Γιώργος Σκαφιδάς
Όταν αρχίζουν ακόμη και οι πιο τουρκόφιλοι από τους δυτικούς αναλυτές να διατυπώνουν δημοσίως ενστάσεις για κάποιες από τις δηλώσεις του Τούρκου προέδρου, τότε κάτι – ή μάλλον κάποιος – «έχει ξεφύγει»…
Γνωστός για τις διαχρονικά φιλοτουρκικές θέσεις του τις οποίες άλλωστε δεν κρύβει, ο απόστρατος Αμερικανός συνταγματάρχης Ριτς Ούτζεν (Atlantic Council, the Washington Institute for Near East Policy) τόλμησε, αυτήν τη φορά, να ασκήσει κριτική στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
«Στις 25 Οκτωβρίου, ο Ερντογάν διέβη έναν ρητορικό Ρουβίκωνα κατά την ομιλία του ενώπιον των βουλευτών του ΑΚΡ», γράφει ο Ούτζεν σε άρθρο του στον ιστοχώρο του Atlantic Council. «Με βάση όσα ανέφερε στις 25 Οκτωβρίου, ο πρόεδρος Ερντογάν φαίνεται ότι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια προσέγγιση διατήρησης των ισορροπιών (σ.σ. μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστινίων) πλέον δεν λειτουργεί», σημειώνει ο Αμερικανός αναλυτής και συνεχίζει: «Στο πλαίσιο της καυστικής ομιλίας του ενώπιον της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΑΚΡ, ο Ερντογάν χαρακτήρισε τη Χαμάς εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα κι όχι τρομοκρατική οργάνωση. Κατηγόρησε το Ισραήλ ότι λειτουργεί σαν συμμορία κι όχι σαν κράτος και ανακοίνωσε την ακύρωση του πολυαναμενόμενου ταξιδιού που επρόκειτο να πραγματοποιήσει αργότερα φέτος στο Ισραήλ». Σύμφωνα με τον Ούτζεν ωστόσο, «η Χαμάς, σε αντίθεση με τη Φατάχ ή άλλες παλαιστινιακές ομάδες, πλαισιώνει την αποστολή της με ρητά θρησκευτικούς όρους», «διεξάγει επιθέσεις κατά αμάχων» και έχει θέσει επισήμως ως στόχο της την καταστροφή του Ισραήλ.
Ως εκ τούτου, «υπάρχει μια θεμελιώδης αντίφαση μεταξύ του στόχου του Ερντογάν για μια σταθερή μεταπολεμική διευθέτηση στη Γάζα και της συνέχισης της κυριαρχίας της Χαμάς εκεί», καταλήγει στην ανάλυσή του ο απόστρατος Αμερικανός συνταγματάρχης, βλέποντας τη διεθνή αξιοπιστία του Ερντογάν να διακυβεύεται στον βωμό ρητορικών ξεσπασμάτων τα οποία όμως δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι είναι πια μόνο ρητορικά ή μόνο ξεσπάσματα.
Όσα είπε, βέβαια, ο Ερντογάν στις 25 Οκτωβρίου, τα έχει ξαναπεί και στο παρελθόν. «Η Χαμάς δεν είναι τρομοκρατική οργάνωση […] Είναι ένα κίνημα αντίστασης που υπερασπίζεται την παλαιστινιακή πατρίδα ενάντια σε μια δύναμη κατοχής», είχε διαμηνύσει ο Τούρκος πρόεδρος τον Μάιο του 2018, απευθυνόμενος τότε στον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, έναν ηγέτη τον οποίο είχε άλλοτε στολίσει και ως «τρομοκράτη».
Το ταραχώδες πρόσφατο παρελθόν των ισραηλινοτουρκικών σχέσεων είναι γνωστό (βλ. κόντρα Ερντογάν – Πέρες στο Νταβός, σύγκρουση για το Μαβί Μαρμαρά, ανακλήσεις πρεσβευτών, φραστικά πυρά μέσω δηλώσεων και ανακοινώσεων κ.ά.).
Από το 2020 ωστόσο και έπειτα, η Άγκυρα έκανε ανοίγματα προς την ισραηλινή πλευρά επιχειρώντας την αποκατάσταση των μεταξύ τους σχέσεων. Ενδεικτικά, μόλις λίγες εβδομάδες πριν από αυτόν τον νέο πόλεμο που έχει ξεσπάσει πια στη Γάζα, ο Ερντογάν είχε καταφέρει να συναντηθεί με τον Νετανιάχου στη Νέα Υόρκη στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών.
Λέγεται μάλιστα ότι η Άγκυρα είχε προσπαθήσει πολύ και επί μακρόν προκειμένου να καταφέρει να κάνει πράξη εκείνη τη συνάντηση μεταξύ Ερντογάν και Νετανιάχου στις 19 Σεπτεμβρίου.
