες, αντιλήψεις και συμφέροντα, θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση των σχέσεων της χώρας με την Ελλάδα και με την Ευρώπη γενικότερα.
Δεν είναι καθόλου βέβαιο πως εάν κυριαρχήσουν οριστικά οι ισλαμιστές στην πολιτική ζωή της χώρας, θα είναι διατεθειμένοι να αποδεχτούν το ευρωπαϊκό κεκτημένο στο σύνολό του, να ευθυγραμμιστούν με την εξωτερική πολιτική της Ε.Ε. και να μεταβιβάσουν εθνική κυριαρχία στις Βρυξέλλες.
* Διεθνολόγος, συνεργάτης ΕΛ.Κ.Ε.Δ.Α.
ΠΗΓΗ
Δημοσίευση σχολίου