Κι όμως, μόλις πέντε εβδομάδες μετά, οι σχέσεις Τουρκίας – Ισραήλ έχουν πια υποχωρήσει σε νέα… βάθη· οι Ισραηλινοί διπλωμάτες έχουν φύγει από την Τουρκία· και ο Ερντογάν πλέκει πια δημοσίως το εγκώμιο μιας ισλαμιστικής οργάνωσης όπως είναι η Χαμάς μαχητές της οποίας δολοφόνησαν εν ψυχρώ πολλές εκατοντάδες Ισραηλινούς αμάχους στις 7 Οκτωβρίου.
Συγκριτικά, θα μπορούσε να αντιπαραβάλει κανείς όσα έλεγαν άλλοτε ηγέτες της Τουρκίας όπως ο Μπουλέντ Ετζεβίτ που ως πρωθυπουργός είχε ασκήσει πολύ σκληρή κριτική στο Ισραήλ παίρνοντας όμως αποστάσεις από τη Χαμάς. Για την ιστορία, η Τουρκία ήταν η πρώτη πλειοψηφικά μουσουλμανική χώρα που αναγνώρισε το Ισραήλ, ήδη από το 1949.
Εν έτει 2023 πια, στη σκιά της νέας κρίσης που έχει ξεσπάσει πια στη Μέση Ανατολή, ο Ερντογάν ακολουθεί πολύ πιο σκληρή γραμμή στη «βεντέτα» του με το Ισραήλ και τη Δύση, έχοντας στο πλευρό του παράλληλα και τον Τούρκο υπουργό Εξωτερικών Χακάν Φιντάν ο οποίος δεν σιγοντάρει απλώς αλλά και υπερθεματίζει.
Τι είναι όμως αυτό που θέλει και τι αυτό που δεν θέλει η Τουρκία του Ερντογάν στην παρούσα φάση;
Η Άγκυρα δεν θέλει να δει τις ΗΠΑ να επιστρέφουν στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Επιθυμεί, αντιθέτως, να δει να διαμορφώνεται στην περιοχή ένα νέο σύστημα περιφερειακής ασφάλειας με τη συμμετοχή περιφερειακών «φρουρών» εγγυητών, περίοπτη θέση μεταξύ των οποίων θα κατέχει, βέβαια, η ίδια η Τουρκία.
Εάν «ο κόσμος είναι μεγαλύτερος από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών» όπως επιμένει να διαμηνύει εδώ και χρόνια η τουρκική ηγεσία, τότε αυτό θα πρέπει κάποια στιγμή από κάπου να αρχίσει να φαίνεται.
Η Τουρκία διεκδικεί, παράλληλα:ρόλο ενισχυμένου πόλου εντός του σουνιτικού Ισλάμ (ο ίδιος ο Ερντογάν υπενθυμίζεται πως είχε συγκρίνει την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος με τον στόχο της «απελευθέρωσης του Αλ-Ακσα»),
ρόλο διαμεσολαβητή η προσφορά του οποίου θα χαίρει διεθνούς εκτίμησης,
και θέση χώρας διεθνούς «προτύπου» σε ό,τι έχει να κάνει με το πολιτικό Ισλάμ.
Εάν στο μέλλον υπάρξει, δε, μια διεθνής ειρηνευτική δύναμη που θα αναλάβει δράση στη Λωρίδα της Γάζας όπως λέγεται ότι θα μπορούσε να γίνει, η Τουρκία είναι σαφές ότι θα ήθελε να έχει ρόλο και θέση σε αυτήν.
Πόσο εφικτά είναι, άραγε, όλα τα παραπάνω;
Ως διαμεσολαβητής πάντως η Άγκυρα έχει ήδη αποτύχει ή τουλάχιστον δεν έχει επιτύχει στον βαθμό που θα ήθελε (βλ. Ουκρανία – Ρωσία, κατάρρευση συμφωνίας για τα σιτηρά κ.ά.).
Ως προστάτιδα των Παλαιστίνιων έχει επίσης αποτύχει (η προσφορά της είναι πρακτικά ισχνή εάν συγκριθεί με εκείνη χωρών όπως είναι για παράδειγμα το Κατάρ).
Ως ειρηνοποιός δύναμη και χώρα εγγυήτρια της ασφάλειας επίσης έχει αποτύχει (βλ. Λιβύη, Συρία, Κύπρος, Καύκασος), ενώ και η καιροσκοπική επαμφοτερίζουσα στάση της έχει κατά καιρούς προκαλέσει την καχυποψία όχι μόνο της Δύσης (που ακόμη περιμένει την επικύρωση της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ) ή των Ισραηλινών αλλά και των Αράβων…
Δημοσίευση σχολίου